Commissie opent onderzoek naar Vlaamse subsidies voor natuurorganisaties
nieuwsDe Europese Commissie start een diepgaand onderzoek naar Vlaamse subsidies die tussen 2003 en 2018 zijn toegekend aan drie terreinbeherende natuurorganisaties om na te gaan of die subsidies al dan niet indruisen tegen de EU-staatssteunregels. Het onderzoek komt er na een klacht van VVGN, de organisatie van Nicolas Saverys, die al een tijdje in de clinch ligt met natuurorganisaties. Natuurpunt, één van de geviseerde organisaties, heeft alle vertrouwen in een goede afloop.
Het onderzoek van de Europese Commissie komt er na een klacht van VVGN, een organisatie die de belangen van enkele private grootgrondbezitters verdedigt. De initiële klacht dateert al van 2013 en richt zich tegen drie terreinbeherende natuurorganisaties, meer bepaald Natuurpunt Beheer, Limburgs Landschap en de vzw Durme. Die organisaties hebben in de betrokken periode van het Vlaamse gewest en van de gemeenten subsidies gekregen om land aan te kopen, om die gronden dan om te zetten in natuurreservaten en voor het uitbaten van bezoekerscentra in die natuurgebieden. VVGN wil dat deze subsidies worden teruggevorderd.
De behandeling van de klacht werd in 2016 on hold gezet op vraag van VVGN. In 2022 verzocht de organisatie om het dossier te heropenen.
Uit het voorlopige onderzoek van de Commissie blijkt dat de Vlaamse steun zowel de aankoop van de gronden als van de bezoekerscentra volledig dekten. Daarbij komt nog dat de organisaties een aantal nevenactiviteiten hebben ontwikkeld, gaande van de verkoop van hout tot het leasen van cafetaria's in de bezoekerscentra.
Op basis van de voorlopige beoordeling "betwijfelt de Commissie in dit stadium of de Vlaamse overheidssteun in overeenstemming is met de EU-staatssteunregels".
Nevenactiviteiten
Het mogelijke probleem zit blijkbaar in de nevenactiviteiten van de organisaties. De staatssteunregels gelden namelijk niet voor milieubeschermingsactiviteiten met een sociaal karakter of voor door de overheid gecontroleerde educatieve activiteiten. Die zaken worden niet gezien als een economische activiteit en blijven dus buiten schot. Maar wanneer bepaalde nevenactiviteiten niet hetzelfde belang nastreven als de hoofdactiviteit, dan kunnen die activiteiten wél gezien worden als een economische activiteit en valt de steun wél onder de staatssteunregels.
Daarom heeft de Commissie nu beslist om een diepgaand onderzoek op te starten. Dat moet nagaan of de geviseerde nevenactiviteiten van de betrokken terreinbeherende organisaties onder de staatssteunregels vallen.
Het onderzoek vormt een nieuw hoofdstuk in de sage rond VVGN, de Vlaamse Vereniging Gelijkberechtiging Natuurbeheer, waarvan Nicolas Saverys aan het hoofd staat. Saverys, ook voorzitter van de Belgische scheepvaartgroep Exmar en één van de rijkste Belgen in het land, ligt al een tijdje op ramkoers met diverse natuurorganisaties. Met VVGN wil hij opkomen “voor een gelijkberechtiging bij het toekennen van subsidies die van overheidswege worden toegekend aan organisaties die tot nu een monopoliserende positie innemen”, staat te lezen op de website van de vereniging.
De kwestie was in november 2023 ook al onderwerp van discussie tijdens een zitting van de parlementaire commissie Leefmilieu. Daar reageerde Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) als volgt: “Ik zal in het belang van het Vlaams natuurbeleid, maar ook van de Vlaming wiens belastinggeld daarvoor werd aangewend, alles op alles zetten om het Vlaams natuurbeleid niet onderuit te laten halen. In tegenstelling tot de klager, zal ik als minister van Natuur aan de kar van het algemeen belang trekken.”
“Natuur als belangeloos doel”
Ook voor de natuurverenigingen is het glashelder dat er geen sprake is van staatssteun. “We zetten de subsidies immers 100 procent in voor het publiek belang, zonder commerciële insteek”, reageert Natuurpunt. “Met de steun van de overheid, burgers en bedrijven slagen de natuurbeherende verenigingen erin om natuurreservaten met de hoogste natuurkwaliteit aan te kopen, te beheren en open te stellen voor iedereen. Ze hebben natuur als belangeloos doel. De aankoopsubsidies van de Vlaamse overheid aan Natuurpunt, Durme vzw en Limburgs Landschap zijn dus geen vorm van staatssteun en moeten dus ook niet zo aangemeld worden bij de Europese Commissie.”
Natuurpunt wijst er nog op dat het subsidiesysteem werd bijgestuurd na de klacht in 2013. Sinds 2017 kan iedereen gebruikmaken van de subsidies voor de aankoop van natuurreservaten (natuur type 4). “In de praktijk blijken private eigenaars dat echter zelden te doen, aangezien de subsidies en de strenge voorwaarden die daaraan verbonden zijn, een verdienmodel niet toelaten en een aanzienlijke investering van eigen middelen en tijd vergen”, klinkt het.
Dat de subsidie kostendekkend zou zijn, ontkent Natuurpunt. “Het beheer om de natuurdoelen te halen, is intens. Naast de subsidies, is er een aanzienlijk deel investering van eigen geld en tijd nodig”, aldus de organisatie die erop wijst dat private eigenaars evengoed gebruik kunnen maken van de subsidies. “Zoals een handvol eigenaars al bewezen heeft, werkt het subsidiesysteem ook voor hen als ze er een stuk eigen middelen en tijd in stoppen. De voorwaarden moeten in geen geval versoepeld worden om er vanuit een commercieel perspectief gebruik van te kunnen maken. Dat zou de omgekeerde wereld zijn.”
De natuurverenigingen wachten af hoe de zaak verder gaat, maar hebben alle vertrouwen in de goede afloop. “Tenslotte heeft de Vlaamse overheid in 2017 nog eens gegarandeerd dat alles in orde is bij het uitkeren van de subsidies”, besluit Natuurpunt.
Bron: Eigen berichtgeving / Belga
