Beleidskader voor nationale parken en landschapsparken eindelijk klaar

Van 23 kandidaten naar 7 parken

In april 2021 lanceerden Vlaams omgevingsminister Zuhal Demir (N-VA) en haar partijgenoot Matthias Diependaele (minister van Onroerend Erfgoed) een oproep voor extra nationale parken en landschapsparken. De oprichting ervan was opgenomen in het Vlaamse regeerakkoord. Nog voor er een wettelijke basis was voor die parken startte de zoektocht naar kandidaten. In september van datzelfde jaar werd duidelijk dat er 23 dossiers voor erkenning tot zo’n park werden ingediend.

Van de in totaal tien kandidaten voor erkenning als nationaal park werden er zes geselecteerd voor de volgende ronde: het bestaande Nationaal Park Hoge Kempen, Bosland, Brabantse Wouden, Kalmthoutse Heide, Scheldevallei en Taxandria. Voor die laatste kandidaat was er geen gunstig juryrapport, maar toch kozen Demir en Diependaele ervoor om Taxandria te laten doorgaan naar de volgende ronde. Initieel moeten de nationale parken starten op een areaal van 5.000 hectare, maar op termijn moet dit doorgroeien naar een natuurkern van 10.000 hectare.

Er waren ook 13 mogelijke landschapsparken kandidaat voor zo’n erkenning. Na de eerste ronde koos de jury ervoor om verder te gaan met zeven kandidaten: Boerenlandschap Pajottenland, Grenzeloos Bocagelandschap, Hart van Haspengouw, Kempen-Broek, RivierPark Maasvallei, Vlaamse Ardennen en Zwinstreek. Een landschapspark moet minimaal 10.000 hectare groot zijn en de klemtoon ligt er op landschapskwaliteit en de verschillende functies van het gebied: recreatie, natuur, erfgoed, landbouw, wonen, enz.

Wat staat er in het decreet?

In dat voorontwerp worden eerst en vooral de voorwaarden opgelijst waaraan nationale parken en landschapsparken moeten voldoen. “Nationale parken zijn geografisch afgebakende gebieden van voldoende grote omvang die een uitzonderlijke natuurwaarde en een internationale uitstraling hebben. Een nationaal park richt zich op het bereiken van een duurzame bescherming en ontwikkeling van landschapsecologische processen en de bijhorende ecosystemen, habitats en soorten. Het unieke natuurlijke milieu, landschap en erfgoed bieden ook mogelijkheden tot toeristisch recreatieve ontwikkeling en promotie, echter steeds binnen de draagkracht van de natuur en haar omgeving”, zo staat in het voorontwerp van decreet.

Voor landschapsparken luidt de omschrijving als volgt: “Landschapsparken zijn geografisch afgebakende gebieden van voldoende grote omvang en met een internationale uitstraling waar de langdurige wisselwerking tussen mens en natuur heeft geleid tot een specifiek landschap met belangrijke ecologische, abiotische, biotische, culturele of landschappelijke waarden en met een uitgesproken landschapskwaliteit, waarin vanuit een integrale visie ruimte is voor erfgoed, recreatie, natuur, landbouw, wonen, bedrijvigheid en toerisme.”

Voor de lokale besturen in deze parkgebieden is een belangrijke rol weggelegd. Deelname aan een Nationaal Park Vlaanderen of een Landschapspark door een lokaal of provinciaal bestuur is niet verplicht. De besturen bepalen zelf in hoeverre ze zich engageren voor de oprichting van een dergelijk park. Wel moet minstens de helft van de leden van de parkbureaus worden voorgedragen door de lokale besturen.

Boerenbond: "Tevreden met rol lokale besturen"

Boerenbond is tevreden met de sturende en bepalende rol die de lokale besturen krijgen in het parkenverhaal. “Voor onze boeren en tuinders vragen wij dan ook voldoende aandacht vanwege deze besturen om er precies over te waken dat de landbouwactiviteiten in en rond de parken niet in het gedrang komen. Het gaat hier tenslotte over de broodwinning en de toekomst van deze bedrijven”, zegt voorzitter Lode Ceyssens.

In het decreet is ook uitdrukkelijk opgenomen dat er een rol is weggelegd voor de middenveldorganisaties zoals landbouworganisaties in de parkbureaus. “Eindelijk worden we betrokken en krijgen we een rol in de nog op te richten parkbureaus waar alle betrokken actoren aan de tafel zullen zitten en er nu toch zal worden gestreefd naar een gedragen beleid”, stelt de voorzitter.

Hij benadrukt dat het decreet rijkelijk laat komt. “Wij hebben dit sinds de lancering van oproep in april 2021 aangekaart. Nochtans was de mogelijke impact van deze parken op bestaande land- en tuinbouwactiviteiten, zeker voor wat betreft de nationale parken, te groot. Dit heeft tot bijzonder veel vermijdbare ongerustheid en onzekerheid bij boeren en tuinders geleid”, hekelt Ceyssens. Hij laat nog weten dat Boerenbond dit dossier verder zal blijven opvolgen, zowel beleidsmatig als op het terrein.

Groene Kring: "Statuut landbouw binnen parken hoogst onzeker”

Net als Boerenbond is Groene Kring tevreden dat de lokale gemeente een belangrijke rol toebedeeld krijgen in het parkenverhaal. “Ze krijgen de mogelijkheid om uit een gebiedscoalitie te stappen. Zodra dat gebeurt, kan een park zich niet langer uitstrekken over het grondgebied van de betrokken gemeente. Bovendien kunnen gemeentes de gevolgen op hun lokale landbouwbedrijven het best inschatten en zo krijgen zij dus de mogelijkheid om de impact op landbouwers te milderen of te vermijden”, aldus de organisatie van jonge boeren.

Toch blijven er nog vragen overeind na de bekendmaking van dit ontwerpdecreet. “Het is onduidelijk waar de regering naartoe wil met landbouwgebruik binnen de parken”, luidt het. “Het statuut van een land- of tuinbouwer binnen een nationaal park blijft hoogst onzeker, terwijl er binnen landschapsparken wordt gesproken over transitie op vlak van bemesting, watergebruik, bodembeheer, enz.” Groene Kring wijst erop dat het belangrijk is dat landbouwers ondernemers kunnen blijven. “In plaats van een gewenst transitiemodel op te leggen, is er net nood aan een gemeenschappelijke visie op landbouw van alle actoren”, besluit de organisatie.