Illegale actie bracht de bever terug naar België: heldendaad of roekeloos avontuur?
nieuwsDe bever is helemaal terug in België. Maar achter zijn comeback schuilt een verhaal vol smokkelroutes, geheime ontmoetingen en controverse. Toen de overheid weigerde op te treden, nam een Waalse milieuactivist het heft in eigen handen. Was het een noodzakelijk initiatief of een onverantwoorde stunt?
Van verdwenen tot terug van weggeweest
De Europese bever was eeuwenlang een vertrouwde verschijning in onze rivieren en moerassen. Plaatsnamen als Beveren en Beverlo herinneren daar nog aan. Maar door jacht op zijn pels, vlees en geurklieren verdween het dier helemaal uit België. In 1848 werd de laatste Vlaamse bever gedood, rond 1900 verdween ook de laatste uit Wallonië.
Pas in 1990 dook er weer een exemplaar op in de Hoge Venen – een verdwaalde bever uit Duitsland. Maar het echte keerpunt kwam acht jaar later, dankzij een omstreden initiatief van Olivier Rubbers.
Een bever als wildernismachine
Rubbers, een Waalse milieuactivist en handelsingenieur, vond dat het tijd was om actie te ondernemen. “De bever is een landschapsarchitect”, zegt hij in het boek Wild Land van Paul Cobaert. “Hij maakte natte zones waar zowel planten als dieren van profiteren. Zijn terugkeer is goed voor de hele natuur.”
Omdat hij geen vertrouwen had in de overheid, begon Rubbers zelf bevers te importeren. Eerst kocht hij vier exemplaren in Duitsland. Daarna haalde hij via gratis transporten nog tientallen bevers op in Beieren. In totaal bracht hij met enkele vrienden 97 bevers naar Wallonië, verspreid over anderhalf jaar. Alles gebeurde in het geheim, met kooien in een aanhangwagen. Soms werd een tweede wagen vooruitgestuurd om politiecontroles te vermijden.
De bever is een landschapsarchitect
Illegaal, maar met impact
De bevers werden zorgvuldig uitgezet in valleien van rivieren als de Semois en de Ourthe. Telkens één familie per locatie. Rubbers diende vooraf wel een dossier in bij de Waalse overheid, maar kreeg geen steun. “Ze namen ons niet serieus”, zegt hij.
Toen de actie uitlekte, ontstond er grote commotie. Rubbers werd voor de rechter gedaagd, maar kreeg slecht een beperkte boete van 500 euro. Volgens hem was het transport verboden, maar niet de uitzetting zelf. Er bestond op dat moment nog geen wetgeving over herintroducties.
Ook Vlaanderen krijgt bevers
In 2003 kwamen ook in Vlaanderen bevers terecht, wederom buiten de officiële kanalen. Rubbers werkte hiervoor samen met een Vlaamse activist. De bevers werden opgehaald door Duitsers en overgedragen op de parking van een tankstation langs de E40 in Heverlee. Zelfs een ambtenaar in uniform was aanwezig om de overdracht een officieel tintje te geven.
Twintig bevers werden uitgezet langs de Dijle, twintig bij de Grensmaas. Telkens volgde er een strikte methode: eerst de jongen, dan de ouders. Op die manier bleven de dieren bij elkaar en hadden ze de grootste overlevingskans.
Als we hadden gewacht op de overheid, was er niets gebeurd. De natuur had geen tijd om te wachten
De prijs van een wilde zet
De actie kreeg veel kritiek. De Vlaamse milieuminister vond het ‘doodjammer’ dat plannen van de overheid werden doorkruist. De betrokken activist werd ontslagen bij Natuurpunt. De ambtenaar die meewerkte pleegde later zelfmoord. Of dat met de zaak te maken had, blijft onduidelijk.
Rubbers blijft erbij dat zijn actie gerechtvaardigd was. “Als we hadden gewacht op de overheid, was er niets gebeurd”, zegt hij. “De natuur had geen tijd om te wachten.”
De bever leeft, en hoe
Vandaag is de bever in België opnieuw aanwezig. Hij knaagt bomen om, bouwt dammen en creëert nestruimtes onder water. Daarmee verandert hij het landschap én de biodiversiteit. Hij maakt vijvers waar vissen, amfibieën en reptielen zich thuis voelen. Zelfs de zeldzame zwarte ooievaar profiteert daarvan.
Maar de bever veroorzaakt ook overlast. Hij kan landbouwgewassen beschadigen, wateroverlast veroorzaken of dijken verzwakken. Niet iedereen is blij met zijn aanwezigheid. De bever is nuttig, maar ook lastig.
Nieuwe natuur, nieuwe vragen
De terugkeer van de bever bracht ook het bredere debat over de herintroductie van soorten in een stroomversnelling. In België gebeurt dat weinig, terwijl Nederland al langer ervaring heeft met de herintroductie van soorten zoals de otter en de wisent (Europese bizon, red.).
Ook bij ons zijn er voorbeelden. Zo werden boomkikkers vanuit Vlaanderen uitgezet in Wallonië, keerde zalmen terug in de Maas en werden extra korhoenders uitgezet op de Hoge Venen. De ernstig bedreigde knoflookpad werd op verschillende locaties opnieuw geïntroduceerd, al blijven die plekken omwille van nieuwsgierigen geheim.
Ondertussen heeft de bever zich stevig gevestigd in België. Hij komt voor in alle gewesten en blijft zijn invloed op het landschap vergroten. Door zijn aanwezigheid ontstaan moerassige gebieden waar andere soorten van profiteren, maar ook schade aan infrastructuur en landbouw komt voor.
De comeback van de bever laat zien dat een herintroductie een blijvende impact heeft – ecologisch maatschappelijk en bestuurlijk.
De herintroductie van de bever is één van de verhalen die journalist Paul Cobbaert brengt in zijn boek 'Wild land'. Daarin laat hij biologen, natuurwerkers, beleidsmakers en activisten aan het woord over de terugkeer van wilde dieren in ons land. Naast de bever gaat het onder meer over de wolf, de oehoe, de raaf, de zeehond, de boomkikker en de lynx.
Bron: Wild Land - Paul Cobaert (boek)
