Hoe werkbaar zijn beschermingsstroken? Nieuwe regels op komst in 2026
nieuwsDe aanleg van beschermingsstroken langs waterlopen is een nieuwe maatregel uit het gewijzigd mestdecreet. In 2025 moest men stroken van vijf meter breed vrijhouden bij nitraatgevoelige teelten langs gebieden met een slechte waterkwaliteit, goed voor ongeveer 10.000 beschermingsstroken in 2025. In 2026 zal dit aantal fors toenemen, want dan worden de verplichte zones flink uitgebreid.
Een beschermingsstrook is een onbewerkte strook grond die de scheiding vormt tussen een landbouwperceel en een waterloop. Met die beschermingsstroken wil men vermijden dat meststoffen, gewasbescherming en sediment in de grachten terechtkomen. Voor 2025 zijn er ongeveer 10.000 beschermingsstroken aangegeven in de verzamelaanvraag, maar volgens VLM is dat een onderschatting.
In 2026 komt er ook de vijf meter strook bij voor percelen in natuurgebieden, zijnde bos, natuur en SBZ-H (speciale beschermingszones op basis van de habitatrichtlijn). Alle percelen langs waterlopen die in de Vlaamse Hydrologische Atlas staan, de zogenaamde VHA-waterlopen, zullen een drie meter brede strook moeten aanleggen. De overgrote meerderheid van de stroken moet dus nog aangelegd worden.
Om landbouwers wegwijs te maken in deze regelgeving deelt VLM een overzichtsfiche met de regels voor 2026, maar nog niet alle details zijn gekend “We verwachten in de komende weken ook meer duidelijkheid over de lijst met buffergewassen, nitraatgevoelige teelten en de mogelijkheden voor ecoregelingen en beschermingsstroken in 2026”, klinkt het bij VLM. “Eenmaal dit duidelijk is, plannen we daarover nog een webinar in samenwerking met het Agentschap Landbouw en Zeevisserij.”
Landbouworganisaties kritisch voor verlies landbouwgrond
Vele landbouwers wachten de maatregelen af met een bang hart, want hoewel beschermingsstroken nuttig zijn voor de waterkwaliteit, betekenen ze ook een verlies aan landbouwgrond. Een strook van drie meter breed lijkt niet veel, maar zulke stroken over de gehele lengte van een gracht – en aan weerskanten van de oever – betekenen aanzienlijke oppervlaktes die niet meer mogen bewerkt worden.
Boerenbond hoopt dan ook dat landbouwers afdoende worden gecompenseerd. “De beschermingsstroken zijn het resultaat van het akkoord over MAP7 tussen landbouw- en milieuorganisaties”, duidt Gerrit Budts van Boerenbond. “Daarbij werd gezocht naar een werkbaar compromis binnen de bestaande regels: een bemestingsvrije strook van vijf meter en een gewasbeschermingsvrije strook van drie meter langs VHA-waterlopen. De aanleg van deze stroken betekent echter verlies van waardevolle Vlaamse landbouwgrond. Daarom drong Boerenbond aan op een eerlijke financiële vergoeding. Ook het onderhoud van de stroken moet goed mogelijk blijven. Boerenbond is tegen het maaiverbod tussen 15 maart en 15 juli en tegen het verbod op betreding of bewerking van de eerste meter naast de talud. Deze maatregelen verbeteren de waterkwaliteit niet, maken het onderhoud moeilijker en staan niet in het sectorakkoord.”
Boerenbond is tegen het maaiverbod tussen 15 maart en 15 juli en tegen het verbod op betreding of bewerking van de eerste meter naast de talud. Deze maatregelen verbeteren de waterkwaliteit niet
Ook bij ABS klinkt er weinig enthousiasme over het voorstel. “Niemand is fan van die drie meter brede beschermingsstroken”, zegt woordvoerder Mark Wulfrancke. “Dit gaat niet alleen over het verlies van een duur productiemiddel, ook betalen landbouwers nu voor grond waar ze niks mee zijn.”
“Deze drie meter beschermingsstrook is er vooral gekomen als een verbeterde invulling van de bufferstroken uit de kaderrichtlijn water, de fameuze één meter teeltvrije zone, drie meter fytovrij en vijf meter bemestingsvrije strook. Deze stroken zijn nu teruggebracht tot één beschermingsstrook van drie meter die weliswaar teeltvrij is, op gras en enkele andere “buffergewassen” na, naast de één meter teeltvrije zone. Verder mag deze strook ook als wendakker gebruikt worden. Zijn we daar blij mee? Neen, maar het is nu tenminste duidelijk en helder.”
Dit gaat dan ook over niet alleen over het verlies van een duur productiemiddel, ook betalen landbouwers nu voor grond waar ze niks mee zijn
“Bij het opmaken van het princiepsakkoord en ook aanvaard door de bevoegde minister is er bepaald dat er op deze beschermingsstrook ecoregelingen en/of een agromilieuklimaatmaatregel (een landbouwsubsidie binnen het GLB red.) zouden moeten kunnen afgesloten worden ter compensatie. Dit is er nu nog niet. Een probleem bij de ecoregelingen en agromilieuklimaatmaatregelen is wel dat dit enkel bijkomende kosten kan compenseren, maar niet het waardeverlies door betaalde pacht of de beperking in het vrij gebruik van een eigendom. Dit moet dringend aangepast worden zodat landbouwers niet langer met een spreekwoordelijke aalmoes bedankt worden, maar daadwerkelijk gecompenseerd worden.”
94% van de gecontroleerde beschermingsstroken is in orde
7 augustus 2025VLM deelt positieve ervaringen
Hoe nuttig beschermingsstroken nu precies zijn voor de waterkwaliteit, zal pas later duidelijk worden, wanneer alles is aangelegd en de impact kan gemeten worden. “Het is wel één van de maatregelen waarvan de grootste impact wordt verwacht omdat ze het effectieve mestgebruik op het veld vermindert”, stelt VLM. Daarnaast zijn er andere voordelen. Wanneer men deze stroken bezaait met meerjarige mengsels met verschillende bewortelingdieptes, worden nutriënten uit diepere lagen opgenomen. Daardoor hebben ze, naast het feit dat er minder directe lozing in het water terechtkomt, ook een gunstig effect tegen uitspoeling van nutriënten naar grond- en oppervlaktewater. Bovendien lokken deze mengsels insecten en bijen, belangrijk voor de bestuiving. Ze vergroten ook het CO2-opslagpotentieel van de bodem en kunnen een rol spelen bij het beperken van overstromingsrisico en tegen de impact van de droogte.
De landbouwers die in 2025 stroken hebben aangelegd, volgen de regels alvast keurig op. Handhavers van VLM controleerden 1.769 percelen bij 659 verschillende landbouwers en stelden slechts bij 6,4 procent van de percelen inbreuken vast.
VLM sprak bovendien boeren die wel enthousiast zijn over de regeling en de omkaderende maatregelen. Hun bevindingen deelt VLM in drie video-interviews. Zo is er landbouwer Bart Claes uit Dessel die met knotwilgen langs de waterloop bestuivers aantrekt en brandhout produceert om zijn loods te verwarmen. Samen met collega-landbouwers Nico Vandervelpen uit Bekkevoort en Dirk De Wulf uit Deinze wil hij aan landbouwers duiden dat beschermingsstroken wel degelijk hun nut hebben om waterlopen te beschermen. "Zonder gezonde natuur, kan er immers ook niet aan landbouw worden gedaan", klinkt het onder meer.
Bron: Eigen berichtgeving
