"Nood aan gezond verstand om kostenstijgingen in agrovoedingsketen te benaderen"

De organisaties die deze oproep lanceren zijn onder meer het Agrofront dat Boerenbond, ABS en de Waalse landbouworganisatie FWA groepeert, de Belgian Feed Association (BFA), Comeos, Fevia, Unizo en zijn Waalse tegenhanger UCM en de Belgische merkenvereniging BABM. Zij zien dat de agrovoedingsketen sinds midden 2020 wordt geconfronteerd met “een explosie van productiekosten”.

Corona en mislukte oogsten

Ze verwijzen daarbij naar cijfers van FAO, de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties, die duidelijk maken dat de prijzen voor agrovoedingsproducten tussen juni 2020 en december 2021 met maar liefst 43 procent gestegen zijn. Oorzaken zijn een lager aanbod op de wereldmarkt, onder meer door weersomstandigheden en mislukte oogsten, door gewijzigde consumptiepatronen tijdens de coronapandemie, door een sterke stijging van de vraag nu de mondiale economie opnieuw aantrekt en tot slot ook door aanhoudende logistieke problemen die zijn voortgevloeid uit de coronacrisis.

Maar het zijn niet alleen de voedselprijzen die gestegen zijn. Ook de prijs van bouwmaterialen, de prijs van elektrische componenten en kunststoffen is omhoog gegaan. Tegelijk zien verschillende schakels in de agrovoedingsketen zich ook geconfronteerd met hogere prijzen voor verpakkingen, transport, energie en andere hulpstoffen. En ook de loonkosten zijn door de automatische indexering gestegen. “En dat terwijl deze bedrijven moeten zorgen voor de voedselbevoorrading en zij daarbij hun grond- en hulpstoffen, ingrediënten en verpakkingen niet zomaar kunnen vervangen”, aldus de organisaties.

“Het gaat om een combinatie van factoren, zowel op lokaal als mondiaal niveau, over sectoren heen, die hebben geleid tot een enorme kostenstijging die niemand kon voorzien. Het mag duidelijk zijn dat gezien deze omstandigheden hogere prijzen geen weerspiegeling zijn van hogere marges, wel integendeel”, klinkt het.

Oorlog in Oekraïne als klap op de vuurpijl

Als klap op de vuurpijl viel Rusland op 24 februari Oekraïne binnen, wat leidde tot sancties en een verdere verstoring van de aanvoerketens. Dit heeft de energie- en grondstoffenprijzen verder laten pieken. En dat is niet zonder gevolgen voor de productiekosten van de hele agrovoedingsketen die relatief energie-intensief is.

De organisaties wijzen erop dat de prijzen voor voedingsgrondstoffen, zowel voor dier- als voor humane voeding, verder omhoog zijn geschoten. Zo bereikten bijvoorbeeld de prijzen voor tarwe en maïs op de Europese markt de drempel van respectievelijk 400 euro en 350 euro per ton voor mei en juni. Tussen begin januari en midden februari wast dat gemiddeld nog 270 euro voor een ton tarwe en 250 euro voor maïs.

Naast de bezorgdheid over de stijgende prijzen zijn de organisaties ook bezorgd over de bevoorrading. “Rusland en Oekraïne zijn belangrijke producenten en leveranciers van een aantal grondstoffen. Door de situatie daar raakt de hele bevoorradingsketen verstoord. Onze producenten krijgen dagelijks meer en meer meldingen over de onbeschikbaarheid van ingrediënten en verpakkingsmateriaal, zoals zetmeel, oliën, emulgatoren, kleurstoffen, glazen verpakkingen, enz.”, luidt het. Het gevolg is dat producenten hun receptuur moeten aanpassen om zich met alternatieve grondstoffen te kunnen behelpen of ze moeten tijdelijk de productie stilleggen. Er is dan ook grote onzekerheid over hoe de situatie verder zal evolueren.

Overheid moet zich klaar houden om in te grijpen

Daarnaast klinkt er ook een duidelijke oproep naar de overheid. “Als de situatie aanhoudt of verslechtert, dan is het nodig dat de overheid in een vroeg stadium ingrijpt. Gebeurt dat niet, dan kan dat op zeer korte termijn fataal zijn voor bepaalde schakels in de keten”, klinkt het. Er wordt aan de overheid gevraagd om de nodige flexibiliteit en pragmatisme aan de dag te leggen, zeker wanneer het gaat over etikettering van voedingsproducten waarvan de ingrediënten moeten aangepast worden om dat ze niet beschikbaar zijn door de oorlog in Oekraïne.

“Ook een stand-still op het gebied van lasten en verplichtingen is van essentieel belang om de actoren in de keten niet met extra  kosten op te zadelen”, benadrukken de organisaties. “Wij staan ter beschikking van onze politieke autoriteiten om alle mogelijke opties te overwegen om de veerkracht van de agrovoedingsketen in België te versterken, op korte en middellange termijn." 

Staatssecretaris voor Consumentenbescherming Eva De Bleeker bevestigt dat de vraag naar flexibiliteit momenteel wordt behandeld in de taskforce Oekraïne, waar zij zelf deel van uitmaakt. "Het is enorm belangrijk dat we de bedrijven en de consumenten beschermen tegen mogelijke tekorten in de voedingssector. Er zijn oplossingen voor deze acute situaties van grondstoftekorten, er zijn alternatieve ingrediënten. Maar die oplossingen impliceren dat de etikettering van bepaalde producten constant zal moeten worden aangepast, en dat is praktisch gewoon onmogelijk", aldus De Bleeker. "Daarom heb ik de bevoegde controle-instanties al gevraagd om zich flexibel op te stellen en te focussen op belangrijke vermeldingen zoals het al dan niet aanwezig zijn van allergenen." Ze wijst er nog op dat er ook voor lange termijn oplossingen worden gezocht.