Eiwit van eigen bodem: veel ambitie, weinig oogst
nieuwsVlaanderen droomt van meer eiwitten van eigen bodem, maar botst op de realiteit van het veld. Vier jaar na de lancering van de fameuze eiwitstrategie blijft de kloof met rendabele teelten stevig overeind. En zolang eiwitteelten niet renderen, blijft een doorbraak op het veld uit. Wat doet Vlaanderen om de eiwitstrategie alsnog te doen slagen?
Vier jaar geleden schaarden de Vlaamse overheid, kennisinstellingen en heel wat partners in de agrovoedingsketen zich achter de Vlaamse Eiwitstrategie. Tegen 2030 moet Vlaanderen een duurzamere, diversere en toekomstgerichtere eiwitvoorziening hebben uitgebouwd.
Op vandaag hinkt de productie van eiwit- en oliehoudende gewassen achterop, ondanks de groeiende belangstelling voor eiwit van eigen bodem. De oorzaken zijn complex: onzekerheid over de afzetmarkt, beperkte teeltkennis, het pas recent ontwikkelen van geschikte sojarassen en een restrictiever beleid rond gewasbeschermingsmiddelen dan in andere landen. Ook de goedkope import van eiwitrijke gewassen uit het buitenland ondermijnt de lokale productie.
Onderzoek en actie, maar afnemende dynamiek
De Vlaamse overheid blijft niet doof voor deze knelpunten. Sinds de start van de eiwitstrategie zijn bijna 100 acties en een vijftigtal onderzoeksprojecten opgestart. Opvallend: het aantal nieuwe acties daalt. Waar in 2021 nog 39 acties werden gelanceerd, waren dat er in 2023 slechts 13. Cijfers voor 2024 en 2025 zijn nog onvolledig.
Niet alle acties richten zich op productie of consumptie van eiwitten. Zo valt 33 procent onder ‘duurzame dierlijke productie’ – een brede categorie met thema’s als renure en andere circulaire meststoffen, mobiele slachtunits, begrazing en emissiereductie.
Andere projecten zijn wel gericht op nieuwe eiwitbronnen en meer plantaardige eiwitten, maar ook op productdiversiteit, meer consumptie en duurzamer diervoeder. Zo ging in 2023 een project van start rond het toasten van veldbonen op het erf, zodat melkveehouders ze rechtstreeks in hun rantsoen kunnen gebruiken. Ook initiatieven rond onder meer afzetgaranties en ondersteuning werden opgestart.
Sinds 2021 werden ook vijftig onderzoeksprojecten rond eiwitten gelanceerd. De meesten focussen op nieuwe en plantaardige eiwitten. Zo lopen er studies naar eiwitten uit aquacultuur en insecten, en naar de verbetering van rassen en waardeketens. Daarnaast werden ook acht onderzoeken opgestart rond duurzamer diervoeder, met aandacht voor plantaardige eiwitten, nevenstromen en insecten.
Boost via subsidies
Toch blijft de rendabiliteitskloof een hardnekkig probleem. En ondanks alle inspanningen blijkt het voor veel boeren eenvoudig: rendeert het niet, dan wordt gekeken naar een ander gewas. Dat zei ook Vlaams parlementslid Bart Dochy (cd&v) afgelopen week tijdens een gedachtewisseling over Vlaamse soja en eiwitten in de parlementaire commissie Landbouw. Hij verwees ook naar de rol van subsidies. “Wil je dit effectief in de markt krijgen, dan zal een inspanning moeten gebeuren”, aldus Dochy.
Worden landbouwers vandaag aangemoedigd om eiwitgewassen te telen? “Zeker en vast”, klinkt het Agentschap Landbouw en Zeevisserij. “Binnen het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) zijn er ecoregelingen die lokale eiwitteelten ondersteunen. Zo zijn er vergoedingen voor de inzaai van éénjarige gewassen en voor vruchtafwisseling met vlinderbloemigen. Voor meerjarige eiwitteelten bestaat er ook een aparte agromilieumaatregel.”
Toch is er kritiek. Marc Ballekens, manager van de federatie van de zaaizaadbedrijven (Seed@Bel) wijst op het verschil in subsidiëring. “Voor faunabraak wordt tot 1.500 euro per hectare toegekend, terwijl eiwitgewassen zoals soja het met 600 euro moeten stellen.” Hij hoopt dat het volgende GLB hierin meer ruimte zal bieden. “Op dit ogenblik zijn de opbrengsten te laag om te kunnen concurreren met andere teelten en andere landen. Technologie en innovaties zullen daar op termijn verandering in brengen, maar intussen moeten de boeren financieel ondersteund worden. Anders zullen we afhankelijk blijven van eiwitten uit de rest van de wereld.”
Vlaanderen vs. de EU
Er leeft twijfel of Vlaanderen dit alles alleen moet trekken. “We werken al vijftien jaar aan een sojastrategie, maar de vooruitgang is minimaal”, aldus parlementslid Lydia Peeters (Open Vld). Zij pleit voor een bredere Europese aanpak. “Als we moeten evolueren naar negen procent van het areaal, terwijl we vandaag maar één procent halen, dan moeten we binnen de EU op tafel te kloppen voor een overkoepelende strategie.”
Stefaan Sintobin (Vlaams Belang) deelt haar scepsis: “We zijn sterk in strategieën, maar de resultaten blijven uit.” Hij haalt ook een tekort aan areaal aan als knelpunt van een bloeiende Vlaamse sojateelt.
Soja heeft als nieuwe teelt nog een hele weg te gaan, maar heeft heel wat in zijn mars
Groeiende kennis en sector
Anderen blijven hoopvol. Stijn De Roo (cd&v): “Het is niet omdat het moeilijk is, dat we ermee moeten stoppen. We moeten de ambitie voor meer lokale eiwitten blijven ondersteunen. Het is een nieuwe teelt die nog een hele weg te gaan heeft, maar onderzoeksprojecten hebben al veel resultaten opgeleverd. Er wordt ook aangetoond dat er heel wat potentieel in de sojateelt zit voor Vlaanderen.”
Arnout Coel (N-VA) deelt de ambitie deels, maar vraagt zich af of Vlaanderen wel voldoende schaalgrootte heeft. “Soja vergt volume om een waardig alternatief te zijn voor de import-soja. Kunnen we dit wel behappen?” Hij ziet liever de EU hierin voortouw nemen. “Ik weet niet of Vlaanderen hierop zo fel moet inzetten”, aldus Coel. Hij ziet voornamelijk toekomst in alternatieve eiwitbronnen. Landbouwminister Jo Brouns wijst tot slot op goed bemest gras als de belangrijkste eiwitbron voor de Vlaamse landbouw.
