Kwart van Vlaamse landbouwgrond wordt niet door landbouw gebruikt
nieuwsBijna een kwart van de landbouwgrond in Vlaanderen wordt vandaag niet meer voor landbouw gebruikt. Dat blijkt uit een grootschalige analyse van het Agentschap Landbouw en Zeevisserij, waarover Apache bericht. Steeds vaker belandt landbouwgrond bij kapitaalkrachtige kopers die ze inzetten voor zonevreemde functies, zoals recreatie of wonen. Dat gebruik van schaarse en dure landbouwgrond voor andere doeleinden ligt al jaren onder vuur en zorgt voor blijvende maatschappelijke en politieke discussies.
Uit de ‘Ruimteboekhouding’ van het Departement Omgeving blijkt dat het grootste deel van Vlaanderen (57%) planologisch bestemd landbouwgebied is. Na onderzoek van het Agentschap Landbouw en Zeevisserij blijkt dat ongeveer 76 procent van de 782.500 hectare agrarische grond gebruikt wordt door landbouwers die verplicht een verzamelaanvraag indienen. Hiervan wordt 64 procent effectief benut door actieve boeren.
“We hadden onvoldoende zicht op wat er gebeurt in het agrarisch gebied, terwijl er veel data beschikbaar zijn”, zegt Sam Van Vlierberghe, diensthoofd Ruimte van het agentschap, in een gesprek met Apache. Om een antwoord te formuleren op de vraag wat er gebeurt met het resterende kwart van de gronden in landbouwbestemming doken data-experts in allerlei overheids- en andere publieke data. Ze zetten ook AI in om luchtfoto’s te analyseren.
De analyse van al deze bronnen levert het volgende op:
10 procent van de niet door landbouw gebruikte landbouwgronden is bebouwd met (voormalige) bedrijfsgebouwen en landbouwwoningen of wordt recreatief gebruikt voor bijvoorbeeld sport, jeugdactiviteiten, paardenpistes, tuinen, enz.
8 procent is onbebouwd, maar dient als paardenweide of voor water- en natuurbeheer.
6 procent wordt ingenomen door infrastructuur zoals wegen, spoorlijnen, windturbines of hoogspanningscabines.
“De som van veel kleine functies maakt samen een groot geheel”, zegt Van Vlierberghe. “Als bijna een vierde van het agrarisch gebied voor niet-landbouw wordt ingezet, is dat een grote hap.”
De verklaring van die grote waaier aan activiteiten in agrarisch gebied die niets met landbouw te maken hebben, is onder meer te vinden in een besluit van de Vlaamse overheid uit 2003 dat een (heel ruime) lijst zonevreemde functiewijzigingen in agrarisch gebied toelaat. Die regels maken het mogelijk om in een voormalige boerderij pakweg nachtverblijven, een feestzaal of eender welke zelfstandige activiteit uit te bouwen, naast uiteraard ruim wonen ‘in ‘t groen’.
Vertuining, verpaarding en fermettisering
Nieuwswebsite Apache stelt dat landbouworganisaties en een deel van politiek Vlaanderen in het verleden scherp keken naar Natuurpunt die ‘gesubsidieerd’ landbouwgrond aankoopt om er natuur van te maken. Maar uit een berekening op basis van de ruimteboekhouding blijkt volgen de nieuwswebsite dat amper twee procent van het landbouwgebied voor natuur gebruikt wordt en 4,5 procent bebost is.
Een groter probleem zijn de kapitaalkrachtige Vlamingen die graag akker- en weilanden kopen om paarden en andere hobbydieren te houden of hun tuinen te vergroten. Ook ruim wonen in oude hoeves op het platteland is in trek, net als het verbouwen van loodsen en stallen voor allerlei andere activiteiten dan landbouw.
Dat zorgt ervoor dat de prijzen voor landbouwgrond vandaag vaak de landbouwkundige waarde overstijgen, waardoor landbouwers moeilijk kunnen concurreren met kapitaalkrachtige kopers die grond gebruiken voor niet-landbouw gerelateerde activiteiten.
Grond kopen op de vrije markt is voor jonge boeren bijna onmogelijk. De gronden zijn vaak te duur om nog je kost op te verdienen
Grond steeds duurder en moeilijker bereikbaar
Volgens cijfers van de Notarisbarometer steeg de gemiddelde prijs van landbouwgrond in Vlaanderen tussen 2020 en 2024 met 21 procent. In de eerste jaarhelft van 2024 lag de gemiddelde prijs van één hectare landbouwgrond op net geen 69.000 euro. In West-Vlaanderen liggen de prijzen het hoogst, gemiddeld zo’n 83.000 euro per hectare.
De toegang tot grond zit vast in een paradox, zo schrijft Apache. "Op vijftien jaar tijd daalde het aantal landbouwbedrijven in Vlaanderen en met een gemiddelde leeftijd van 56 jaar zal de vergrijzing onder landbouwers ook het komende decennium voor steeds minder bedrijven zorgen. Er zijn veel minder startende boeren dan zij die ermee stoppen. Toch is het voor starters moeilijk om aan betaalbare grond te geraken", schrijft journalist Steven Vanden Bussche.
Bioboer Piet De Bolle uit Schilde bevestigt dat de toegang tot grond een blijvende uitdaging vormt. “Grond kopen op de vrije markt is voor jonge boeren bijna onmogelijk. De gronden zijn vaak te duur om nog je kost op te verdienen”, getuigt de landbouwer. “Wij hadden het geluk dat we gronden konden kopen van een familie die ons bedrijf genegen is. Het zou ons nooit gelukt zijn, moesten die openbaar verkocht geweest zijn.”
Beleidsreacties
De moeilijke toegang tot landbouwgrond is al langer een heikel thema. Het wordt dan ook vermeld in het Vlaams regeerakkoord. Daarin wordt aangekondigd dat er onder meer een actualisatie zal komen van de zonevreemde functiewijzigingen. De regering wil in de toekomst deze functiewijzigingen koppelen aan kwaliteitseisen en voorwaarden om het ruimtebeslag terug te dringen, onder meer door bijgebouwen te slopen en het bouwvolume en de verharding te verminderen. Voor minister Jo Brouns (cd&v) is dat voornemen een prioriteit voor 2025.
Bron: Apache
