EU-steun voor wijnsector schiet tekort op vlak van concurrentievermogen en klimaatambities
nieuwsDe Europese steun aan wijnbouwers faalt om het concurrentievermogen van de sector te verbeteren. Daarnaast zouden de milieu- en klimaatambities van de sector ook zeer beperkt zijn. Dat stelt de Europese Rekenkamer vast in een nieuw rapport.
Europa blijft het wijncontinent bij uitstek. Met 2,2 miljoen wijnbouwbedrijven en wijngaarden die ongeveer twee procent van de landbouwgronden bestrijken, is Europa nog steeds de grootste producent, consument en exporteur.
Evenwicht tussen vraag en aanbod
Tussen 1970 en 2010 werd de Europese wijnsector gekenmerkt door productieoverschotten. Het wijnbeleid van de EU is er dan ook al tientallen jaren op gericht een evenwicht te vinden tussen vraag en aanbod, onder meer via het distilleren van overschotten, het opleggen van aanplantbeperkingen en het verstrekken van subsidies voor het rooien of herstructureren van wijngaarden.
Wijnbouwers in de EU kunnen in het kader van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) financiële steun krijgen voor de herstructurering van hun wijngaarden. Hierbij gaat het om herstructureringen zoals het overschakelen naar een ander druivenras, verplaatsing van de wijngaard, verbeteren van wijnbouwtechnieken of herbeplanting om (fyto)sanitaire reden. De lidstaten kunnen de steun ook gebruiken om duurzame productiesystemen te bevorderen en de ecologische voetafdruk van de wijnbouw te verkleinen. Het hoofddoel hiervan is de wijnproducenten in de EU meer concurrentievermogen te geven en daarbij de authenticiteit en de tradities van de Europese wijnbouw te behouden. Maar ook de sociale en ecologische rol van de wijnbouw in plattelandsgebieden te versterken. Via dit wijnbeleid steunt de Europese Unie jaarlijks wijnbouwers met ongeveer 500 miljoen euro.
In 2016 werd ook het oude systeem van aanplantrechten, waarbij de rechten voor aanplantingen van extra wijnstokken werden gekocht of verkocht, vervangen door een nieuw vergunningenstelsel. Dit nieuw stelsel beoogt de groei van de wijngaarden te beperken, namelijk een maximale jaarlijkse stijging van één procent, om structurele productieoverschotten te voorkomen.
Evaluatie
Bij controle onderzochten auditeurs in hoeverre de herstructureringsmaatregel en het vergunningenstelsel voor aanplantingen hebben bijgedragen tot een groter concurrentievermogen van de wijnbouwers en een ecologisch duurzamere wijnbereiding. Uit deze studies en evaluaties blijkt nu dat EU-steun voor de wijnsector een onduidelijke impact heeft concurrentievermogen en tekortkomingen vertoont wat betreft de opzet en uitvoering ervan. In de vijf gecontroleerde landen (Frankrijk, Italië, Spanje, Tsjechië en Griekenland) worden projecten gefinancierd zonder rekening te houden met criteria voor het bevorderen van het concurrentievermogen.
Recordjaar voor Belgische wijnproductie
1 maart 2023Ook voldoet het Europese wijnbeleid niet aan de milieudoelstellingen van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid. Uit de herstructureringsmaatregel blijkt dat er weinig rekening wordt gehouden met groene doelstellingen. In de praktijk is er niets van het EU-budget naar projecten gegaan om de impact van de wijnbouw op het klimaat en/of het milieu te verminderen.
"Het minste wat we kunnen zeggen is dat de maatregelen van de EU voor beide doelstellingen nog resultaten moeten opleveren”, zei Joëlle Elvinger, het lid van de Europese Rekenkamer dat de controle leidde. "Het bevorderen van het concurrentievermogen van de wijnsector is essentieel en bijzonder relevant voor de EU, maar het moet hand in hand gaan met meer ecologische duurzaamheid.”
Op basis van de bevindingen beveelt de Rekenkamer aan dat de Commissie de herstructureringsmaatregel en het vergunningenstelsel voor aanplantingen richt op de bevordering van het concurrentievermogen, en de milieuambitie van het wijnbeleid versterkt.
Beperkte milieu-ambities
In het rapport staat te lezen dat er in wijngaarden vaak veel gewasbeschermingsmiddelen worden gebruikt, voornamelijk fungiciden, om ziekten als meeldauwinfecties te bestrijden. In Frankrijk bijvoorbeeld gebruikt de sector 20 procent van de fungiciden van het land, terwijl de wijngaarden 3 procent van het landbouwareaal uitmaken. In de biologische druiventeelt is het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen zeer beperkt in vergelijking met de conventionele druiventeelt. Biologische wijngaarden in de EU zijn tussen 2013 en 2019 met 55 procent toegenomen en vertegenwoordigen 12 procent van het totale wijnbouwareaal in de EU.
“Wijnen kunnen rood, wit of rosé zijn, maar zelden is er sprake van 'groene' wijnbouw", stelt de Rekenkamer. Daarbij haalt de Rekenkamer aan dat de herstructureringsmaatregelen weinig rekening houden met groene doelstellingen. “En de vooruitzichten tonen niet veel beterschap want in het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid blijft de milieu-ambitie voor de wijnsector beperkt”, aldus de Europese Rekenkamer. EU-landen zullen slechts minimaal vijf procent van het budget dat is gereserveerd voor de wijnsector moeten gebruiken voor acties op het gebied van klimaatverandering, milieu en duurzaamheid. De controleurs vinden dit cijfer van vijf procent nogal laag, aangezien in een groener GLB naar verwachting 40 procent van alle landbouwuitgaven aan klimaatgerelateerde doelstellingen zal worden besteed.
De klimaatverandering heeft aanzienlijke gevolgen voor de wijnbouw, staat te lezen in het rapport. Een warmer klimaat beïnvloedt bijvoorbeeld de opbrengst en de kwaliteit, en veroorzaakt bepaalde problemen zoals overrijpe druiven. Klimaatverandering brengt ook meer extreme weersomstandigheden met zich mee zoals hagel en voorjaarsvorst. Wijnbouwers moeten wellicht verschillende manieren overwegen om zich aan deze veranderende omstandigheden aan te passen, zoals andere druivenrassen, verplaatsing van de productie en andere teelttechnieken.
Bron: Eigen berichtgeving / Belga
