Mercosurdeal is afgeklopt: Kansen voor handel, klappen voor boeren?

Tegelijk stuit de deal op forse kritiek binnen de landbouwsector. Europese boeren vrezen concurrentie van goedkopere importproducten, vaak geproduceerd onder minder strenge sociale en milieuregels. De Belgische landbouworganisaties Boerenbond en het Algemeen Boerensyndicaat (ABS) hekelen het akkoord als een bedreiging voor de lokale landbouw. "Dit akkoord is consumentenbedrog op de kap van onze boeren," aldus Boerenbond-voorzitter Lode Ceyssens.

ABS-voorzitter Hendrik Vandamme vindt het onbegrijpelijk. "Van runderen uit Brazilië bijvoorbeeld weten we de eerste twee jaar na hun geboorte niet wat ermee gebeurt. Wat krijgen ze te eten, kregen ze hormonen? We weten het niet. Braziliaanse suikerrietboeren mogen dan weer tientallen pesticiden gebruiken die hier al jaren verboden zijn. We zijn ontzet", aldus Vandamme.

Volgens de jongerenafdeling van ABS is het akkoord een "opgestoken middelvinger" naar zowel boeren als burgers. Ook zij veroordelen het gebrek aan afdwingbare voorwaarden rond milieunormen en arbeidsvoorwaarden, waardoor producten die met verboden hormonen en pesticiden zijn geproduceerd, de Europese markt kunnen betreden. "De dubbele standaarden voor voedselveiligheid en residulimieten schaden niet alleen het milieu maar ook de Europese landbouwers, die onmogelijk kunnen concurreren", klinkt het bij JongABS-voorzitter Frederik Vandenbroucke.

De impact gaat verder dan vlees en suiker: jonge boeren zien geen toekomst meer, terwijl Europa strategische voedselzekerheid en duurzaamheid opgeeft. JongABS roept de Vlaamse regering op om het akkoord resoluut af te wijzen om het welzijn van boeren en burgers te beschermen.

De pluimveesector waarschuwt specifiek voor de import van 180.000 ton kippenvlees, wat neerkomt op de gecombineerde productie van Finland, Zweden en Denemarken. Volgens Birthe Steenberg, secretaris-generaal van AVEC, ondermijnt dit de Europese standaarden op het gebied van dierenwelzijn, voedselveiligheid en duurzaamheid en zet het de concurrentiepositie van EU-boeren onder druk. De organisatie roept de EU-lidstaten en het Europees Parlement op om het akkoord te blokkeren en te zorgen voor eerlijke handelsvoorwaarden.

Garanties ingebouwd

Dat veel Europese landbouwers vrezen nu van de kaart te zullen worden geveegd door goedkope en massale invoer van landbouwproducten uit Zuid-Amerika, is volgens Von der Leyen onterecht. Ze benadrukt dat met die bezorgdheden rekening is gehouden in het akkoord en dat er "garanties'" zijn ingebouwd om de boeren te beschermen.

Bronnen binnen de Commissie benadrukken dat er sinds 2019 geen extra concessies zijn gedaan op landbouwgebied, vanwege de gevoeligheid van deze sector binnen de EU. Zo voorziet het akkoord in een quotum van 99.000 ton rundvlees tegen een verlaagd tarief van 7,5 procent. Dit vertegenwoordigt slechts 1,6 procent van de EU-consumptie. Import boven dit quotum blijft onderworpen aan hoge tarieven. Daarnaast bevat het akkoord voor het eerst een bilaterale veiligheidsclausule die snelle actie mogelijk maakt bij bedreiging van de EU-markten, zoals tijdelijke opschorting van tariefverlagingen.

Een vaak gehoord argument tijdens de talrijke protesten tegen het akkoord ging over de verschillen in sociale en milieustandaarden tussen de EU en Mercosur-landen. Bij de Commissie is echter te horen dat EU-regels, zoals het gebruik van hormonen of pesticiden en de ontbossingsverordening, ook van toepassing zijn op geïmporteerde producten wanneer dit verband houdt met consumentengezondheid of mondiale problemen zoals klimaatverandering.

Volgende stappen

De tekst moet nu nog juridisch worden onderzocht en vertaald in de 23 EU-talen. Dit proces zou volgens de Europese Commissie zes tot acht maanden kunnen duren. Dan pas kan een voorstel opgemaakt worden voor de Raad en het Parlement.

Ook moet de weerstand van landen als Frankrijk, Italië en Polen nog worden overwonnen. Dat het momenteel nog gaat om een politiek akkoord, liet de Franse ontslagnemende minister van Handel Sophie Primas al in klare taal verstaan: "Vandaag is niet het einde van het verhaal, maar enkel het politieke slot van de onderhandelingen. Dat engageert enkel de Commissie, niet de lidstaten", aldus de Franse minister.

In principe kunnen handelsakkoorden door een gekwalificeerde meerderheid (15 van de 27 lidstaten, die samen minstens 65% van de EU-bevolking vertegenwoordigen, stemmen voor, red.) worden goedgekeurd, en moeten de landen afzonderlijk zich niet uitspreken. Het handelsakkoord omvat evenwel ook politieke punten, die wel moeten worden goedgekeurd door iedereen. Mogelijk zou het akkoord worden opgesplitst in een politiek deel en een handelsdeel, maar dat is nog niet duidelijk.

Symbolische acties gepland

Landbouworganisaties blijven zich alvast verzetten. Maandag staat een symbolische actie gepland aan de Europese Raad in Brussel. Begin dit jaar voerden boeren in heel Europa al actie tegen vrijhandelsakkoorden zoals Mercosur, waarbij ze eerlijke prijzen en een gelijk speelveld eisten.

Het Mercosur-akkoord blijft voorlopig een splijtzwam tussen economische ambities en landbouwbelangen in Europa.