“Maak werk van maaltijdcheques voor armen in plaats van algemeen anti-inflatiemandje”

In de maand maart is de inflatie in de supermarkt voor het eerst boven de 20 procent gestegen. “Een absoluut record. We betalen nu gemiddeld een vijfde meer dan een jaar geleden”, klinkt het bij Testaankoop. De consumentenorganisatie berekent de inflatie bij zeven retailers op basis van 3.000 producten. Met een gemiddelde van 31 procent zijn het vooral de groenteprijzen die sterk in de lift zitten.

Xavier Gellynck, professor landbouweconomie en agro-marketing aan de UGent, stelt de inflatieberekeningen niet ter discussie, maar daarmee is volgens hem niet gezegd dat het winkelmandje zoveel procent duurder uitvalt voor de consument. “In de berekeningen wordt geen rekening gehouden met gewijzigd consumptiegedrag. Worden bepaalde producten duurder dan gaat een deel van de consumenten op zoek naar goedkopere alternatieven, Gandaham in plaats van Parmaham of kippenvlees in plaats van rundvlees.”

Bewijzen van een verschuivend consumptiepatroon ziet hij onder andere in de sterk gestegen eierprijzen. “Dat is voor een deel te verklaren aan de aanbodzijde waar dure energie en uitval door vogelgriep de prijzen stuwen. Maar het komt zeker ook de gestegen vraag naar eieren die een relatief goedkope eiwitbron zijn."

Anti-inflatiemandje naar Frans voorbeeld

Met het oog op de gierende inflatie en de rol van voedingsproducten hierbij lanceerde Testaankoop een oproep aan federaal minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v) om voorlopig af te zien van een voorgestelde verhoging van de btw op zuivel van 6 naar 9 procent. Ook herhaalt de consumentenorganisatie het voorstel van een “anti-inflatiemandje” naar Frans voorbeeld. Hierbij zou de prijs voor bepaalde basisproducten voor een bepaalde tijd bevroren moeten worden. “Op die manier kunnen consumenten zeker zijn dat ze, minstens voor een aantal noodzakelijke benodigdheden, niet in de problemen zullen komen.”

Gellynck stelt dat België tot vrij recent een geregulariseerde prijzenbeleid voor voedingsproducten kende. “Specifiek gaat het dan over de broodprijs die tot 2005 bij wet geplafonneerd was. In dat jaar is men ervan afgestapt omdat er enerzijds een enorme uitbreiding van het broodassortiment was en het niet meer duidelijk was waarop de wettelijke plafondprijs van toepassing was. Anderzijds was ook de noodzaak weg, omdat wij nog maar een relatief klein gedeelte van ons budget aan voeding uitgeven.“

Momenteel slorpt voeding zo’n 15 procent van ons budget op, maar dit percentage varieert sterk per bevolkingsgroep en kan bij de armere bevolkingsklasse een veelvoud zijn. Om de impact van de inflatie te temperen en voedzame, gezonde producten betaalbaar te houden is het volgens Gellynck logischer om een systeem van voedingscheques uit te werken voor gezinnen die in de problemen komen. “Deze kunnen dan gebruikt worden voor de aanschaf van bepaalde voedingsmiddelen. Op deze manier weet je zeker dat de maatregel bij de juiste mensen terechtkomt.”

In geval van een algemeen anti-inflatiemandje wordt de gehele bevolking bevoordeeld en schiet het middel zijn doel voorbij volgens Gellynck. “Je ziet het bij de energiecompensatie. Daar hebben ook mensen van geprofiteerd die het niet echt nodig hadden. En wie moet dat betalen? In Frankrijk zou dit gedragen worden door supermarken en loopt het naar verluidt in de miljoenen euro’s. Door de kleine marges in de retail is dat niet realistisch. In Vlaanderen liggen de marges mogelijk nog lager dan in Frankrijk wegens de hoge concurrentie met de komst van supermarkten als Jumbo en Albert Heijn.”

Symptoombestrijding

Handelsfederatie Comeos stelt dat de marge in de retail 1,29 procent bedraagt, waardoor er volgens de organisatie sprake is van een “precaire” situatie. De supermarkten zullen genoodzaakt zijn de inkomstenderving die met een prijzenplafond gepaard gaat door te rekenen. “Daarmee wordt de druk ook een pak groter voor boeren en andere leveranciers. Gaat Testaankoop ook tegen de boeren zeggen dat ze hun prijzen niet mogen verhogen?”

Comeos spreekt dan ook van een slecht idee. “Kunstmatig blokkeren gaat niets veranderen, je moet de echte oorzaken aanpakken. Dit plan is zoals de thermometer breken in plaats van de ziekte te bestrijden.” Voor de bestrijding van de prijsstijgingen ziet de organisatie meer brood in een verlaging van bijvoorbeeld de loonkosten en verpakkingstaksen. Deze zouden in België veel hoger liggen dan in de ons omringende landen.  “In Nederland kost een kassier 25 procent minder voor de werkgever dan hier”, klinkt het.

Het betaalbaar houden van sommige producten zou wel degelijk van maatschappelijk belang zijn, volgens Gellynck, en zou daardoor ook de uitgave van belastinggeld rechtvaardigen. “Het ligt in het verlengde van het sociaal vangnet dat wij kennen. Je wil er zeker van zijn dat mensen zichzelf en hun kinderen kunnen (op)voeden. Lukt dat niet dan kunnen mensen aan de rand van de maatschappij belanden en bijvoorbeeld in de criminaliteit terecht komen.”

Prijsstijgingen door Europees en nationaal beleid

In verband met de stijging van de voedselprijzen houdt de professor ook zijn hart vast voor de gevolgen van de Europese Green Deal en het stikstofakkoord. “De opgelegde maatregelen zijn onrealistisch en zullen leiden tot een sterke daling van de productie met hogere voedselprijzen als gevolg. Dat kan er op termijn toe leiden dat voedsel onbetaalbaar wordt voor sommige bevolkingsgroepen met straatprotesten tot gevolg.”

Het argument dat wij in Vlaanderen kampen met een overproductie en ook altijd kunnen rekenen op import, snijdt volgens hem geen hout. “Hier wordt al 2.000 jaar landbouw bedreven en hebben wij ons door de klimatologische, geografische en demografische omstandigheden ontwikkeld tot een koploper op gebied van efficiëntie en duurzaamheid. Als je naar de ecologische voetafdruk kijkt van de Vlaamse veeteelt, die veel lager ligt dan in veel andere landen, dan zou je juist meer vee moeten gaan houden in plaats van minder. Op die manier zou je een positieve bijdrage leveren tot het klimaatprobleem en niet omgekeerd.”