Bevers bouwen, boeren balen: Limburgse landbouwers kampen met grote schade
ReportageEen beverdam in Kinrooi heeft vorig jaar voor honderdduizenden euro's schade veroorzaakt bij verschillende boeren. De gedupeerden wijzen beschuldigend naar voormalig minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA), die destijds de bevoegdheid van waterbeheerders om beverdammen te verwijderen, introk. Inmiddels heeft huidig omgevingsminister Jo Brouns (cd&v) deze maatregel teruggedraaid, waardoor de beverdam in Kinrooi alsnog kon worden opgeruimd. “Maar de schade blijft nog jaren voelbaar.”
Overstroomde akkers en mislukte oogsten
In het landbouwgebied van Kinrooi zijn de gevolgen van de beverdam nog goed zichtbaar: diepe tractorsporen in een maïsveld, een niet geoogst perceel verderop en grasland met kale plekken. “Dit is allemaal het gevolg van een beverdam”, zegt melkveehouder Dominique Kesters (64). “Bevers bouwden hier een dam, waardoor het water uit de beek niet kon wegstromen en de akkers onder water kwamen te staan.”
Kesters is eigenaar van een getroffen grasperceel. “Agentschap Natuur en Bos (ANB) komt volgende week langs om de schade op te nemen.” Vorig najaar had hij net zijn maïs geoogst en gras ingezaaid toen het water buiten de oevers trad. “Daardoor kwam het gras slecht op, en op sommige plekken konden we helemaal niet zaaien.” Na de schadeopname zal Kesters zijn perceel opnieuw inzaaien, maar een eerste snede gras zal hij dit jaar moeten missen.
Schade loopt in de honderdduizenden euro’s
Voor Kesters loopt de schade in de duizenden euro’s, maar andere boeren zijn nog zwaarder getroffen. Aspergeteler Franc Goertz verloor vier hectare aspergeplanten. “Twee jaar geleden hadden we nieuwe aspergeplanten geplant, maar door de overstroming zijn de wortels verdronken en de planten afgestorven nog voordat we onze eerste asperges konden oogsten. Dit is een ramp, want asperges zijn een tienjarig gewas”, aldus de Nederlandse Limburger.
De schade loopt voor Goertz verder op, omdat hij niet tijdig nieuw plantgoed kon bestellen. “De schade werd pas in het voorjaar van 2024 zichtbaar. Toen waren de leveranciers al door hun voorraad heen, waardoor we pas volgend jaar weer kunnen planten.”
Ook melkveehouder Thomas Linssen liep forse schade op. “Wij konden 12 hectare maïs niet oogsten omdat het land onbegaanbaar was. Daarnaast moesten we 40 hectare met een hakselaar op rupsbanden rooien, wat veel structuurschade aan de bodem heeft veroorzaakt. Die gevolgen dragen we nog jaren mee.”
“Boertje pesten” door Demir
De gedupeerde boeren leggen de schuld bij voormalig minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA). “Tot vorig jaar mocht Watering Het Grootbroek beverdammen opruimen als ze schade aanrichtten aan de landbouw”, zegt Kesters, die ook ondervoorzitter is van de watering. “Bevers zijn beschermd in Vlaanderen en hun dammen mogen in principe niet verwijderd worden. Onze watering had een ontheffing, maar Demir heeft die deels ingetrokken, waardoor we de dam vorig jaar niet konden opruimen.”
Eind vorig jaar stapten verschillende wateringen en de koepelorganisatie Vereniging van Vlaamse Polders en Wateringen naar het kabinet van Jo Brouns, die inmiddels naast Landbouw ook Omgeving beheerde. “Brouns gaf ons weer de mogelijkheid om beveractiviteiten te reguleren en dammen te verwijderen bij grote overlast”, aldus Kesters. Hij concludeert dat Demirs maatregel neerkwam op “boeren pesten”.
Dankzij de herstelde bevoegdheden zijn de beverdammen in de regio inmiddels verwijderd. De afwatering is hersteld en door de droge periode van de afgelopen weken is het waterpeil weer bijna normaal. Toch blijft de ondergrond drassig.
Terugdraaien van Demirs maatregel
Het kabinet van minister Brouns erkent dat de bevoegdheden van wateringen zijn hersteld. “Het vorige kabinet heeft zonder overleg de vergunningen ingeperkt, waardoor landbouwschade sterk is toegenomen. Hierdoor kwamen hectaren aan gewassen onder water te staan. Je kunt als overheid niet zomaar de andere kant op kijken terwijl ondernemers hun percelen zien verdrinken. Een realistischer beverbeleid is noodzakelijk.”
De minister wijst erop dat de beverpopulatie in Limburg sterk is gegroeid. “De bever heeft een plek in onze natuur, maar we mogen niet blind zijn voor de uitdagingen die dat met zich meebrengt. Er is een evenwicht nodig.” Daarom heeft Brouns eerder deze maand een herziening van het beverbeleid aangekondigd.
Je kunt als overheid niet zomaar de andere kant op kijken terwijl ondernemers hun percelen zien verdrinken. Een realistischer beverbeleid is noodzakelijk
ANB kreeg de opdracht om versneld werk te maken van de afbakening van kern- en maatwerkgebieden voor de bever. In de kerngebieden krijgen ze volop de ruimte om hun rol te vervullen. Het gaat om grote aaneengesloten natuurgebieden langs waterlopen.
In maatwerkgebieden krijgen waterbeheerders meer sturingsmogelijkheden om de activiteit aan banden te leggen. In de andere gebieden wordt kordater opgetreden. "We willen vermijden dat we in situaties terechtkomen zoals bij de everzwijnen, waar overlast uit de hand is gelopen", zegt Brouns. "De afgelopen jaren hebben aangetoond dat het draagvlak sterk afhankelijk is van de inspanning van de waterbeheerders. Het moet voor hen dan wel behapbaar blijven. De bever doet het in Vlaanderen zeer goed, een verdere stijging van de beheerskosten lijkt mij dan ook niet te verantwoorden."
Kosten lopen op
Het succes van de bever in Vlaanderen blijkt uit de toenemende schadegevallen. Waterbeheerders gaven in 2015 nog 42.245 euro uit aan het beheersen van beveractiviteiten. In 2023 was dat opgelopen tot 734.114 euro. Vlaanderen vergoedde de afgelopen tien jaar 464.389 euro schade aan landbouw, bosbouw en visserij via ANB, waarbij de cijfers van vorig jaar mogelijk nog niet zijn verwerkt.
Comeback van de bever
De bever verdween in 1848 uit Vlaanderen en keerde vanaf 2000 terug. Inmiddels komt het knaagdier op meerdere plaatsen voor, met Kinrooi als een populaire habitat. In 2023 werden daar 20 beverterritoria geteld. Experts verklaren dit door de nabijheid van de Maas, waardoor het waterloopstelsel van Kinrooi goed bereikbaar is voor bevers.
