Landbouwrapport 2024: Minder bedrijven, minder tevredenheid en meer vergrijzing

Het aantal land- en tuinbouwbedrijven blijft achteruitgaan. Zo telde ons land in 2022 nog maar 22.449 bedrijven, terwijl dat er in 2012 nog meer dan 25.000 waren. Dat betekent een achteruitgang van 11 procent op tien jaar tijd. Veeteelt blijft de belangrijkste sector met 46 procent, gevolgd door akkerbouw (33%) en tuinbouw (13%).

Net zoals vorig jaar zien we bij de overblijvende bedrijven een duidelijke schaalvergroting. Zo is het gemiddeld aantal dieren per veebedrijf de voorbije jaren flink gestegen. Een gemiddeld rundveebedrijf telde in 2022 157 dieren (tegenover 113 in 2012), een varkensbedrijf 2.313 dieren (1.863 in 2012) en een pluimveebedrijf 67.362 dieren (41.769 in 2012).

De land- en tuinbouw bewerkte in 2022 een oppervlakte van 620.000 hectare en is daarmee min of meer gelijk gebleven ten opzichte van 2012. Dat is 46 procent van de Vlaamse grondoppervlakte. Voedergewassen nemen met 55 procent hiervan het grootste aandeel in, volgens het Landbouwrapport illustreert dit het belang van de veehouderij in Vlaanderen. Een landbouwbedrijf in Vlaanderen heeft gemiddeld 27,6 hectare cultuurgrond. Dat is 13 procent meer dan in 2012.

Alhoewel de omvang van de varkenshouderij daalt, en in de toekomst onder impuls van de opkoopregeling vermoedelijk verder zal dalen, blijft het met 1,3 miljard euro de belangrijkste deelsector in de Vlaamse productie. De totale productiewaarde van de land- en tuinbouw bedroeg in 2021 6,3 miljard euro. Melkveehouders realiseerden 1,1 miljard euro aan omzet, groentetelers 940 miljoen euro.

Wat betreft het inkomen scoren de Vlaamse land- en tuinbouwers ondergemiddeld. Terwijl een loontrekkende in 2021 gemiddeld 48.595 euro verdiende, lag dat op het land- of tuinbouwbedrijf (gemiddelde arbeidsinkomen per familiale arbeidskracht, oftewel FAK) op 44.705 euro. De tuinbouwbedrijven doen het met 84.100 euro per FAK aanzienlijk beter dan de landbouwbedrijven met 33.700 euro per FAK. Daarmee ligt het gemiddeld familiaal inkomen in de deelsector landbouw ruim 30 procent lager dan het inkomen van een loontrekkende.

Ook op Agropolis in Kinrooi, de incubator en bedrijvensite voor agrofoodbedrijven in Kinrooi, kwam de onvrede van de boeren duidelijk terug. Tientallen boeren hadden zich voor het hoofdkantoor van Agropolis verzameld om er met Brouns te kunnen spreken. Het stikstofdecreet en andere eisen vanuit Europa en Vlaanderen stemmen de boeren somber voor de toekomst. “We zien weinig perspectief en worden door het beleid weggepest”, klonk het. Brouns die zelf uit Kinrooi komt, kende een aantal boeren persoonlijk.

Nauwelijks opvolging

De ontevredenheid in de land-en tuinbouw lijkt zich ook te vertalen naar het aantal opvolgers. Volgens het landbouwrapport kan slechts 13 procent van de bedrijfsleiders ouder dan 50 rekenen op een opvolger. "Boeren die willen overnemen of starten, daar moeten we echt heel zuinig mee omspringen. De voorbije jaren hebben onze landbouwers soms te weinig waardering gevoeld van de consument en het beleid, zowel op financieel als op emotioneel gebied", zegt Brouns.

De minister wijst in zijn toespraak ook op de vergrijzing in de sector. Zo ligt de gemiddelde leeftijd van de Vlaamse land- en tuinbouwer in 2022 op 56 jaar, tegenover 52 in 2009. 26 procent van de boeren is vandaag ouder dan 65, 15 procent is 40 jaar of jonger. 20 procent van de bedrijfsleiders zijn vrouwen. "We hebben de boeren ook in de toekomst nodig om onze voedselvoorziening veilig te stellen." Alhoewel de minister bij aankomst op Agropolis kritisch benaderd werd door de boeren, kreeg hij uiteindelijk de handen toch op elkaar na deze woorden.

Verbreding en schaalvergroting

De landbouwminister zegt met de recente ondertekening van het stikstofakkoord ontwikkelingen in de landbouw terug mogelijk te willen maken. Deze ontwikkelingen bestaan volgens hem onder andere in verdere verduurzaming, eventuele verbreding, maar ook schaalvergroting moet op een bepaalde manier mogelijk blijven. Omdat de nabijheid van natuur deze schaalvergroting op veel locaties remt, denkt hij daarbij aan gedecentraliseerde schaalvergroting, waarbij een landbouwer zijn bedrijf over verschillende locaties verdeeld.

Tegenover verdere schaalvergroting – gedecentraliseerde schaalvergroting is al terug te zien in de veehouderij - lijkt ook de trend van bedrijfsverbreding zich duidelijk te hebben ingezet in de Vlaamse land- en tuinbouw. Zo is het aantal korteketenbedrijven sterk toegenomen van 2.404 in 2016 tot 4.329 in 2020. 18,6 procent van de landbouwbedrijven in Vlaanderen voerde in 2020 een korteketenactiviteit uit. Hoeveverkoop is met voorsprong de meest uitgeoefende korteketenactiviteit zo blijkt uit het Landbouwrapport van het Agentschap Landbouw en Zeevisserij.