1000 burgers en boeren gezocht voor burgerwetenschapsproject rond soja

Sojabonen zijn een belangrijke plantaardige eiwitbron, maar vandaag moeten sojaverwerkers het gros van hun grondstof invoeren. “Vandaag worden meer dan 800.000 ton sojabonen ingevoerd. Voorlopig is het telen van soja in onze regio nog een grote uitdaging. Enerzijds hebben we sojavariëteiten nodig die aangepast zijn aan ons klimaat en anderzijds moeten we meer zicht krijgen op de natuurlijke processen die zich afspelen in de bodem rond de sojaplant”, zegt Jo Bury, algemeen directeur van het Vlaams Instituut voor Biotechnologie (VIB).

Het is immers zo dat soja de stikstof die het nodig heeft om te groeien, niet zelf uit de lucht kan halen. Daarvoor werkt de plant samen met bodembacteriën. Die zijn wel in staat om stikstof uit de lucht te halen en die om te zetten in amonium. Die stof kan de sojaplant op zijn beurt gebruiken om te groeien en een voldoende hoog eiwitgehalte te ontwikkelen. “We willen die fundamentele relatie tussen de bacterie en de plant goed in kaart brengen”, legt Jerome Van Biervliet, co-directeur van VIB, uit. Maar om zo’n Vlaamse bacteriebibliotheek samen te stellen en er de nodige conclusies uit te trekken, is er nood aan een breed spectrum aan staalnames.

“In één gram aarde kan je ongeveer een miljard bacteriën terugvinden”, vertelt professor Sofie Goormachtig van VIB en UGent die gespecialiseerd is in de interacties die plantenwortels aangaan met natuurlijke bodemorganismen. “We willen op zoek gaan naar Vlaamse bodembacteriën die soja hier bij ons kunnen helpen groeien. Het is een subtropische plant die niet aangepast is aan onze omgeving. Willen we soja zich hier laten thuis voelen, dan moeten we de juiste microbiële partners vinden in onze bodem”, luidt het.

Om die te vinden doen de projectpartners een oproep naar 1000 burgers. Ook worden er heel expliciet 200 landbouwgezinnen gezocht. Zij moeten het lapje soja niet op een akker planten, maar gewoon in hun private tuin. “We denken dat landbouwers met een ander oog naar de plantengroei zullen kijken en hun observaties zullen noteren. Vandaar dat we het belangrijk vonden om hen mee te nemen in dit onderzoek”, zegt Joke Pannecoucque, sojaspecialist bij ILVO en betrokken bij het ‘Soja in 1000 tuinen’-project.

De taken voor de burger-onderzoekers zijn niet min. Ze moeten de richtlijnen qua zaai, teelt, bemonstering en oogst strikt opvolgen. Daarnaast moeten ze geregeld bodemstalen nemen en op een bepaalde temperatuur bewaren tot ophaling. Ook moeten ze de kieming, de groei, de peulvorming en de externe omstandigheden documenteren en krijgen ze vragenlijsten in te vullen.

Alle verzamelde informatie zal nadien in modellen worden gegoten waaruit de nodige conclusies kunnen getrokken worden over de bodembacteriën die een rol spelen bij de sojateelt. “Dat betekent niet dat alleen in de regio’s waar die bodembacteriën van nature aanwezig zijn, de teelt kan gedijen. Die bacteriën kunnen ook aan de bodem worden toegevoegd, bijvoorbeeld als een coating rond het zaad of in een vloeibare vorm bij het bemesten van de bodem”, verduidelijkt de professor.

Mensen die aan dit wetenschappelijk onderzoek willen deelnemen en een meter van hun tuin willen opofferen, kunnen zich nog tot half maart kandidaat stellen als soja- en bodemobservator via de projectwebsite www.sojain1000tuinen.be. “We zoeken een goede spreiding over heel Vlaanderen. Een moestuin, een siertuin, een daktuin, wel of geen bomen, groot of klein, in de stad of het platteland, een oude of jonge tuin, veel gazon of wilde begroeiing,… Het maakt niet uit. Wanneer we een overschot aan kandidaten hebben, zullen we een zorgvuldige selectie maken zodat we een brede variatie aan omgevingen en bodemtypes meenemen”, stelt Sofie Goormachtig.

De eerste sojatuin zal worden aangelegd in het volkstuintje van Paul achter de bibliotheek van Torhout. Vlaams minister Hilde Crevits mocht alvast de nodige bodemstalen nemen en wordt meter van het proeftuintje. “Dit soort projecten verkleint de kloof tussen wetenschappers en burgers omdat burgers zelf mee onderzoek uitvoeren. Het zorgt ook voor een schat aan unieke gegevens voor de onderzoekers. Dit maakt dat deze burgerwetenschapsprojecten bijdragen aan een draagvlak voor wetenschap, technologie en innovatie in de maatschappij”, meent ze.

Daarnaast kan het onderzoek volgens haar voor een boost zorgen voor plantaardige eiwitten, zowel aan de productie- als de consumptiezijde. “Sinds ik minister ben van Landbouw ben ik een zeer grote fan geworden van plantaardige eiwitten. Ik vind het ook belangrijk om daar sterk op in te zetten. De lokale sojateelt kan ook extra perspectief bieden aan Vlaamse land- en tuinbouwers. Niet alleen neemt de vraag naar plantaardige eiwitten toe, de teelt helpt ook om stikstofuitspoeling aan te pakken en de bodemkwaliteit te verbeteren”, benadrukt de minister.

ILVO, het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek, is al zeven jaar bezig met onderzoek naar sojaveredeling. Twee kritische succesfactoren om de teelt ingang te doen vinden in Vlaanderen, zijn volgens ILVO-topman Joris Relaes een voldoende hoge opbrengst en een voldoende hoog eiwitgehalte zodat de bonen kunnen gebruikt worden voor menselijke consumptie. “Boeren hebben oogstzekerheid nodig vooraleer ze een gewas in hun teeltplan zullen introduceren. Dit burgerwetenschapsproject is een volgende stap om van soja een rendabele teelt voor Vlaamse landbouwers te maken”, aldus Relaes.