Landbouw in 2050: "Schotel ons niet méér van hetzelfde voor"

Meer droogtes én wateroverlast, een verwachte temperatuurstijging van drie graden, veel boeren die de handdoek in de ring gooien, en een obesitasepidemie: al deze uitdagingen zetten ons huidige landbouwmodel onder enorme druk. Vandaag, 23 september 2025, geeft landbouweconoom Guido Van Huylenbroeck het startschot voor de uitwerking van een langetermijnvisie voor de Vlaamse landbouw tegen 2050. Hij doet dat in opdracht van minister voor landbouw Jo Brouns.

Deze opdracht kadert binnen een van de beloftes van het Vlaamse regeerakkoord. Zo kondigde de Vlaamse regering aan dat ze tegen 1 januari 2026 een visie zou uitwerken over hoe ons landbouw- én voedselsysteem er in 2050 moet uitzien. Die visie zou, aldus het regeerakkoord, een rendabel landbouwmodel moeten verzoenen met de ecologische grenzen van onze regio.

"Landbouw is niet zomaar onderdeel van de economie"

Een duidelijke visie is absoluut nodig voor onze boeren. Tot nog toe werden ze al te vaak geconfronteerd met een lappendeken van losse beleidsmaatregelen, zonder veel samenhang. Dat maakt hen bijzonder kwetsbaar en velen gaven er al de brui aan. Een robuuste visie tot 2050 kan stabiliteit, richting en vertrouwen geven in een sector die al veel te lang in onzekerheid leeft. Een sector die terecht “strategisch” wordt genoemd: zonder voedsel kunnen we immers niet leven. Landbouw is daarom veel meer dan zomaar een onderdeel van de economie!

De Vlaamse landbouwvisie moet realistisch zijn en daarom rekening houden met de instabiele wereld waarin we leven. De klimaatwetenschap is helder: we zullen steeds meer te maken krijgen met frequente droogtes, hittegolven of extreme neerslag. Volgens het Koninklijk Meteorologisch Instituut (KMI) is de gemiddelde jaartemperatuur sinds 1890 al gestegen met 1,9 °C. Op basis van de huidige trend is een totale temperatuurstijging tot 3°C tegen 2050 realistisch, tenzij er drastische emissiereducties plaatsvinden.

Die opwarming treft de landbouw rechtstreeks: droogtestress, wateroverlast, ziektes en bodemerosie leiden tot grillige oogsten, en dat terwijl de biodiversiteit – onze natuurlijke buffer tegen klimaatverandering – in alarmerend tempo afneemt. Rekening houden met de ecologische grenzen betekent bovendien dat we moeten stilstaan bij de verdeling van schaarse hulpbronnen zoals water - niet alleen voor landbouw, maar ook voor drinkwaterproductie, industrie en natuur. Dat water moet ook aan voldoende kwaliteitseisen blijven voldoen: kwaliteitsnormen zijn niet rekbaar!

Niet alleen het klimaat en ons leefmilieu, maar ook de volksgezondheid staat onder druk. Volgens het Vlaamse gezondheidsrapport heeft bijna de helft (45,2%) van de Vlaamse volwassenen overgewicht en 13,6 procent kampt zelfs met obesitas. De link tussen ongezonde voeding, en overgewicht en chronische ziekten is wetenschappelijk goed onderbouwd, net zoals de gezondheidsimpact van pesticiden, stikstof, zoönosen, enz. De landbouwvisie moet met deze realiteiten rekening houden, anders mist ze haar maatschappelijke opdracht.

Een geslaagde toekomstvisie zal niet enkel uitgaan van de ecologische draagkracht van ons leefmilieu, maar moet inzetten op de versterking van de ecologische buffers, zoals bodem- gezondheid en biodiversiteit. Alleen zo realiseren we een veerkrachtig systeem dat in staat is om schokken (zoals droogte en ziektes) op te vangen.

Toekomstgericht betekent ook: de landbouwstiel aantrekkelijk maken voor jonge starters, en oplossingen zoeken voor de problematiek van toegang tot grond voor boeren die willen werken aan een ecologische en gezonde voedselproductie.

Voedselproductie moet bovendien sociaal robuust zijn én bijdragen aan de volksgezondheid. Eerlijke prijzen voor agro-ecologische boeren zijn essentieel: milieu- en gezondheidskosten moeten geïntegreerd worden en boeren moeten een eerlijk inkomen overhouden. Een goede landbouwvisie gaat uit van een voedselstrategie die de consumptie van gezond voedsel vooropstelt en vergemakkelijkt.

"Realisme vergt radicale koerswijziging"

Dit alles is niet niets. Realisme in het landbouw- en voedselbeleid vergt een radicale koerswijziging. De Vlaamse landbouwvisie 2050 moet een transitieplan zijn dat voedselproductie herdenkt als een ecologisch, sociaal en gezondheidsgericht systeem. Voedsel Anders, de beweging voor agro-ecologische landbouw, kijkt hoopvol uit naar de voorstellen die professor-emeritus Van Huylenbroeck over enkele maanden zal presenteren. Die voorstellen moeten gebaseerd zijn op een brede maatschappelijke dialoog, want dat is absoluut nodig om te komen tot een écht breed gedragen visie.

Dit is een kans om voortrekker te worden binnen Europa. Schotel ons niet meer van hetzelfde voor, maar kies voor een landbouw die voedt, herstelt en verbindt met mens, natuur en de samenleving.

Met dit opiniestuk wil de auteur een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat. De auteur schrijft in eigen naam en is verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. 

De auteur:

Esmeralda Borgo is beleidsmedewerker bij Voedsel Anders, een beweging die ijvert voor agro-ecologie als alternatief voor ons voedselsysteem, samen met 29 lidorganisaties en vele burgers, bedrijven en lokale groepen. Ze is ook freelance onderzoeker en journalist.