INBO: “Circulaire, grondgebonden melkveehouderij deel van stikstofoplossing, maar verder onderzoek naar rendabiliteit nodig”

In opdracht van de Vlaamse Landmaatschappij onderzocht INBO, het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, de meerwaarde van een grondgebonden, circulaire melkveehouderij met een maximaal gesloten stikstofhuishouding. Aan de hand van modelmatige berekeningen vormde INBO twee types van gemiddelde Vlaamse melkveebedrijven virtueel om tot kringloopbedrijven. “Om de verschillen scherp te stellen gingen we uit van 100 procent kringlooplandbouw, wat wil zeggen dat de bedrijven volledig grondgebonden zijn, hun voeders zelf produceren en de dierlijke mest gebruiken op hun bedrijf”, aldus INBO. De resultaten bevestigen wat eerder uit literatuur bleek: het sluiten van nutriëntenkringlopen op een melkveebedrijf biedt tal van kansen om de stikstofverliezen op bedrijfsniveau te verminderen. “Deze aanpak heeft een groot positief effect op de vermindering van de stikstofdruk per hectare, de voornaamste bepalende factor voor het behalen van natuurdoelen”, concludeert INBO.

4 pijlers in kringlooplandbouw

Het onderzoek stelt vier belangrijke 'hefbomen' vast voor het beperken van stikstofverliezen via kringlooplandbouw. De eerste hefboom is lokaal geproduceerd veevoeder met een geringer gehalte ruw eiwit waardoor de behoefte aan extra krachtvoerder vermindert. Een kringloopbedrijf zal daarom zelf meer eiwitten moeten telen. Een uitgekiend teeltplan, waarin vlinderbloemigen een zeer belangrijke rol spelen, moet hierbij helpen. Er zal ook moeten verminderd worden in maïs, aangezien de teelt weinig eiwitten bevat en gemiddeld hoge nitraatverliezen heeft. Minder maïs in combinatie met meer eiwitteelten, meer grasland, meer weidegang en minder dieren per hectare, zou de stikstofdruk al deels verlagen volgens de onderzoekers.

Beter bodembeheer is ook een grote hefboom om de stikstofverliezen te beperken. Er zou moeten gezorgd worden voor een structuurrijke bodem die bereikt kan worden door de inzaai van vlinderbloemigen en andere groenbedekkers met diepe beworteling, maar ook door het bewerkstelligen van een optimaal gehalte aan organisch materiaal en minder bodembewerking met lichtere machines op het gepaste tijdstip. Naast het rantsoen, teeltplan en de bodemzorg identificeert INBO bemesting als de laatste grote hefboom. De bemesting zou beperkter moeten zijn waarbij zoveel mogelijk ter plaatste wordt geproduceerd. Boerderijcompost en stalmest verdienen daarbij de voorkeur boven drijfmest. Het hoofdaandeel zou organische mest moeten zijn waardoor de noodzaak voor kunstmest vermindert.  

De vier hefbomen staan echter niet apart, maar zijn nauw met elkaar verbonden. Zo leidt minder bemesting onder meer tot eiwitarmere veevoeding, waardoor de mest opnieuw minder stikstof bevat. INBO stelde tijdens zijn simulatie vast dat deze mest "net voldoende was om terug genoeg voeder voor de veestapel te produceren". “Zonder extra input van stikstof via vlinderbloemigen kan het systeem niet blijven voortbestaan”, klinkt het. “Vlinderbloemigen ondersteunen eigenlijk alle hefbomen.”  

Verder concludeert INBO nog dat de onderzochte kringloopcases zonder aanvoer van nutriënten van buitenaf interessante theoretische modellen zijn, maar niet in die vorm in de praktijk kunnen worden omgezet. Daar moet nog verder onderzoek naar gebeuren. “Daarnaast is grondgebondenheid ook sturend in de kringlooplandbouw”, aldus INBO. “De veestapel staat in verhouding tot het lokaal beschikbare veevoeder en de bemestingsruimte. Dit kan binnen een bedrijf gebeuren of door een samenwerking tussen bedrijven.”