Landbouwrapport Vlaams-Brabant: minder bedrijven, grotere schaal en meer diversiteit

Het rapport werd deze week gepresenteerd op de Voedseldag Eet-Wijs in Zemst. Daar verzamelden beleidsmakers, producenten en onderzoekers zich om nieuwe trends, praktijkvoorbeelden en initiatieven voor een duurzamer en meer lokaal voedselsysteem te bespreken. Gedeputeerde Tom Dehaene (cd&v) benadrukte het belang van lokaal voedselbeleid: “Voedselzekerheid is meer dan ooit belangrijk. Door lokaal en duurzaam te eten, voedselverspilling te vermijden en boeren te waarderen, kunnen we bijdragen aan een stabiele voedselvoorziening.”

Halvering van bedrijven en schaalvergroting

In Vlaams-Brabant daalde het aantal landbouwbedrijven van 5.183 in 2001 naar 2.520 in 2024. De provincie telt daarmee het laagste aantal bedrijven van alle Vlaamse provincies, goed voor slechts 12 procent van het Vlaamse totaal. Tegelijkertijd zijn de bedrijven er wel groter: gemiddeld 35,07 hectare per bedrijf tegenover 28,74 hectare in Vlaanderen. Akkerbouw (36%) en tuinbouw (19%, vooral fruit) domineren, terwijl veeteelt beperkt blijft.

Plantaardige en dierlijke productie

De provincie onderscheidt zich door een hoog aandeel granen (21% van het areaal, tegenover 11% in Vlaanderen), hoewel dit aandeel in de afgelopen 15 jaar met 20 procent daalde. Ook het areaal suikerbieten nam af met 16 procent sinds 2009. Vlaams-Brabant bezit 28 procent van het Vlaamse appel- en perenareaal. Wijnbouw groeit er ook sterk: van 11 hectare in 2009 naar 89 hectare in 2024.

Veeteelt is dan weer eerder beperkt. Slechts 2,6 procent van de Vlaamse varkens, 2,5 procent van het pluimvee en 7,8 procent van de runderen bevinden zich in de provincie. Het aantal runderen daalde tussen 2009 en 2023 met 14 procent, aanzienlijk meer dan het Vlaamse gemiddelde van 6 procent.

Verbreding en multifunctionele landbouw

Naast de productie van voedsel zetten Vlaams-Brabantse boeren meer en meer in op verbreding. Hoeveproducten, korteketenbedrijven, toeristische activiteiten en groene zorg bieden extra inkomen en versterken er de band met consumenten. Vlaams-Brabant heeft het hoogste aandeel hoeveproducenten (7,1%) en bioboeren (4,9%) van Vlaanderen. Het aantal korteketenbedrijven steeg tot 338 in 2025 en het aantal zorgboerderijen nam sinds 2016 met 48 procent toe.

“Publieke gronden als cruciale beleidsinstrumenten”

In 2024 was 95.984 hectare landbouwgrond geregistreerd in Vlaams-Brabant (45% van de provincie). Opvallend is dat er bijna 26.000 hectare meer als landbouwgrond bestemd is dan effectief geregistreerd, wat wijst op heel wat ander gebruik dan door landbouw. Van deze gronden is 14,7 procent publiek eigendom, grotendeels in handen van lokale overheden, OCMW’s en kerkfabrieken. Ruim 11.000 hectare ligt in een landbouwbestemming. Eén op vijf beroepslandbouwers bewerkt een deel van zijn areaal op publieke gronden.

“Lokale overheden (inclusief OCMW’s) en kerkfabrieken, spelen dus mogelijk zonder het zelf te beseffen, een belangrijke rol in landbouw. Het is dus niet alleen belangrijk om deze gronden goed te beheren, ze zijn ook cruciale beleidsinstrumenten voor een doordacht lokaal landbouwbeleid”, aldus het rapport.