Gewasbescherming en bemesting nabij natuurgebieden vergen passende beoordeling, oordeelt rechtbank
nieuwsVolgens de rechtbank van Brussel heeft Vlaanderen bepaalde Europese verplichtingen over gewasbeschermingsmiddelen niet volledig omgezet in de eigen wetgeving. Bij een correcte omzetting zouden landbouwers die mest of gewasbescherming gebruiken nabij een Natura 2000-gebied moeten aantonen dat dit geen schadelijke impact heeft. “Als de regering dit vonnis naast zich neerlegt, kunnen deze landbouwers binnenkort voor de rechter gedaagd worden”, aldus Dries Verhaeghe van milieuorganisatie Dryade.
De activiteiten van landbouwers kunnen in Vlaanderen ruwweg in drie categorieën worden onderverdeeld. Er zijn vergunningsplichtige activiteiten, zoals de bouw van een stal, meldingsplichtige activiteiten, zoals kleinschalige grondwaterwinningen, en vrijgestelde activiteiten. Veel gangbare teeltwerkzaamheden vallen in deze laatste categorie: ze zijn wel streng gereglementeerd, maar vereisen vooraf noch een melding, noch een vergunning.
Vijf milieuorganisaties stellen dat sommige vrijgestelde landbouwactiviteiten, zoals het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen of bemesting, een impact kunnen hebben op nabijgelegen Natura 2000-gebieden (de zogenaamde SBZ-gebieden). Volgens hen eist de EU in haar richtlijnen dat voor deze activiteiten een impactbeoordeling wordt gemaakt. In Vlaanderen is voor vrijgestelde activiteiten vandaag geen voorafgaand onderzoek naar hun gevolgen verplicht.
De milieuorganisaties wezen op een lacune in de Vlaamse omzetting van de Europese richtlijnen en stapten daarmee naar de rechtbank van eerste aanleg in Brussel. Die geeft hen nu gelijk.
Gevolgen vergunningsverlening
De rechtbank legt de Vlaamse regering verder geen concrete maatregelen op. Hoe die lacune moet worden opgevuld en welke ingrepen nodig zijn, laat de rechtbank over aan de regering, aangezien zij daar niet bevoegd voor is.
“Er zijn verschillende mogelijkheden voor de regering om de Europese regels correct om te zetten in de Vlaamse wetgeving”, aldus Verhaeghe. “De activiteiten zouden allemaal vergunningsplichtig gemaakt kunnen worden of ze zouden aan een passende beoordeling onderworpen kunnen worden. Als Vlaanderen dit dossier naast zich zou neerleggen, zouden landbouwers met impactgevoelige activiteiten voor de rechter gesleept kunnen worden als ze hun vergunning wensen te vernieuwen. Zonder aanpassing creëert Vlaanderen extra rechtsonzekerheid voor akkerbouwers en fruittelers”
Daar kijkt de woordvoerder van Vlaams minister van Omgeving en Landbouw Jo Brouns (cd&v) anders naar. "In België kennen we geen bindende case-law zoals in sommige andere rechtssystemen, en al zeker niet op basis van één vonnis van een rechtbank van eerste aanleg. Dit vonnis creëert dus geen automatische of algemene verplichtingen voor individuele landbouwers”, klinkt het. “Het vonnis stelt enkel een fout vast bij de omzetting van de Habitatrichtlijn.”
Volgens Verhaeghe kan de uitspraak wel gevolgen hebben. Hij vergelijkt het vonnis met het Nelissen-arrest. "De Raad van State stelde toen dat de meest recente wetenschappelijke informatie over kritische depositiewaarden moest worden gebruikt. Dit had ook een directe impact op de vergunningverlening."
“Duidelijk signaal”
Alle vijf de milieuorganisatie (Natuurpunt, Bond Beter Leefmilieu, WWF, Dryade en VELT) reageren alvast tevreden op het vonnis. “We zijn blij met dit duidelijk signaal aan de regering”, klinkt het. “Vlaanderen moet haar landbouwbeleid fundamenteel hertekenen en expliciet kansen creëren voor duurzame landbouw, waar gewasbeschermingsmiddelen minder of niet gebruikt worden".
“Deze uitspraak is goed nieuws voor iedereen: voor de dier- en plantensoorten in onze natuurgebieden, voor de kwaliteit van ons drinkwater, en dus ook voor de gezondheid van ons allemaal", besluit Mattias Bruynooghe, diensthoofd beleid bij Natuurpunt.
Lacune ook nog onderwerp in andere rechtszaak
De omzetting van de Europese Habitatrichtlijn in Vlaamse regelgeving ligt ook nog in een andere zaak ter beoordeling. Eerder dit jaar trok milieuorganisatie Dryade met een gelijkaardige vraag naar de Raad voor Vergunningsbetwistingen. Die zaak ging niet over vrijgestelde, maar over meldingsplichtige activiteiten. Ook daarvoor geldt vandaag geen milieutoets, terwijl Dryade stelt dat de Habitatrichtlijn ook voor zulke projecten een passende beoordeling vereist.
De Raad voor Vergunningsbetwistingen legde die vraag voor aan het Hof van Justitie van de Europese Unie. Een uitspraak wordt pas tegen eind 2026 verwacht.
