‘Jurassic Park’ voor fruitbomen: Stad Gent en vzw Pomko telen verloren gewaand fruit
nieuwsVerloren gewaande appel- en perenboomrassen zijn herontdekt in het Lousbergspark en op de Bijlokesite in Gent dankzij DNA-onderzoek. Voor tien soorten loopt het onderzoek nog, maar de perensoort ‘Ana-Moira’ en de appelsoort ‘Rose Perle de Gand’ zijn reeds geïdentificeerd. Om de rassen te doen heropleven, zullen de bomen nu her en der in Gent worden geplant. De opkweek gebeurt door vzw Pomko, een organisatie die zich inzet op onderzoek en preservatie van oude fruitrassen.
De kweekvelden van vzw Pomko zijn een soort Jurassic Park voor fruitbomen. (Bijna) uitgestorven fruitsoorten worden hier vermeerderd en van extinctie gered. In opdracht van stad Gent hebben ze nu ook de peer ‘Ana-Moira’ en de appel ‘Rose Perle de Gand’ in hun velden staan. Dieter Dewitte, pomologisch bezieler bij vzw Pomko, verheugt zich op de resultaten. “Wat stad Gent hier gedaan heeft, is heel bijzonder”, zegt Dewitte. “Het gebeurt niet vaak dat een grote stad de buitenaanleg van haar historische sites zo goed bewaart. Ik vind het heel knap dat dit in Gent wel is gebeurd, en dat men de historie van deze bomen onderzocht heeft.”
Vzw Pomko, languit het ‘Pomologisch Kollektief’, is een organisatie die onderzoek doet naar oude fruitrassen. Aan de hand van DNA-onderzoek en historisch speurwerk, identificeren ze de oorsprong van onbekend fruit. “Fruitbomen zoals deze in Gent, noemen we ‘oude krakers’. Bomen van meer dan 80 tot 90 jaar oud. Men heeft in Gent boomgaarden aangelegd waarin men kopieën tracht te maken van de oude bomen. Maar dat is niet overal even goed gelukt. Daarom heeft men ons gecontacteerd.”
Historisch fruit
Vzw Pomko is met dit project niet aan haar proefstuk toe. De organisatie specialiseert zich in cultuurhistorisch, fruitkundig onderzoek. “Komen we een onbekend stuk fruit tegen, dan gaan we op zoek naar historische bronnen om ze te identificeren. Zo zijn er historische documenten waar oude fruitsoorten uitvoerig beschreven worden, met detailrijke lithografieën. Maar in andere gevallen hebben we slechts een paar zinnen om op af te gaan.
Hoeveel oude fruitsoorten er precies bestaan, weet niemand. “Vroeger had je veel meer gangbare soorten”, zegt Dewitte. “Vandaag neigt de fruitsector naar een monocultuur, met slechts één of twee fruitrassen die geteeld worden om in de winkelrekken terecht te komen. Nieuwe rassen die specifiek zijn ontwikkeld om ziektegevoeligheid tegen te gaan. Hoewel fruitboeren heel goede pogingen doen om zo milieubewust mogelijk tewerk te gaan, is de realiteit dat de consument vooral een mooi product wil kopen, en geen imperfectie duldt. Geen hagelinslag, geen schurftplekje. En onze productie is erop afgestemd om het ganse jaar door dezelfde producten in de winkel te hebben. We kennen dus niet meer de diversiteit van vroeger.”
“Ook fruitbomen als nutsvoorziening zijn verleden tijd”, zegt Dewitte nog. “Fruit was vroeger de belangrijkste bron om ons eten van suiker te voorzien. Ons fruit kende een grote diversiteit aan kleuren, smaken en geuren. Maar nu koopt men gewone, witte suiker als zoetstof.”
Levend archief
Na jaren werk heeft vzw Pomko inmiddels een ‘levend archief’ aangelegd. “Je kan fruitrassen niet in een mapje of kast steken. Je hebt levend materiaal nodig om ze te bewaren, te bezichtigen en te proeven. Momenteel kweken we het fruit in opdracht van stad Gent. Maar als een private speler wil inzetten op deze rassen, kan dat natuurlijk ook. We kweken stammen waar we onze fruitrassen op enten, dus we kunnen op relatief korte termijn op bestelling werken.”
Ook privépersonen contacteren vzw Pomko geregeld met een vraag. “Als iemand eigenaar is van een historische site, een boerderij, kapel, hoeve of kasteel, en over een aanplantingsplan beschikt van de oorspronkelijke tuin, dan gaan wij proberen deze opnieuw aan te planten met de oorspronkelijke rassen uit ons archief.”
Unieke eigenschappen
De fruitsoorten hebben ook meer waarde dan louter het historische. Zo bevatten ze allen unieke eigenschappen. “De ‘Ana-Moira’ bijvoorbeeld is een bewaarpeer waar je ook van kan genieten als handpeer”, zegt Dewitte. “Dat is vrij uniek. Bewaarperen krijgen vaak de naam ‘stoofpeer’ toebedeeld omdat ze vooral geschikt zijn om te verwerken in een warm gerecht, maar dat is hier niet het geval. Het is een lekkere peer die ook nog eens lang meegaat. De appel ‘Rose Perle de Gand’ verwijst dan weer naar de mooie kleur van de vrucht.”
“Waar fruitnamen vandaan komen? Dat varieert”, zegt Dewitte. “Soms wordt een vrucht benoemd naar een uiterlijk kenmerk, zoals het geval is bij de ‘Rose Perle de Gand’. Maar andere keren wordt de naam gegeven aan de hand van een locatie, de ontdekker, of de maîtresse van de ontdekker. De Trezeke Meyers bijvoorbeeld is een appel uit Landegem, genoemd naar de laatste bewoner van de boerderij waar ze ontdekt is. Deze appel wordt ook wel de ‘Renette-Landegem’ genoemd.”
Gentenaren die zin hebben om de oude rassen te proeven, hebben geluk. Het Lousbergspark en de Bijlokesite maken immers deel uit van de 30 officiële plukplekken in Gent, waar buurtbewoners gratis fruit mogen rapen of plukken.
Bron: Eigen berichtgeving
Beeld: Stad Gent
