Kunnen de deadlines rond MAP7 nog gehaald worden?
Het nieuwe mestactieplan (MAP7) dat de waterverontreiniging door nitraten afkomstig van onder meer landbouw met scherpere maatregelen moet verminderen, laat op zich wachten. Ondertussen werd Vlaanderen al in gebreke gesteld door de Europese Commissie en begint de deadline van 1 januari 2024 zeer krap te worden om het MAP7-ontwerp om te zetten in een decreet. De kans dat de Commissie naar het Europees Hof van Justitie stapt, wordt op die manier bijzonder groot.
Op de planning
In een vraag om uitleg in de laatste leefmilieucommissie vroeg Vlaams parlementslid Steven Coenegrachts (Open Vld) aan minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) naar de stand van zaken van MAP7. Minister Demir liet verstaan dat op dit moment het plan-MER en de passende beoordeling opgemaakt worden, maar dat eerst alle elementen uit het princiepsakkoord geconcretiseerd moeten worden vooraleer het plan-MER kan worden afgerond. Deze concretiseringen gebeuren door een opvolgingsorgaan waar alle belanghebbenden in zetelen.
“Als de uitkomst van het MER en van de passende beoordeling er zijn, moeten we met z’n allen in het opvolgingsorgaan bekijken of er nog bijkomende maatregelen moeten genomen worden”, aldus Demir. “Dat doe ik het liefst van al samen met die organisaties in plaats van alleen. Ik besef dat dit urgent is, maar toch zou ik nog even de kans willen geven aan de organisaties.” Daarna kan het bijgewerkte MAP7-ontwerp samen met het MER in het openbaar onderzoek gaan, om vervolgens in te dienen bij het Vlaams parlement.
Krappe timing
De kansen slinken snel om dit volledige proces nog succesvol te kunnen doorlopen voor de vooropgestelde datum van 1 januari 2023. Daarnaast bungelen er nog twee belangrijke data boven het hoofd van de Vlaamse overheid. Tegen eind november moet Vlaanderen een gepast antwoord bieden aan het omkleed advies van de Europese Commissie waarin gesteld wordt dat Vlaanderen snel de nodige maatregelen moet treffen om nitraatvervuiling tegen te gaan. Indien de Commissie het antwoord hierop onvoldoende vindt, kan de Commissie een stap verder gaan in de inbreukprocedure en Vlaanderen voor het Europees Hof van Justitie slepen, met kans op sancties.
En in december prijkt nog een andere deadline op de agenda want tegen 21 december 2023 loopt de termijn af van de rechtbank van Brussel die Vlaanderen heeft gedwongen om tegen dan extra decretale maatregelen te nemen. Op de vraag van Coenegrachts wat minister Demir zal doen om tegemoet te komen aan die eis van rechtbank, antwoordde minister Demir niet.
Vlaanderen verzuimt zowel stelselmatig het naleven van de nitraatrichtlijn alsook het nemen van maatregelen om de doelstellingen van de nitraatrichtlijn te verwezenlijken
Ondertussen doordoen met MAP6
Naar aanleiding van de evaluatie van MAP6 in 2020 en de voortdurende achteruitgang van de waterkwaliteit, werd door de Vlaamse overheid voorgesteld om in 2022 bepaalde MAP 6-maatregelen te verscherpen. Dit ging over de controle van de nutriëntenstromen en het transport en het uitrijden van mest. Op dat moment wordt niet meer gesproken over MAP6 maar over MAP 6+.
Maar om onduidelijke redenen werd MAP6+ van tafel gehaald. Ook de Commissie laat weten in haar omkleed advies dat ze niet kon nagaan of deze verscherpte maatregelen in het MAP 6+ daadwerkelijk werden uitgevoerd en er daarom van uit gaat dat het huidige actieprogramma nog steeds het in 2019 goedgekeurde MAP6 is en Vlaamse landbouwers dus nog steeds bemesten volgens de krijtlijnen van dat programma.
Omkleed advies
In het met redenen omkleed advies stelt de Commissie in september van dit jaar dat “de autoriteiten van het Vlaamse gewest nog steeds geen aanvullende en verscherpte maatregelen hebben getroffen, ook al is sinds ten minste 2020 bekend dat de bestaande maatregelen niet volstaan om het doel van de nitraatrichtlijn te bereiken. Pas in december 2021 heeft de Vlaamse overheid aangekondigd dat zij pas in 2023, in kader van MAP7, verscherpte maatregelen zou nemen. In april bleek echter dat MAP7 nog niet van kracht is en dat de maatregelen zich nog in de ontwerpfase bevinden.”
“Tot op heden hebben de autoriteiten stelselmatig verzuimd aanvullende of doeltreffende verscherpte maatregelen uit te voeren die nodig zijn om de doelstellingen te verwezenlijken zodra gebleken is dat de bestaande maatregelen ontoereikend waren”, aldus de Commissie in het omkleed advies.
Wie kan nog volgen?
Aan de hand van het omkleed advies en de vraag om uitleg in de leefmilieucommissie kan onderstaande tijdlijn opgemaakt worden rond MAP7:
September 2020: De Europese Commissie heeft Vlaanderen in een brief met klem verzocht gevolg te geven aan de evaluatie waarbij een verslechtering van de waterkwaliteit was vastgesteld.
Februari, juni en juli 2021: De Europese Commissie gaat meermaals in overleg met Vlaanderen en dringt er opnieuw op aan om krachtigere maatregelen te nemen.
September 2022: De Vlaamse overheid heeft tijdens een technische vergadering een voorontwerp van MAP7 ingediend bij de Europese Commissie, zonder dit met landbouworganisaties besproken te hebben.
Oktober 2022: De Commissie stuurt Vlaanderen een brief waarin het terug verwijst op de toenemende bezorgdheid inzake de waterkwaliteit, de urgentie van maatregelen en de noodzaak om te reageren op de structurele oorzaken van de duidelijke verslechtering.
Oktober 2022: Het voorontwerp van MAP7 lekt uit in De Tijd en dat slaat in als een bom. Vanuit de landbouworganisaties komt er zeer zware kritiek, zowel op de inhoud van de plannen als op het gevolgde traject. Minister Demir beslist om het initiatief bij landbouw- en milieuorganisaties te leggen. Zij krijgen samen de verantwoordelijkheid om zelf een nieuw voorstel voor MAP7 uit te werken.
November 2022: Tijdens een nieuwe technische vergadering wijst Vlaanderen op de moeilijkheid om op regionaal niveau oplossingen te vinden en werd de vertraging in het nieuwe actieplan bevestigd.
Februari 2023: De Europese Commissie stelt de Vlaamse overheid in gebreke voor het uitblijven van verscherpte maatregelen tegen nitraatverontreiniging. Landbouwers blijven ondertussen voort bemesten volgens de krijtlijnen van MAP6.
Maart 2023: De landbouw- en milieuorganisaties bereiken een principieel akkoord over MAP7.
Maart 2023: Tijdens een technische vergadering met de Europese Commissie wordt het principieel akkoord voorgesteld.
Maart 2023: Minister Demir deelt aan de Vlaamse regering mee dat het akkoord omgezet zal worden in een mestactieplan dat onderworpen zal worden aan een milieueffectenrapport.
April 2023: MER en de passende beoordeling wordt opgestart.
April 2023: Als antwoord op de ingebrekestelling schrijft minister Demir aan de Europese Commissie een brief met daarin het ontwerp van MAP7 en kondigt aan dat het voornemen er is om het nieuwe actieplan in 2023 af te ronden, zodat de maatregelen op 1 januari 2024 in werking zouden kunnen treden.
April 2023: De Commissie reageert op de antwoordbrief van minister Demir dat op basis van het ontwerpakkoord niet geoordeeld kan worden of de maatregelen voldoende effect zullen hebben voor het behalen van de doelstellingen, die nog moeten worden doorgerekend. Ook zou het geen garanties geven over de naleving van het door de Vlaamse autoriteiten gewenste tijdschema.
Juni 2023: De rechtbank van eerste aanleg in Brussel geeft Vlaanderen zes maanden om extra maatregelen te nemen.
September 2023: Wegens gebrek aan bijkomende maatregelen of een goedgekeurd advies stuurt de Europese commissie een met redenen omkleed advies naar Vlaanderen. Dit is de laatste stap in de juridische procedure voor een verwijzing naar het Europees Hof van Justitie en eventuele sancties. Europa geeft Vlaanderen twee maanden om een antwoord te formuleren. Tegen eind november moet de regering laten weten hoe ze zich in regel zal stellen met de nitraatrichtlijn.
