Teleurstelling en bezorgdheden over akkoord EU-natuurherstelwet

De natuurwet is bedoeld om de achteruitgang van de Europese natuur af te remmen en te herstellen. Met bindende doelstellingen en verplichtingen moeten de EU-landen tegen 2030 minstens 20 procent van de land- en zeegebieden in Europa herstellen. Tegen 2050 moet dat bij alle ecosystemen waar herstel nodig is. “Wie heeft baat bij dit ondoordacht beleid? Noch de natuur, noch onze welvaart worden hier beter van”, zegt Ceyssens. Hij vindt dat het akkoord op cruciale punten afdrijft van het parlementair mandaat.

“Het compromis stelt dat Europese habitats en soorten ook buiten de Natura 2000-gebieden bijkomend beschermd moeten worden”, stelt Boerenbond. “Er is overeengekomen dat er tot 2030 prioriteit gegeven wordt aan de al beschermde Natura 2000-gebieden, maar dit is zeer mager en stelt ons niet gerust.” Het verslechteringsverbod, dat stelt dat EU-landen ernaar moeten streven dat de reeds aanwezige natuur geen significante achteruitgang mag vertonen, is een inspanningsverbintenis geworden in plaats van een resultaatsverbintenis. Maar ook dit stelt Boerenbond absoluut niet gerust: "Hoe men hiermee in de praktijk zal omgaan, zal afhangen van het oordeel van rechters", aldus Boerenbond.

Daarenboven legt het bereikte compromis volgens Boerenbond opnieuw bijkomende doelstellingen op voor landbouwgebied, zoals bijvoorbeeld de graslandvlinderindex en de biodiversiteitsrijke landschapselementen. “Onze land- en tuinbouwers doen vandaag al heel wat inspanningen om de biodiversiteit in Vlaanderen te verbeteren, en zullen dit ook verder blijven doen. Maar niet onder druk van bijkomende Europese verplichtingen waarvan de gevolgen vandaag niet gekend zijn”, luidt het.

Ook de voorziene noodremprocedure, waarbij de specifieke streefdoelen voor landbouwecosystemen kunnen worden opgeschort als die de beschikbaarheid van landbouwgrond voor de voedselbevoorrading in het gedrang dreigen te brengen, is voor Boerenbond “te mager, gezien de globale doelstellingen op vlak van natuurherstel eveneens impact zullen hebben op het landbouwareaal en hier de noodremprocedure niet voor toegepast wordt.”

Impactanalyse

Het compromis is volgens Boerenbond gebaseerd op een nipte meerderheid in de Raad. “De lidstaten die het onderhandelingsmandaat goedkeurden, vertegenwoordigden maar 66 procent van de Europese burgers, waar 65 procent het minimum was”, aldus de belangengroep. Boerenbond roept op om voor de verdere goedkeuring een Europese en Vlaamse impactanalyse te maken, zowel juridisch als economisch. De organisatie vraagt de verschillende beleidsmakers in de Raad en het Europees parlement om het wetsvoorstel niet goed te keuren vooraleer hier duidelijkheid over bestaat.

Ook volgens Voka is er nood aan een socio-economische impactanalyse van de nieuwe teksten voordat Vlaanderen en België een gefundeerd standpunt kunnen innemen. Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) liet eerder weten dat Vlaanderen een impactanalyse zal laten maken om na te gaan wat de verordening concreet betekent. Ze wil ook zeker zijn dat de natuurherstelmaatregelen de economische groei niet zullen fnuiken.

Politieke hoek

De Europese Volkspartij (EVP) lijkt tevreden te zijn met de verbeteringen die in het akkoord zijn aangebracht, in vergelijking met het oorspronkelijke voorstel van de Europese Commissie. Het was de EVP-fractie die in het voorjaar het verzet tegen de natuurherstelwet aanvoerde. Volgens critici was dat uit politieke berekening, maar fractieleider Manfred Weber beklemtoonde steevast dat het hem te doen was om de Europese landbouwsector en de voedselbevoorradingszekerheid in het bijzonder.

Vooraleer het Europees Parlement over het akkoord stemt, zal EVP de tekst goed bestuderen. Dat doet het "vanuit de gedachte dat natuurherstel en het bereiken van onze klimaatdoelstellingen hand in hand gaan met land- en bosbouw". Ondanks dat voorbehoud, ziet EVP verschillende verbeteringen in het commissievoorstel. "Zo is er geen sprake meer van een vereiste om minstens tien procent van de landbouwgronden in Europa in te vullen met 'landschapselementen met hoge diversiteitswaarde'", zegt EVP-parlementslid Christine Schneider. "Dat zou het landbouwareaal stevig verminderd hebben en de inflatie verhoogd." Dat er geen resultaatsverbintenis geldt voor het verslechteringsverbod voor gezonde ecosystemen, kan op haar goedkeuring rekenen. Er geldt alleen een inspanningsverbintenis, wat minder streng is.

Tom Vandekendelaere, Europees parlementslid voor cd&v dat deel uitmaakt van de EVP-fractie zit op dezelfde lijn. "Wat ik uit de onderhandelingen vernam, is dat zowel de Europese Commissie als de Raad inzag dat het originele voorstel onhaalbaar was", zegt hij. "Hoewel het wachten is op de finale teksten, is het akkoord over de natuurherstelwet aanzienlijk bijgestuurd."

Maar Vandenkendelaere waarschuwt voor de impact op het terrein, zeker in Vlaanderen. "Omdat nu echter al duidelijk is dat de toepassing van de natuurherstelwet duidelijk breder gaat dan Natura 2000-gebieden, die weliswaar prioriteit krijgen, het verslechteringsverbod overeind blijft en er bijkomende doelstellingen specifiek voor landbouwers zijn, hoed ik mij absoluut voor de concrete impact van dit akkoord op het Vlaamse vergunningenbeleid." Nu er op het Vlaamse niveau nog geen uitweg is uit de stikstofcrisis, "kunnen we ons niet permitteren onszelf met dit akkoord in een nieuwe stikstofcrisis te storten", besluit Vandenkendelaere.

Ook Europees Parlementslid Hilde Vautmans (Renew Europe, Open Vld) leunt aan bij het EVP-standpunt. “Bij de nipte stemming in het Europees Parlement in juli, heb ik tegen de tekst van het Europees Parlement gestemd omdat ik die niet evenwichtig vond. Maar het technisch akkoord van donderdagavond toont zeker een aantal verbeteringen ten opzichte van het originele voorstel van de Europese Commissie", zegt Vautmans. "Ik ben tevreden dat verschillende van onze strijdpunten, waar ik tijdens de onderhandelingen in het Europees Parlement op gehamerd heb, in dit akkoord standhouden. Voor mij was het ook belangrijk dat de focus ligt op de Natura2000-gebieden. Daar wordt in het akkoord ook voorrang aan gegeven. Maar ik blijf kritisch, want het blijft een streng wetgevingsvoorstel dat bovenop de al enorme hoeveelheid bestaande regelgeving komt. Er moet een nieuwe impactanalyse komen van dit akkoord op onze landbouw, industrie en economie."

Teleurgesteld over de vele uitzonderingen

De Belgische Biodiversiteitscoalitie, een partnerschap van WWF, BOS+, Greenpeace, Natagora, Natuurpunt, Canopea en Bond Beter Leefmilieu, is teleurgesteld dat er veel uitzonderingen zijn opgenomen in het akkoord. Zo zijn de verplichtingen voor de lidstaten volgens de coalitie te flexibel. Het is volgens de milieuorganisaties absoluut noodzakelijk om de Belgische natuur te herstellen.

“95 procent van onze natuurlijke habitats verkeert in een slechte staat”, aldus de coalitie. "Een gezonde natuurlijke omgeving is onze beste bondgenoot tegen de klimaatcrisis. Natuurlijke ecosystemen zoals bossen, oceanen en wetlands hebben de voorbije tien jaar 54 procent van de menselijke CO2-uitstoot geabsorbeerd. Voorts kan een gezonde natuurlijke omgeving ook leiden tot een betere bescherming tegen extreme weersomstandigheden zoals overstromingen en droogte. Daarnaast is een betere biodiversiteit van fundamenteel belang voor onze voedselzekerheid.”

Toch roept de Belgische Biodiversiteitscoalitie de lidstaten op tot volledige steun van het voorakkoord. Het akkoord wordt wellicht op 18 december voorgelegd aan de Europese milieuraad. Later moet het ook nog formeel worden goedgekeurd door het Europees Parlement en de 27 lidstaten. Normaal gezien is zoiets een formaliteit, maar omdat de natuurherstelwet erg gecontesteerd was, durft niemand daar zijn hand voor in het vuur te steken. Het standpunt van België wordt mee door de deelstaten bepaald. “Hoe Vlaanderen zich zal opstellen, zal afhangen van de nieuwe impactanalyse die zal worden gemaakt”, zegt Demir.