Sint-Truiden: Russische boycot zette gemeente met gebakken peren

Vast in de teelt

In tijden van crisis moet elke ondernemer zich aanpassen. Maar bomen staan nu eenmaal vast in de grond. “Een landbouwbedrijf is niet zomaar een onderneming”, zegt Vautmans. “Als je een winkel hebt, kan je bij wijze van spreken op een uur tijd beslissen om geen broeken maar sacochen in je toonbank te leggen. Maar voor een boer is de switch naar andere teelten niet gemakkelijk, en al zeker niet in de fruitteelt. Het duurt vele jaren om van peren naar bijvoorbeeld appels te gaan.”

Vautmans zegt dat ze vele bedrijven zag verdwijnen, al werd een aanzienlijk deel ook opgekocht door andere spelers. Het verdwijnen van een bedrijf is niet noodzakelijk een inkrimping van het landbouwareaal.

Regelgeving en rechtsonzekerheid

En hoewel de Ruslandboycot een zeer grote factor was voor de vele drama’s in de lokale fruitteelt, ziet Vautmans ook andere oorzaken. “Ik denk dan vooral aan een teveel aan regelgeving, te lage winstmarges om nodige investeringen te bekostigen en rechtsonzekerheid. Daarbovenop zagen we de laatste jaren heel veel schade aan de oogsten. De Pukkelpopstorm in 2011 was nog maar het begin. Wanneer ik aantrad als schepen van Landbouw in 2013, hadden we 100 procent schade. Telkens opnieuw werden we getroffen door het klimaat, en jaar na jaar heb ik vele mensen zien breken. Op een bepaald punt zijn de reserves op en is het gedaan.”

Nieuwe generatie blijft uit

Naast peren kampt ook de appelproductie met uitdagingen. “We zitten in Europa al lang met overproductie, dus de prijzen zijn niet altijd goed. Alle factoren, gaande van de Ruslandboycot tot rechtsonzekerheid en klimatologische schade, maakt dat de nieuwe generatie steeds minder durft springen om een bedrijf over te nemen.”

Te late terugbetaling

Je hebt natuurlijk ook het probleem dat mensen heel laat uitbetaald worden bij schade. Je weet ook hoe verzekeringen zijn. En dan is er nog de onzekerheid rond de brede weersverzekering. Als de overheidssteun hiervoor wegvalt, dan zal niemand er nog op intekenen. En dan zullen bij een volgende tegenslag nog meer bedrijven verdwijnen.”

“Als voormalig schepen van Landbouw kom ik heel vaak op het terrein om schade vast te stellen en aan te dringen op correcte en snelle uitbetaling bij de hogere overheden. Dat duurt altijd veel te lang. Twee, drie jaar lang wachten op een vergoeding, dat is voor velen niet haalbaar. Voor fruittelers betekent dat een heel lange periode zonder inkomen.”

Oplossingen

Toch heeft de fruitteelt ook enkele meevallers gekend. “Tijdens corona boomde de korte keten enorm”, zegt Vautmans. “Niet elk landbouwbedrijf kan boerderijverkoop organiseren, maar er zijn wel vele bedrijven waar dit toen goed heeft gedraaid. Maar ik geloof dat er nog meer moet worden ingezet op de promotie van lokale producten. Zo hebben we ons kookboek ‘koken met Haspengouws goud’. Mensen moeten ook bewuster worden van welk land ze fruit kopen. We moeten de positie van onze landbouwers in de keten versterken, en meer rechtszekerheid bieden binnen het vergunningenbeleid.

Korte keten alleen kan het gat binnen de internationale markten echter niet dichten. “We zijn nu eenmaal een exportland”, zegt Vautmans. “Europa heeft een aantal goeie initiatieven genomen om de markt te verbeteren. Zo hebben we een wet over oneerlijke handelspraktijken gestemd binnen Europa, omdat ook binnen de Unie het gelijke speelveld niet altijd juist gehanteerd wordt. Europa geeft landbouwsteun, maar elk land verdeelt die steun een beetje anders, en dus ook daar zit al een stuk oneerlijke concurrentie. Om niet te beginnen over handelsakkoorden zoals Mercosur.”

“Maar specifiek in België zit de knoop vooral in de vergunningen. We hebben de dienst Economie van onze gemeente enorm versterkt en de link gemaakt met de dienst Vergunningenbeleid, omdat ik dat als liberaal heel belangrijk vind. Dossiers moeten uiteraard blijven voldoen aan de voorwaarden, maar de behandeling moet vlotter.”