Natuurherstelwet splijt Straatsburgse straat en Parlement in twee

De Franse politie is massaal aanwezig om de twee groepen manifestanten uit elkaar te houden. De voorstanders van de natuurherstelwet hopen dat het Parlement de tekst woensdag kan goedkeuren en dat de rechtse tegenstanders in het halfrond - de Europese Volkspartij (EVP), de conservatieve ECR, een deel van de liberalen en het extreemrechtse ID - in het zand bijten. Met de steun van Thunberg hebben de honderden aanwezige pleitbezorgers van de wet alvast een mediagenieke medestandster.

Aan de andere kant hebben evenveel landbouwers verzamelen geblazen. Velen zijn met de tractor gekomen om hun protest kracht bij te zetten. Het is de overkoepelende Europese sectororganisatie Copa-Cogeca die tot het protest heeft opgeroepen. De landbouwers zeggen voor natuurherstel en voor meer biodiversiteit te zijn, maar ze vrezen dat bijkomende verplichtingen (ook wat betreft het beperken van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en het terugdringen van industriële emissies, waarover dinsdag al werd gestemd) hun productie en de voedselbevoorrading in gevaar kan brengen.

Ook Boerenbond schaart zich achter het protest. “We zijn niet tegen de intentie van de wet, wel tegen de manier waarop hij nu ondoordacht doorgedrukt wordt”, zegt woordvoerder Isabelle Geeraerts. “De invoering van de plicht om Europese habitats en soorten ook buiten de Natura2000-gebieden te herstellen en bijkomende verplichtingen op te leggen in landbouwgebied, baren het meeste zorgen.” De landbouworganisatie vreest dat er een juridisch moeras zal ontstaan, met de bijhorende onzekerheid voor de boeren en onduidelijkheid over ontwikkelingskansen op lange termijn voor landbouw en industrie.

Tweespalt tot in het halfrond

De scheidslijn tussen de demonstranten op straat tekent zich ook af in het Parlement zelf. "Dit beeld van twee groepen manifestanten die tegenover elkaar staan en niet in gesprek gaan, is wat we willen overstijgen", zei de fractieleider van het liberale Renew Europe, de Fransman Stéphane Séjourné, dinsdagochtend. Zijn groep is verdeeld over natuurherstelwet en kan daardoor doorslaggevend zijn bij de stemming woensdag.

"Over deze wet zijn veel leugens verteld", zei de Spaanse sociaaldemocraat César Luena (S&D) dan weer. Hij is als rapporteur verantwoordelijk voor de parlementaire behandeling van de natuurherstelwet en benadrukte dat de tekst ook bedoeld is om de internationale verplichtingen van de EU inzake biodiversiteit, die voortvloeien uit het akkoord van Montréal dat eind 2022 gesloten werd, in Europese wetgeving om te zetten. Luena onderstreepte de steun vanuit de wetenschappelijke wereld.

De linkse fracties die de natuurherstelwet wel genegen zijn, menen dat de EVP als gangmaker van het verzet politieke spelletjes speelt op minder dan een jaar van de verkiezingen. Ze verwijten de grootste fractie van het halfrond een populistisch discours te hanteren en zich naar extreemrechts te keren. Bij de EVP zelf hanteerde de Franse Anne Sander dinsdag nogmaals het argument dat de Europese Commissie tien procent van de landbouwgronden voor niet-productieve doeleinden zou willen opofferen, waarmee ze refereerde aan de doelstelling om minstens tien procent van het Europees landbouwareaal met 'landschapselementen met grote diversiteit' in te kleuren. Het gaat nochtans slechts om een indicatieve target, die ook bereikt kan worden middels hagen, gewasrotatie of de aanplanting van fruitbomen. De voorstanders van een compromis zijn evenwel bereid de gewraakte verwijzing te laten vallen.

Niet alleen wetenschappers, maar ook tal van grote bedrijven (zoals Nestlé, Ikea, Unilever, H&M, Coca-Cola en Danone) en meer dan 1 miljoen burgers hebben zich voor de natuurherstelwet uitgesproken. Maar desondanks blijft de parlementaire meerderheid die de Europese Commissie van Ursula von der Leyen in het zadel heeft geholpen - EVP, S&D, Renew - verdeeld en is het Europees Parlement er nog niet in geslaagd een standpunt te bepalen om de onderhandelingen met de Raad (de lidstaten) over de natuurherstelwet aan te vatten. Die EU-landen hebben vorige maand wel al een onderling akkoord kunnen bereiken, al kreeg dat niet de unanieme steun van alle 27 lidstaten en gaat het om een afzwakking van het oorspronkelijke Commissievoorstel. Zo zou aan het verslechteringsverbod voor ecosystemen buiten de Natura 2000-gebieden, die al beschermd worden, eerder een 'inspanningsverbintenis' dan een 'resultaatverbintenis' worden gekoppeld.

Onzekerheid

Het is onmogelijk te voorspellen hoe de stemming woensdag zal uitdraaien. Eerder stemden al drie parlementscommissies de tekst weg, waardoor de plenaire vergadering eerst zal moeten beslissen of ze de natuurherstelwet verwerpt, of verder gaat met de stemming, met de bedoeling tot een alomvattend standpunt te komen waarmee het naar de onderhandelingen met de Raad kan trekken. Wordt het wetsvoorstel verworpen, dan wordt de eerste lezing van de wet door het Parlement in principe afgesloten, tenzij beslist wordt de natuurherstelwet terug naar de milieucommissie te sturen. Maar als de lidstaten beslissen hun standpunt te formaliseren als eerste lezing, kan de wet opnieuw op het bord van het Parlement komen in tweede lezing.

"Het Europees Parlement kan de Europese Commissie hoe dan ook niet verplichten haar tekst in te trekken", legt een bron in het halfrond uit. Maar tegelijk "is het niet mogelijk om een wet die via de gewone wetgevingsprocedure moet worden aangenomen, goedgekeurd te krijgen zonder het parlement".

De Commissie zou ook zelf kunnen beslissen haar tekst in te trekken, maar omdat de kans dan erg klein wordt dat een nieuwe versie alsnog goedgekeurd geraakt voor het einde van de lopende legislatuur in het voorjaar van 2024, is ze dat niet van plan, waarschuwde commissaris voor Milieu Virginijus Sinkevicius al.

Impactstudie

Nochtans is dat precies wat EVP-fractieleider Manfred Weber wil. "De Commissie moet naar het Parlement luisteren en een nieuw voorstel op tafel leggen", zei hij dinsdag. Hij wil een uitgebreidere impactstudie van de natuurherstelwet en wil dat de tekst gekoppeld wordt aan het voorstel van de Commissie inzake nieuwe genoomtechnieken. De landbouwsector is vragende partij voor een versoepeling van de Europese ggo-wetgeving, maar de linkse fracties zijn argwanend.

Als de parlementsleden woensdagmiddag meteen tegen de verwerping van de natuurherstelwet stemmen en de stemming dus laten verdergaan, willen de liberalen een nieuw amendement laten goedkeuren waarin de facto het standpunt van de Raad wordt overgenomen. De sociaaldemocraten, de groenen en extreemlinks zijn uit pragmatische overwegingen geneigd die aanpak te volgen, maar hopen alsnog enkele eigen amendementen gestemd te krijgen. Maar wetende dat een verwerping een reële mogelijkheid is, zet Renew er in de eerste plaats op in tegen woensdag de rangen te sluiten en een compromis uit te werken, zei fractieleider Séjourné dinsdag.

Toen de milieucommissie twee weken geleden haar stem uitbracht, stemden evenveel leden voor de wet als er tegen stemden: 44-44. Wegens gebrek aan meerderheid werd de tekst zo verworpen. De stemming woensdag dreigt even nipt te worden, waardoor sommigen openlijk betreuren dat de Catalaanse MEP's Carles Puigdemont en Toni Comin uit Straatsburg zijn weggebleven uit schrik te worden opgepakt. Ook het feit dat een EVP'ster er niet bij kan zijn omdat ze moet bevallen, kan bepalend zijn. "Het kan op één stem aankomen", luidt het.