Bacteriën uit Vlaamse tuintjes bieden sleutel tot Belgische sojateelt
ReportageOnderzoekers van ILVO zijn erin geslaagd om met behulp van bodembacteriën soja te telen op Belgische bodem. Soja is een tropisch gewas waarvan de groei gestimuleerd wordt door de bodembacterie rhizobium. Deze bacterie is cruciaal voor de sojakweek, maar de meest gunstige variant leeft in de tropen en kan minder goed gedijen in onze koudere aarde. De ILVO-onderzoekers slaagden er echter in om Vlaamse rhizobiumstammen te capteren uit Vlaamse tuintjes, die net zo goed werken als hun tropische evenknie. Op de demodag agro-ecologie in Hansbeke deelden ze hun bevindingen.
Elk jaar importeert ons land 700.000 ton soja. Deze meest eiwitrijke peulvrucht ter wereld gebruiken we vooral in veevoeder, maar ook voor mensen is het een zeer gezonde plantaardige proteïnebron. Zowel het transport als de teelt van soja kennen echter een grote klimaatafdruk. Daarom onderzoekt ILVO sinds enkele jaren het potentieel van Belgische sojateelt.
Op de proefvelden in Hansbeke kijkt ILVO-onderzoeker Margo Vermeersch toe op een geslaagd experiment. Het is midden juni, en de Vlaamse sojavelden kleuren groen. Enkele jaren geleden was het nog ondenkbaar om dit tropisch gewas zo doeltreffend in onze contreien te kweken. “Wat we hier zien, is Belgische soja, groeiend op Belgische bodem met Belgische bacteriën”, zegt Vermeersch. “We hebben het sojazaad gecoat met rhizobiumbacteriën, die net als de plant zijn aangepast aan ons klimaat.”
Kleine stikstofknolletjes
De rhizobia vormen kleine knolletjes of nodules op de wortels van de planten. Deze nemen stikstof op uit de lucht en geven het af aan de plant om kwaliteitsvolle soja te vormen. Zonder deze rhizobiumbacteriën is de opbrengst en het eiwitgehalte beduidend lager”, zegt Vermeersch. “Dus hier in België is de inoculatie met deze bacterie echt wel cruciaal. In China of Amerika zitten deze bacteriën standaard in de bodem, maar dat is bij ons nu eenmaal niet het geval.”
De ILVO-onderzoekers besloten dus bacteriën op eigen bodem te kweken. En dat deden ze niet alleen. De bacteriën die in deze oogst gebruikt worden, zijn opgekweekt tijdens het ‘duizendtuintjesproject’ van ILVO. Hierbij hebben Vlaamse burgers een vierkante meter soja aangeplant in hun tuin, om zo rhizobiumstammen te verzamelen. De bacteriën werden geïsoleerd uit de nodules op de geoogste sojawortels.
En nu is het dus aan de vier meest beloftevolle Belgische rhizobium-stammen om zich te bewijzen. In veldproeven worden deze vier lokale rhizobia getest bij drie verschillende sojaboonrassen: Acardia, Lenka en Hermes. Die laatste is een Belgisch veredeld ras, die eerste twee zijn respectievelijk Canadees en Duits. Allen zijn ze aangepast aan een noordelijker klimaat.
Om de Belgische rhizobia te vergelijken met de gangbaar gebruikte bodembacteriën, zijn er ook stroken aangelegd met twee commerciële inoculanten. “Van tropische en subtropische origine”, zegt Vermeersch. “We doen deze test op tien locaties in heel België. Op negen locaties gebeurt dat volgens de gangbare methoden, hier in Hansbeke is het bio. Op dit moment doen onze Belgische rhizobia het minstens even goed, of zelfs beter dan de commerciële variëteiten.”
Wat met de opbrengst?
Er blijven wel enkele aandachtspunten alvorens de Belgische boer zelf massaal soja kan kweken. Eén struikelpunt is de opbrengst. “We zitten met een opbrengst van drie tot vier ton soja per hectare”, zegt Vermeersch. “Dat is niet zoveel voor onze landbouwers, dus we moeten die volumes echt hoger krijgen. Bovendien werken we met rassen die we slechts kunnen telen van mei tot september. In Zuid-Amerika kan men twee seizoenen per jaar soja telen, maar dat zijn rassen die hier niet kunnen overleven.”
Ook aan het begin van het productieproces wordt gesleuteld. “Meestal als een landbouwer zijn zaad wil inoculeren, doet hij dat in een cementmolen”, zegt Vermeersch. “Maar dat is natuurlijk extra werk. We hebben liever dat men op termijn de sojazaden voorgecoat kan kopen. De bacteriën zelf zijn niet duur, dus wat dat betreft is er geen argument om het te laten.”
Hoewel de opbrengst in kilo eerder laag ligt, is het verdienpotentieel in euro niet slecht. De soja die hier gekweekt wordt, is immers niet bedoeld als krachtvoer voor dieren, maar wel als maaltijdbron voor humane consumptie. “De landbouwer kan binnen de humane voeding normaal een betere prijs krijgen voor deze drooggeoogste bonen”, zegt Vermeersch. “Dit najaar starten we een nieuw project waarin we gaan focussen op de ketenontwikkeling. We hebben een groep landbouwers die soja heeft gezaaid, en zij hebben een afzet nodig. We werken dus aan een keten met verwerkende bedrijven, drogers, enzovoort, om deze soja voor humane consumptie te vermarkten.”
Op zoek naar de 'gouden combinatie'
“Los van de betere prijsvorming, willen we zo ook inspelen op de vraag van Europa om meer plantaardige eiwitten te introduceren in de menselijke voeding. Een totaalplaatje, dus”, zegt Vermeersch. “Maar stel dat de waarden niet goed genoeg zijn voor humane consumptie, kan je natuurlijk wel nog afzet vinden in de veevoeders als back-up.”
Na de veldproeven wil ILVO vastleggen welke sojaboon-rhizobia combinaties het best presteren op vlak van zaadopbrengst, eiwitgehalte en biologische stikstoffixatie en in welke teeltomgevingen. Hieruit moet een 'gouden combinatie' voortkomen die het beste toepassingspotentieel bezit in verschillende omgevingen. Volgend jaar zal men dan verdere tests organiseren met deze 'gouden combinatie' op 50 velden van landbouwers verspreid over België. De bekomen resultaten, aangevuld met enquêtes, zullen dienen als input voor lokale soja-adoptiemodellen en levenscyclusanalyses. Wie weet wordt soja zo ooit een doorsnee gewas op onze velden.
Bron: Eigen berichtgeving
