Kan vaccintechnologie het nodige zetje geven aan ggo’s?

Nieuwe technieken, zoals CRISPR-Cas-9, gaan zeer gericht te werk. Ze kunnen bijvoorbeeld gewassen ontwikkelen die bestand zijn tegen droogte of die een gezonder vetzuurgehalte hebben waardoor ze minder moeten behandeld worden met gewasbeschermingsmiddelen. Op die manier hebben de technieken het potentieel om bij te dragen aan een duurzamer voedselsysteem. Zo klonk de conclusie van een recente studie, waarmee de Europese Commissie de deur voor nieuwe genoomtechnieken op een kier zette.  

Daar kijkt de biotechindustrie reikhalzend naar uit. De voorvechters van gentechnologie in de landbouw grijpen de snelheid, waarmee de huidige coronavaccins zijn ontwikkeld, aan als argument. Sommige van die vaccins, zoals AstraZeneca en Johnson&Johnson, zijn zogenaamde genvaccins die een stukje genetisch materiaal van het virus gebruiken.

“Bij het brede publiek dringt het nu pas door dat er ook vaccins gemaakt worden met genetische modificatie”, vertelt Ruben Vanholme, onderzoeker aan UGent en het Vlaams Instituut voor Biotechnologie (VIB), aan de krant De Morgen. “Dat stelt het negatieve imago van deze technologie bij.” René Custers, VIB-woordvoerder merkt wel op dat de perceptie kan verschillen naargelang de toepassing. Voor de medische wereld, waarvan de voordelen veel directer zijn, zijn mensen toleranter dan voor de voedselproductie.

“Voedselvoorziening meer prangend dan corona”

Dat de genvaccins zo snel ontwikkeld konden worden, is mede te danken aan de wereldwijde race naar vaccins om de coronacrisis te bezweren. Hierdoor heeft de EU de milieurisico-analyse voor klinische proeven met genvaccins tijdelijk losgelaten.

Biowetenschappers ervaarden dit als een klap in het gezicht. Jef Smeekens, professor biologie aan de Universiteit van Utrecht vindt het onbegrijpelijk en frustrerend dat de wetgeving voor vaccins werd versoepeld terwijl die voor gentechnieken in de voedselproductie net werd verstrengd. “Nochtans wordt de voedselvoorziening een nijpender probleem dan corona”, zegt hij aan de wetenschapswebsite Scientias.nl.

Met die verstrenging verwijst Smeekens naar de uitspraak van het Europese Hof van Justitie van 2018, die stelde dat de recente gentechnieken ook onder de bestaande, strenge ggo-wetgeving van 2001 moeten vallen.

Maar, zo klinkt het bij de wetenschappers, die redenering houdt geen steek. Terwijl de “oude” ggo-technieken vreemd DNA toevoegen aan een plant, knippen de nieuwste technieken net deeltjes van het bestaande DNA weg of gaan die gaan aanpassen. Dat is een wezenlijk verschil, want met de nieuwe genoomtechnieken zijn de organismen niet te onderscheiden van wat er in de natuur voorkomt.

De nieuwe studie moet nu meer duidelijkheid brengen voor de Europese Commissie. Tegenstanders van de gentechnieken, waaronder veel ngo’s en milieuorganisaties trekken alvast aan de alarmbel. Zij hameren op het argument dat de veiligheid van de technieken nog steeds niet gegarandeerd zijn.