Rendabiliteit Belgische voedingssector sterk onder druk: "Meer samenwerking in de keten nodig"

Economische parameters in het rood

Omzet

Elke eerste maandag van december nodigt Fevia zijn leden en stakeholders uit en maakt het ook de balans op van het jaar dat bijna achter de rug is. “En die balans is niet positief”, stelt de sectorfederatie voor de voedingsindustrie op basis van een bevraging bij meer dan 20 subfederaties. “Voor het eerst kleuren dit jaar heel wat economische parameters rood. Zo daalde voor het eerst de omzet in de periode van januari tot en met september 2024. Waar er vorig jaar onder impuls van de sterke stijging van grondstoffen nog een omzetstijging was van 12,3 procent, ligt die in 2024 op -0,8 procent. Het gemiddelde in de pre-covidperiode bedroeg 3,1 procent.

Productie

Een deel van de omzetdaling is te verklaren door een daling van de productie, want die liep met maar liefst 3,3 procent terug. In 2023 werd ook al een daling van 1,6 procent opgetekend. In de periode voor covid ging het gemiddeld nog om een jaarlijkse stijging van één procent. “We zien in de tweede helft van dit jaar een kentering, maar we vrezen dat het onvoldoende is om voor 2024 uit de rode cijfers te geraken. Uit cijfers van de Nationale Bank blijkt bovendien dat het vertrouwen bij de industrie en de economie op een laag pitje blijft”, vertelt Carole Dembour, senior adviseur economische zaken bij Fevia. In een aantal sectoren werd nog een productiestijging opgetekend (zetmeelproducten, graanverwerking, veevoeder, aardappelen en slagersvlees), maar in 13 van de 18 sectoren ging het om een daling. Vooral voor het segment cacao, chocolade en snoepgoed (-25%) en de segmenten water en frisdranken (-17%) en ijs en sorbet (-15%) was de afname fors.

Export

Ook de export kent voor het eerst sinds 2014 een daling. Hoewel het maar gaat om een afname van -0,3 procent, is ze toch opvallend in vergelijking met het pre-coronatijdperk. Toen werd er jaarlijks een gemiddelde stijging van 3,5 procent opgetekend. “Onze voedingsindustrie verliest dus niet alleen marktaandeel in eigen land, maar ook daarbuiten”, duidt Fevia.

Drie handicaps

Dat de Belgische voedingssector het zo moeilijk heeft, is volgens Fevia het gevolg van een drievoudige handicap. Zo liggen de loonkosten in België 25,4 procent hoger dan in onze buurlanden. “Daarbovenop komt nog eens loonindexering in januari van 3,57 procent, dat is de derde hoogste indexering in 30 jaar tijd”, zo stelt afscheidnemend Fevia-voorzitter Anthony Botelberge.

Een andere bedreiging voor de competitiviteit van de voedingsindustrie is de energiehandicap. “De distributietarieven voor energie stijgen met 77 procent in 2025. Op termijn komt daar nog de doorrekening van de kosten voor de bouw van het energie-eiland bij”, verduidelijkt hij. Tot slot ziet Botelberge ook nog een fiscale handicap. Voor frisdranken bedraagt die 126 procent voor alcohol 86 procent in vergelijking met dezelfde productgroepen in het buitenland. En dan moet de zwerfvuiltaks nog doorgerekend worden. Die zou volgens Fevia drie keer hoger liggen in België dan in andere lidstaten.

Maar Fevia kijkt niet alleen naar de overheid en de politiek om een omslag te maken. “Wij willen ook inzetten op partnerschap en dialoog tussen alle schakels in de keten”, benadrukt de Fevia-voorzitter. “Dat ketenoverleg bestaat al, maar komt eigenlijk alleen echt op gang wanneer zich een crisis voordoet. Wij willen dat dit een bredere werking krijgt en er binnen dat overleg proactief naar eerlijke handelsrelaties gestreefd wordt, een partnerschap op lange termijn nastreven dus. De mindset moet veranderen.”

Guillaume ziet dat vandaag alle schakels in de keten onder druk staan en ze onderstreept de gezamenlijke belangen. “Voeding speelt een essentiële rol in ons leven. Het is de gouden draad die ons verbindt, waarde creëert en geeft aan elke schakel van de voedingsketen – van de landbouw tot de consument – en duizenden jobs ondersteunt.” Om de centrale rol van de Belgische voedingsindustrie te duiden in deze keten, somt ze een aantal cijfers op. De Belgische landbouwers leveren 61 procent van hun producten aan Belgische voedingsbedrijven. Zij verwerken die voeding en bevoorraden vervolgens 61 procent van de retail en 71 procent van de horeca. “Als de Belgische voedingsbedrijven ervan tussenuit vallen, breekt de keten”, klinkt het.

Aandeel voedingsaankopen in huishoudbudget

In dat opzicht doet de sectorfederatie ook nog een oproep naar consumenten en retail. Vandaag heeft de Belgische voedingsindustrie een aandeel van 80 procent in de consumptie van Belgische huishoudens. Dat is een daling van vier procent op tien jaar tijd. Ook het aandeel dat gezinnen uitgeven aan voeding in België lag nog nooit zo laag. Dertig jaar geleden lag dat op 16,4 procent. Vanaf dan is dat aandeel, met uitzondering van de coronaperiode, systematisch gaan dalen. In 2023 lag het op 12,6 procent, een absoluut dieptepunt.

Nochtans blijkt uit een enquête die Fevia liet uitvoeren bij Belgische consumenten dat 62 procent van hen Belgische producten van hogere kwaliteit vindt dan producten uit andere landen. 72 procent zegt bewust Belgische producten te kopen om lokale boeren en producenten te ondersteunen en 84 procent is van mening dat het kopen van Belgische producten een effectieve manier is om bij te dragen aan een duurzamere toekomst. “Maar al deze intenties verdwijnen zodra het op prijs aankomt en onze kwalitatieve, Belgische voeding is daar de dupe van. Het is tijd dat we voeding opnieuw de prominente plek geven die ze verdient”, meent Botelberge. Zijn opvolgster vindt dan ook dat Belgische producten meer waardering verdienen. “Samen kunnen we een positieve dynamiek creëren zodat Belgische voeding nog meer kan schitteren in binnen- en buitenland”, besluit Guillaume.