Europese Commissie bindt strijd tegen misleidende milieuclaims voor consumenten aan

"Steeds meer consumenten willen duurzaam kopen, maar het is voor hen buitengewoon moeilijk om waarheid en fictie te onderscheiden", zei Eurocommissaris voor Milieu Virginijus Sinkevicius op een persconferentie. "T-shirts gemaakt uit plastic flessen, bijvoorbeeld. Dat is natuurlijk mooi, maar vaak zien we dat slechts één procent of minder van het materiaal echt uit gerecycleerde flessen is gemaakt."

En dan zijn er ook koolstofneutrale bananen, bijenvriendelijke sappen, 100 procent CO2-compenserende leveringen... Alleen al de wildgroei aan duurzaamheidslabels werkt breed wantrouwen onder consumenten in de hand. De Commissie bracht er liefst 230 in kaart. Een onderzoek uit 2020 van 150 groene claims wees uit dat 53,3 procent "vaag, misleidend of ongefundeerd" was.

Claims bewijzen

Dat ondermijnt niet enkel het consumentenvertrouwen, het benadeelt ook ondernemingen die echt duurzaam aan de slag zijn, aldus de Commissie. Daarom werkte ze een ontwerprichtlijn uit, met regels die aangeven hoe bedrijven claims die niet onder bestaande Europese regels vallen, zoals het EU-ecolabel, voortaan moeten onderbouwen en hoe ze erover communiceren.

"Een bedrijf zal claims moeten bewijzen. Het zal moeten aantonen dat de claim is gebaseerd op wetenschap en betrouwbaar is", duidde Sinkevicius. Het is aan de lidstaten om een procedure op te zetten, waarbij bedrijven ex ante hun dossier moeten voorleggen aan onafhankelijke verificateurs. De lidstaten moeten "ontradende sancties" voorzien voor bedrijven die de regels aan hun laars lappen.

De richtlijn verbiedt ook claims en labels die gebruikmaken van geaggregeerde scores voor het totale milieueffect, tenzij die scores in Europese regels zijn vastgelegd. Om de wildgroei tegen te gaan, zullen overheden geen nieuwe labelingsregelingen meer mogen invoeren. Dat kan enkel nog op Europees niveau. Private regelingen kunnen enkel nog wanneer ze beter zijn dan wat al bestaat en heel performant zijn op milieuvlak. Ook dat moet op voorhand geverifieerd worden.  

Het voorstel verhuist nu naar het Europees Parlement en de lidstaten, die de regels moeten goedkeuren.

Levenscyclus

IFOAM Organics Europe, de koepelorganisatie van de biologische landbouw, verwelkomt het initiatief van de Europese Commissie. "Het bestrijden van greenwashing, het verstrekken van zinvolle informatie aan consumenten over de impact van de voedselproducten die zij kopen en het stimuleren van producenten om echt duurzame praktijken toe te passen, zijn essentieel voor de overgang naar duurzame voedselsystemen”, stelt voorzitter Jan Plagge.

De organisatie is tevreden dat de Commissie verbetering aangebracht heeft voor de onderbouwing van claims. “Het huidige systeem houdt onvoldoende rekening met het gebruik van inputs zoals pesticiden, negatieve en positieve externe effecten van verschillende landbouwproductiemethoden op biodiversiteit, bodemkwaliteit, ontbossing en planetaire grenzen”, klinkt het.

Campagne en meldpunt FOD

In 2022 ontving de federale overheidsdienst (FOD) Economie 21 meldingen over problemen met milieuclaims. Omdat veel consumenten en ondernemingen zich er niet van bewust zijn dat milieuclaims misleidend kunnen zijn, lanceert de overheidsdienst een campagne.

De FOD raadt consumenten aan om te controleren of de zogenaamd groene claims onderbouwd zijn en of vage termen zoals 'duurzaam', 'ecologisch' en 'groen' toegelicht worden. Daarnaast is het belangrijk om na te gaan over welk aspect van de levenscyclus de claim gaat. "Zo kan een claim van ecologische levering enkel doelen op het gebruik van gerecycleerd karton als verpakking, terwijl de eigenlijke verzending gebeurt door reguliere pakjesbezorgers met normale bestelwagens", klinkt het.

Vraag je ook af of de claim over een wettelijke verplichting of een gangbare praktijk gaat. Sommige ondernemingen stellen milieuclaims soms voor als een extra inspanning, terwijl zij daartoe verplicht zijn. Cosmeticaproducten geven bijvoorbeeld soms aan dat de producten niet getest werden op dieren terwijl dat in werkelijkheid voor alle cosmeticaproducten al verboden is sinds 2013, verklaart de FOD Economie.

Wie op een misleidende milieuclaim botst, kan dat melden bij het meldpunt van de FOD Economie. De Economische Inspectie zal dan bekijken of er een onderzoek nodig is.