Moeten Europese wijnhuizen binnenkort uit een ander vaatje tappen?

De Europese Unie is de belangrijkste wijnproducent ter wereld. In 2020 was ze goed voor 45 procent van alle wijnbouwgebieden ter wereld, 64 procent van de productie en 48 procent van het verbruik. Wijn is daarmee ook het belangrijkste uitvoerproduct van de totale EU-agrovoedingssector.

Maar de sector staat voor aanzienlijke uitdagingen. Zo bevindt de wijnconsumptie zich op het laagste niveau in de afgelopen drie decennia. De wijnconsumptie in Frankrijk, vorig jaar het land met ’s werelds grootste wijnproductie, is in de afgelopen 60 jaar van 120 liter per persoon per jaar gedaald naar minder dan 40 liter per jaar. Een dalende trend die onder meer de wereldbefaamde Bordeaux-wijnhuizen aan den lijve ondervinden. Daar is de vraag al enkele jaren fors teruggevallen. Vroeger werden rode wijnen zoals AOP Bordeaux en Bordeaux Supérieur al verkocht voor ze werden geproduceerd, via een voorverkoopsysteem. Maar nu krijgen de producenten hun wijn zelf niet aan de straatstenen kwijt. Het gaat hier dan wel over de ietwat eenvoudigere Bordeauxwijnen, de premiumwijnen zijn nog steeds in trek.

Een veranderend consumentengedrag en een oubollig imago liggen daarvan aan de basis. “Bij heel wat consumenten, en vooral de jongere consumenten, heeft Bordeaux een stoffig imago”, legt Bloeykens uit. “Wat jammer is want de grote namen die je als ‘stoffig’ zou kunnen omschrijven, maken eigenlijk maar drie procent uit van de totale Bordeauxmarkt. De overgrote meerderheid wil het over een andere boeg gooien en zich bijvoorbeeld meer richten tot de jeugd om van dat imago af te geraken. Maar ondertussen nemen de voorraden van onverkochte wijn zodanig toe dat er al verschillende hectares wijnstokken gerooid werden. Het is ondenkbaar dat je mij 20 jaar geleden zou verteld hebben dat de Bordeauxwijn zodanig slecht in de markt is komen te liggen dat er vandaag wijngaarden gerooid worden.”

Trendbreuk in consumentengedrag

Het oubollige imago is echter niet de enige factor die veel Bordeauxwijnhuizen de das omdoet. De producenten krijgen momenteel ook de rekening gepresenteerd van de veranderde consumentenvoorkeuren. Zo is er al even een wereldwijde verschuiving van rode wijn naar witte wijn bezig. Het Duitse wijnmagazine Vinum meldde onlangs dat witte wijn en rosé wijn voor het eerst samen goed zijn voor meer dan de helft van de mondiale wijnconsumptie. “Daarnaast drinken steeds minder Fransen wijn bij de lunch. Gezinssamenstellingen zijn kleiner en weinig Fransen trekken in hun eentje een fles wijn open”, aldus voedingsjournalist Reinier Broeks onlangs in een artikel over de Bordeauxstreek op Foodlog. “Wat in Frankrijk de wijnverkoop ook tegenwerkt, is de stigmatisering van wijn door de Franse overheid. Die veranderde haar benadering van matiging naar die van onthouding.”

In België is de wijnconsumptie iets stabieler dan Frankrijk. “We gingen de voorbije jaren misschien één tot twee procent achteruit qua volume”, duidt Bloeykens. “Maar net zoals Frankrijk, en zoals in de rest van de wereld, zijn er ook bij ons enkele verschuivingen van gewoontes op te merken. De verschuiving van rood naar een frissere, lichtere rosé of witte wijn is bij ons zeker ook aan de gang. Ook geven we momenteel graag iets meer uit aan een flesje wijn.”

Daarnaast merkt Bloeykens ook een verschuiving op in de regionale oorsprong van de verkochte wijnen. In België hebben de Franse wijnen nog steeds een dominante markpositie, maar er is wel een verschil tussen Vlaanderen en Wallonië. “Terwijl Walen meer de voorkeur geven aan Franse wijnen, zijn Vlamingen veel avontuurlijker in hun wijnkeuze”, aldus Bloeykens. “Er is geen enkel land of regio in de wereld waar zoveel geëxperimenteerd wordt als in Vlaanderen. In onze supermarkten vind je wijnen van waarschijnlijk dertig verschillende landen. Als je naar de Franse supermarkt gaat, is 95 procent van de wijn Frans aangevuld met enkele flessen Italiaanse of Spaanse wijn.” Volgens Bloeykens is de hype van de wereldwijnen wel wat voorbij. “De wereldwijnen hebben een bepaalde marktpositie ingenomen, en blijven die ook behouden. Maar de stormloop ervoor is verdwenen. Vlamingen grijpen vandaag dan ook graag terug naar de klassiekers.”

Voor de totale hoeveelheid aan wijn die in de Franse wijnkelders gestockeerd ligt, zou een minder jaar op zich zeker geen ramp zijn. Terwijl de wereldwijde wijnproductie vorig jaar op het laagste niveau in 60 jaar zat, ging de productie in Frankrijk er wel op vooruit. Dit wordt bij onze zuiderburen echter niet even positief onthaald want al enkele jaren heeft Frankrijk last van een overproductie waarbij de overheid en de EU moeten bijspringen om enkele miljoenen liters wijn te ‘crisisdistilleren’. Wijn wordt dan gedistilleerd naar alcohol voor industriële toepassingen zoals biobrandstoffen of desinfectieproducten. Zo probeert de overheid de overproductie weg te werken en de markt in evenwicht te houden. Al lijkt dit steeds meer een doekje voor het bloeden te zijn als ofwel de vraag naar wijn niet wordt aangetrokken, of een percentage van de wijnranken niet verdwijnt. Frankrijk is trouwens niet het enige land met overvolle wijnkelders, in juli kreeg Portugal nog 15 miljoen euro uit het EU-landbouwreservefonds om de crisisdistillatie te financieren.

Forum om uitdagingen en kansen aan te pakken

De verschuiving in consumentenvoorkeur, de dalende EU-consumptie, en nieuwe en onvoorspelbare productieomstandigheden als gevolg van klimaatverandering zorgen ervoor dat de wijnsector in de EU zich moet aanpassen. Een beleidskader dat de wijnsector begeleidt naar deze nieuwe realiteit dringt zich dan ook op.

Deze signalen lijkt de Europese Commissie ook opgevangen te hebben. Vorige maand kondigde ze aan dat op 11 september een ‘High-Level Group’ inzake wijnbeleid voor de eerste keer zal samenzitten. “De High-Level Group zal dienen als forum om de uitdagingen van de sector aan te pakken en mogelijke oplossingen en kansen te verkennen”, aldus de Commissie. “Organisaties van belanghebbenden zullen ook worden uitgenodigd voor de eerste vergadering om hun beoordeling van de situatie en vooruitzichten voor de wijnsector in de EU te presenteren.”

De groep zal minstens drie keer bijeenkomen en zal naar verwachting tegen begin 2025 conclusies en aanbevelingen voor toekomstige beleidsontwikkelingen formuleren.