Jonge melkveehouder ziet bedrijfsmodel sneuvelen bij nulbemesting in VEN-gebied
De familie De Brabander-De Cuyper uit Maldegem wachten met spanning de onderhandelingen over het nieuwe mestactieplan (MAP7) af. Vooral het twistpunt over nulbemesting in de gebieden van het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN) weegt zwaar op het familiale gemoed. “Als daar nulbemesting gaat gelden, komt ons bedrijfsmodel in gevaar. We hebben meer dan 20 procent van onze gronden in VEN-gebied. Waar moeten we ons ruwvoeder gaan telen?”, vraagt Emiel De Brabander (27) zich af. De jonge melkveehouder verkeert in grote onzekerheid terwijl in 2018 alle lichten nog op groen stonden voor een lange carrière in de landbouw.
Eerder deze maand implodeerde het overleg tussen landbouw- en milieuorganisaties over MAP7, terwijl de organisaties in maart van dit jaar nog een princiepsakkoord hadden bereikt. Steen des aanstoots was de nulbemesting in VEN-gebieden “In het akkoord is duidelijk afgesproken om de discussie over nulbemesting in VEN-gebieden over te laten aan de politiek”, pleiten de boerenorganisaties.
De natuurorganisatie stellen op hun beurt dat nulbemesting in VEN-gebieden aanvankelijk in de stikstofplannen was opgenomen, maar dit in het derde akkoord plots uit de teksten gelaten werd. “Opname in het toekomstige stikstofdecreet was voor ons essentieel om dit onderwerp buiten MAP7 te houden”, verklaart Natuurpunt waarom nulbemesting in VEN-gebied een breekpunt is.
De Brabander kijkt de discussie met leden ogen aan. Het onderwerp van de MAP7-onderhandelingen is ook bij hem op bedrijfsniveau een breekpunt. “Als nulbemesting ingevoerd wordt in VEN-gebied zou dat desastreus zijn voor ons bedrijf. Wij hebben 23 hectare in dat gebied en ook nog eens 5 hectare is SBZ-H-gebied. Als wij hier niet meer mogen bemesten, wordt de grond waardeloos. Dan komt de mestafzet en de ruwvoederproductie in gevaar en moeten we elders grond pachten.”
Loze beloftes door de regering
Los van de extra en niet begrote kosten die hiermee gepaard gaan, zijn klimaat en het milieu uiteindelijk de verliezer. “Wij zouden dan met onze mest over verre afstanden moeten gaan rijden langs diverse dorpskernen. Ook voor ruwvoederwinning moeten onze machines meer kilometers maken. De overlast en de klimaatafdruk zal met andere woorden groter zijn”, vullen vader Bart de Brabander en moeder Lut De Cuyper aan.
De familie De Brabander-De Cuyper runt in Maldegem het melkbedrijf “De Burkelhoeve” dat 280 melkkoeien telt. Daarnaast verhuurt de familie het hele jaar rond vakantiewoningen op de boerderij. De meest recente investeringen dateren van 2018: met een impactscore van 0,8 procent heeft het bedrijf zonder problemen een vergunning ontvangen voor de uitbreiding van 190 naar 280 melkkoeien. De familie bouwde onder andere een nieuwe stal en loods en zette een melkcarrousel waar 40 koeien tegelijk in gemolken worden.
Met de vernieuwing en uitbreiding wilden de Oost-Vlamingen het bedrijf toekomstbestendig maken voor Emiel die al op jonge leeftijd wist dat hij wilde boeren en sinds 2020 effectief in het bedrijf is gestapt. “In de gesprekken met de bank over de kredietverstrekking werd de bedrijfsgrond van 110 hectare nog als volwaardig onderpand gezien. Er was helemaal geen sprake van nulbemesting”, vertelt vader Bart. Op basis hiervan werd een groot bedrag toegekend dat de boeren de komende decennia moeten aflossen. “Hadden wij geweten dat ons dit boven het hoofd hing, dan was ik mogelijk niet mee in het bedrijf gestapt”, vertelt Emiel.
De overheid heeft deze boeren ooit een belofte gedaan. Als je daar op terug wilt komen en contractbreuk wilt plegen, moet je wel heel zwaar wegende redenen hebben
Nulbemesting in SBH-Z-gebied vanaf 2028
De discussies over nulbemesting in VEN-gebied en SBH-Z-gebied liepen lange tijd parallel, alhoewel VEN een Vlaamse aangelegenheid is. Over SBH-Z gebieden is afgesproken in het stikstofakkoord dat er een nulbemesting zal gelden vanaf 2028. “Net als in het geval van het VEN-gebied werd ook voor SBH-Z in het verleden toegezegd dat de zittende boer en de volgende generatie een vrijstelling zouden krijgen van deze nulbemesting”, zegt Vlaams parlementslid Bart Van Hulle (Open Vld). De politicus en dorpsgenoot van de melkveefamilie treedt op als vraagbaak voor het gezin.
Alhoewel hij lid is van een coalitiepartij, geldt Van Hulle als fervent tegenstander van het stikstofakkoord. Ondanks de recente wijzigingen hebben de stikstofplannen nog steeds niet zijn goedkeuring. Hij overweegt dan ook sterk het aanstaande decreet niet goed te keuren. “Ik ben een liberaal en hecht veel belang aan rechtszekerheid. De overheid heeft deze boeren ooit een belofte gedaan. Als je daar op terug wilt komen en contractbreuk wilt plegen, moet je wel heel zwaar wegende redenen hebben”, aldus Van Hulle.
En die zijn er volgens de Oost-Vlaming niet. “In het stikstofakkoord staat dat nulbemesting in SBH-Z-gebieden een te verwaarlozen impact heeft op de stikstofdepositie. Op basis hiervan is deze disproportionele maatregel met een nefaste impact op dit soort bedrijven niet te vergoelijken. Dit is een typisch voorbeeld van een maatregel die op de tekentafel is uitgetekend zonder kennis of rekening te houden met de praktijk.”
Vergoeding ondermaats en in geval van VEN gebied onduidelijk
Een tweede punt van kritiek van Van Hulle op de vervroegde invoering van nulbemesting in SBH-Z en eventueel VEN-gebied is de compensatie van 12.000 tot 15.000 euro per hectare die daar tegenover staat. “Deze vergoeding is bijlange na niet voldoende om de boer te compenseren. Neem het voorbeeld van Emiel, die nog 30 to 40 jaar door zou kunnen werken op deze grond. Hij moet nu in de toekomst grond bij pachten met een jaarlijkse kost van 1.500 à 2.000 euro. En dan hou je nog geen rekening met de bijkomende kosten omdat de percelen verder weg liggen”, aldus de volksvertegenwoordiger die in Maldegem samen met zijn broer een boomkwekerij runt.
Als nulbemesting in VEN-gebied in het mestactieplan wordt opgenomen, is het sterk de vraag wat de compensatie gaat zijn. “Of wanneer de nulbemestingsplicht überhaupt ingaat. In theorie zou dat vanaf volgend jaar kunnen zijn”, aldus Emiel aan wie de onzekerheid duidelijk knaagt. “In 2018 zag alles er positief uit, maar sinds het stikstofakkoord leven we in grote onzekerheid en dat knaagt enorm aan je. Je staat ermee op en gaat ermee slapen.”
Hadden wij geweten dat ons dit boven het hoofd hing, dan was ik mogelijk niet mee in het bedrijf gestapt
Definitie van huiskavel
Veel van de discussies aan de keukentafel gingen lange tijd over de definitie van huiskavel. Voor nulbemesting in SBH-Z-gebieden, die in de eerste stikstofgesprekken over één kam geschoren werden met de VEN-gebieden, geldt een uitzondering voor huiskavels. “Maar onze huiskavel wordt niet als dusdanig erkend volgens de huidige wet”, zegt Emiel.
“De definitie van huiskavel is in de loop der jaren veranderd”, vult vader Bart aan. “Vroeger stond bij de verzamelaanvraag altijd de toevoeging 'H' van huiskavel bij de percelen. Nu is het ineens geen huiskavel meer omdat er een gracht tussen ligt. Een gracht die in de zomer nota bene droog ligt en waarover de koeien al in de tijd van onze ouders via dezelfde brug vrij van en naar de boerderij konden lopen.”
Twee jaar lang hoopten de boeren dat een versoepeling van de definitie van huiskavel hun VEN-gebieden zou kunnen redden, maar met de dreigende overheveling naar het mestactieplan lijkt ook deze hoop op te vervliegen. Als het aan Van Hulle ligt, wordt aan alle onduidelijkheid snel een einde gemaakt en krijgen boeren een uitzondering op een eventuele nulbemestingsplicht. “Deze boeren is in het verleden toegezegd dat zij op deze gronden twee generaties (de huidige en de volgende, red.) mochten blijven bemesten en daar moet de overheid zich aan houden.”
Dit standpunt is ook de reden dat de natuurorganisaties en boerenorganisaties in de MAP7-onderhandelingen loodrecht tegenover elkaar staan en een compromis ver weg lijkt. Boerenbond, Groene Kring en ABS nemen hetzelfde standpunt in als Van Hulle en reageerden eerder al: “Wij begrijpen niet dat een politieke discussie over bijkomende nulbemesting op het bord van de landbouw-, natuur- en milieuorganisaties wordt gelegd. Deze versnelde nulbemesting zou van toepassing zijn op een paar duizend hectaren in de VEN-gebieden. Hierdoor verliezen vele jonge en toekomstgerichte landbouwers elk toekomstperspectief voor hun bedrijf.”
