Digitaal stuwbeheer blaast historisch bevloeiingssysteem nieuw leven in
duidingEen 19e-eeuws bevloeiingssysteem in het landbouwgebied Buitenheide in Hamont-Achel is dit voorjaar in ere hersteld, maar dan in een modern jasje. Dankzij digitale monitoring en regelbare stuwtjes wordt water uit de Prinsenloop opnieuw ingezet om het gebied te bevloeien. Daarmee willen de initiatiefnemers landbouwgronden beter beschermen tegen droogte.
“Wat ooit begon als een traditionele techniek om heidegronden te ontginnen, wordt nu met innovatieve technologie hergebruikt”, vertelt Steve Meuris van Boerennatuur Vlaanderen, één van de trekkers van het project Digistuw. Water uit de Prinsenloop wordt via een nieuwe stuw het gebied ingeleid en verspreid door een netwerk van grachten. Via digitale sensoren en online dashboards kunnen boeren het waterpeil nauwkeurig opvolgen en beheersen.
Stuwtjes in eigen hand
Melkveehouder Bert Boonen uit Hamont-Achel ontvangt deze week zijn toegang tot het Digistuw-dashboard. Daarmee kan hij, samen met collega-landbouwers, het waterpeil in het gebied in real time opvolgen en de stuwtjes bedienen. “Zo kunnen we oppervlaktewater beter bufferen, het grondwaterpeil aanvullen en het land weerbaarder maken tegen droogte”, vertelt Boonen. “Bij een hoger grondwaterpeil droogt de zandgrond minder snel uit, wat gunstig is voor onze gewassen én de omgeving.”
Het Digistuw-project is een samenwerking tussen Boerennatuur Vlaanderen, het Proef- en Vormingscentrum voor de Landbouw (PVL) in Bocholt, ingenieursbureau Sumaqua en de Noord-Limburgse Wateringen. Het wordt financieel ondersteund door de Vlaamse overheid en de provincie Limburg.
Landbouwer bereid tot meer risico's door waarschuwingsalert
In Buitenheide zijn inmiddels 14 stuwen en 12 sensoren actief. Het dashboard, ontwikkeld door Sumaqua, geeft niet alleen het actuele waterpeil weer, maar toont ook neerslagvoorspellingen en stelt alarmdrempels in. “Bij te hoge of te lage waterstanden krijgen landbouwers een melding, zodat ze hun stuwbeheer kunnen bijsturen”, zegt Vincent Wolfs van Sumaqua. “Die waarschuwingen verhogen de bereidheid om stuwen risicogerichter te beheren, en helpen waterverlies te voorkomen.”
Prinsenloop hersteld als waterbron
De heropleving van het systeem kon niet zonder de nieuwe stuw in de Prinsenloop, een waterloop van de tweede categorie. “Begin jaren 2000 was er al sprake van zo’n ingreep, maar pas na de droge zomers van de afgelopen jaren is de bal echt aan het rollen gegaan”, zegt Meuris. De plaatsing werd in april afgerond door de provinciale Dienst Waterlopen. “We spreken hier toch van een primeur in Vlaanderen: een eeuwenoud systeem dat opnieuw wordt ingezet, maar met moderne technologie.”
Landbouwgebied Siberië buffert ook met stuwtjes
Naast Buitenheide is ook het landbouwgebied Siberië in Peer opgenomen als pilootlocatie. Hier meten 33 sensoren het peil van hemel- en grondwater, dat normaal via grachten wordt afgevoerd. Dankzij een netwerk van een vijftigtal stuwtjes wordt dat water nu zo lang mogelijk vastgehouden. Zo’n dertig landbouwers profiteren mee van het systeem. Loonwerker Gert Vandijck, die het gebied goed kent, speelt een centrale rol in het lokale waterbeheer. Hij beheert al jaren de reeds bestaande stuwtjes en kent de gronden goed. “Hij is vaak het eerste aanspreekpunt wanneer ingrijpen nodig is”, zegt Meuris.
Schalen en delen
De expert waterbeheer bij Boerennatuur Vlaanderen ziet kansen in het digitale stuwbeheer. “Mogelijk kunnen naar voorbeeld van deze pilootgebieden op termijn nog meer landbouwgebieden in Vlaanderen aansluiten op het dashboard.” Volgens Meuris zijn er in theorie ook meer regio’s in Vlaanderen waar oude bevloeiingssystemen opnieuw geactiveerd kunnen worden. Tegelijkertijd benadrukt hij dat water een schaars goed blijft. “Water wordt gedeeld met sectoren als industrie, recreatie en scheepvaart. Daarom is het belangrijk dat we slimme keuzes maken. Met dit project hebben we alvast een belangrijke stap gezet om de landbouw lokaal beter te wapenen tegen klimaatuitdagingen.”
Beeld: Boerennatuur Vlaanderen
