Vrees van Nederlandse boeren komt uit: D66 wint verkiezingen, BBB verliest terrein
duidingDe Tweede Kamerverkiezingen in Nederland hebben niet goed uitgepakt voor de boeren. Het links-liberale D66, dat in het verleden nog pleitte voor een halvering van de veestapel, komt als grote overwinnaar uit de bus. De boerenpartij bij uitstek, BBB, wordt afgestraft door de kiezers en zakt van zeven naar vier zetels. “In de campagne stond migratie centraal en daarmee heeft de partij haar boerenidentiteit verloochend”, klinkt het. Al staat daar een stevige remonte van CDA tegenover. Deze partij, die in het verleden goed scoorde bij landbouwers, stijgt van 5 naar 20 zetels.
De Tweede Kamerverkiezingen in Nederland lijken uit te draaien op een gelijke stand tussen het rechtse PVV en het links-progressieve D66. Met een winst van 9 naar 26 zetels volgens de laatste tellingen is D66 de morele winnaar van de verkiezingen. De PVV, die bij de vorige verkiezingen nog op 37 zetels uitkwam, verliest 11 zetels en houdt er nog 26 over. Omdat de PVV door veel partijen wordt uitgesloten, lijkt D66 de aangewezen partij om de coalitievorming te gaan leiden en de premier te leveren.
Hiermee komt de vrees van Nederlandse boeren uit. Bij een peiling van Nieuwe Oogst onder boeren en tuinders kwam eerder naar voren dat de agrarische sector niet zit te wachten op het leiderschap van D66. Eenenzestig procent van de ondervraagden gaf aan de partij van Jetten liever niet in een nieuwe coalitie te willen zien. Enkel GroenLinks-PvdA, de partij van Frans Timmermans, scoorde nog slechter bij de landbouwers: 81 procent gaf aan deze partij niet in een coalitie te willen.
Niet langer halvering veestapel
Die slechte score bij de Nederlandse landbouwers voor D66 heeft mogelijk te maken met de groene signatuur van de partij en de eerdere opstelling in de stikstofdiscussie. Toenmalig D66-kamerlid Tjeerd de Groot, ooit ook actief bij de Nederlandse Zuivel Organisatie, pleitte in 2019 voor een halvering van de veestapel om zo het stikstofprobleem op te lossen. Hij groeide hiermee uit tot het mikpunt van de boerenprotesten van de voorbije jaren.
De Groot verliet ondertussen de politiek en anno 2025 lijkt de partij minder radicaal in het stikstofdossier te staan, maar toch kan ze de boeren nog niet overtuigen. “De uitspraak over halvering in ons verkiezingsprogramma uit 2021 had betrekking op varkens en pluimvee. Het recente verkiezingsprogramma pleit voor halvering van de stikstofuitstoot in 2030, niet van de veestapel”, klinkt het nu.
De nederlaag van Frans Timmermans met GroenLinks-PvdA zal de Nederlandse boeren wel tevreden stemmen. De sociaal-groene partij levert vijf zetels in en komt uit op twintig zetels. Het verlies vormde de aanleiding voor Timmermans, die als eurocommissaris de Green Deal op poten zette, om af te treden.
BoerBurgerBeweging heeft niet geleverd
Een andere verliezer in de verkiezingen is BoerBurgerBeweging, die opkomt voor de boerenbelangen. De partij van Caroline van der Plas eindigt op vier zetels, drie minder dan bij de vorige Tweede Kamerverkiezingen. De Nederlandse verkiezingen en het verlies van BBB is voer voor discussie in appgroepen van Vlaamse boeren. Gunter Klaassen, bestuurslid van Stuurgroep Turnhouts Vennegebied, stelt dat Van der Plas is afgestraft voor haar regeringsdeelname, waarin de partij “onvoldoende tot niets” heeft kunnen realiseren voor de boeren.
Klaassen vraagt zich af of de Vlaamse politiek lessen trekt uit de verkiezingsuitslag. BBB in Nederland en cd&v in Vlaanderen zijn partijen die zich het meest richting de landbouw profileren. “Hopelijk gaan bij cd&v de ogen open en gaan ze eindelijk wat doen voor hun achterban. Anders volgt ook hier een afstraffing", meent de boer die in het Turnhouts Vennengebied een pluimveebedrijf uitbaat.
Volgens Bram Van Hecke, voorzitter van Jong cd&v, oud-voorzitter van Groene Kring en kabinetsmedewerker van Vlaams landbouwminister Jo Brouns (cd&v), bewijst deze verkiezingsuitslag vooral de grilligheid van het electoraat. “De Nederlandse verkiezingen zijn zoals gewoonlijk bijzonder onvoorspelbaar en volledig gestuurd door de peilingen van de voorbije twee weken. De bokkensprongen die de Nederlandse kiezer maakt zijn, laat ons eerlijk zijn, onnavolgbaar.” Dat zorgt er volgens hem voor dat de Vlaamse politiek “niet bijzonder veel” kan leren uit deze Nederlandse verkiezingen. “Partijen zullen allerlei conclusies trekken, maar de voornaamste moet zijn: zorg ervoor dat je de laatste twee weken van de campagne fris bent”, laat hij op sociale media weten.
Stikstof en boerenonvrede geen item in verkiezingen
Politieke commentatoren in Nederland wijzen erop dat landbouw en stikstof nauwelijks een item waren in de verkiezingscampagne. BoerBurgerBeweging voer tijdens de Provinciale Statenverkiezingen in 2023 nog op de onvrede van de boeren en werd in alle Nederlandse provincies de grootste partij. Dat was in een periode dat Nederland en ook Vlaanderen overspoeld werden door boerenprotesten.
Twee jaar na datum is de boerenonvrede naar de achtergrond verdwenen in het publieke debat. “Stikstof was geen onderwerp in de campagne van BBB. De partij heeft veel over migratie gepraat. Hierdoor heeft zij haar eigen verhaal niet in de verf gezet en heeft ze door te praten over migratie en islam eigenlijk campagne gevoerd voor Geert Wilders van de PVV”, aldus Nederlandse commentatoren op NPO Radio 1.
In een reactie nuanceert Caroline van der Plas het verlies van BBB en wijst ze op het feit dat de partij niet van de kaart is geveegd zoals Nieuw Sociaal Contract (NSC). Deze partij van Pieter Omtzigt, die bij de vorige verkiezingen nog 20 zetels haalde en onderdeel uitmaakte van de coalitie, eindigt nu op nul zetels. “Het is geen makkelijke uitslag. Het voelt waardeloos en het doet veel pijn. Het is geen verlies van onze missie. Wij hebben bewezen dat BBB geen eendagsvlieg is”, aldus Van der Plas.
Wat nu?
De impact van de verkiezingen op het Nederlandse landbouwbeleid zal afhangen van de komende coalitievorming, waarin D66 vermoedelijk het initiatief zal nemen. Rob Jetten heeft in de campagne aangegeven een coalitie met het rechts-liberale VVD, het christendemocratische CDA (traditioneel populair onder de boeren) en GroenLinks-PvdA te ambiëren. Dilan Yeşilgöz, partijleider van de VVD, dat al sinds 2010 aan de macht is, ziet een samenwerking met deze partij echter niet zitten. Andersom is er ook weerstand bij de linkse partij om samen te werken met de VVD.
Gezien de peiling van Nieuwe Oogst geven de boeren de voorkeur aan een coalitie met rechtse partijen. Deze coalitie zou kunnen bestaan uit D66 (26 zetels), VVD (22), CDA (18) en het rechtse JA21 (9). Met 75 zetels heeft deze coalitie net geen meerderheid in het 150-koppige Nederlandse parlement. Mogelijk dat er dan toch nog een rol is weggelegd voor het ingekrompen BBB. Maar dit blijft hypothetisch, want de aangegeven zetelverdeling is nog voorlopig. Het zou nog enkele dagen kunnen duren vooraleer de verkiezingsuitslag definitief is.
LTO: "Nood een stabiel kabinet dat dringende dossiers oppakt"
Landbouworganisatie LTO, de Nederlandse evenknie van Boerenbond, zegt geen politieke voorkeur te hebben en pleit voor een snelle coalitievorming. “De Nederlandse agrarische sector snakt naar een stabiele coalitie die duidelijkheid, rust en perspectief voor de sector brengt.” Stabiliteit is iets wat de vorige coalitie ontbeerde. Deze coalitie ging vanaf de start ruziënd over straat en heeft het nog geen jaar uitgehouden."
In dat jaar zijn volgens LTO wel een aantal agrarische zaken in de steigers gezet door minister van Landbouw Femke Wiersma (BBB). "Die zaken slepen vaak al jaren aan en moeten door een volgende coalitie dringend worden aangepakt. Doelsturing, een uitweg uit het stikstofslot, de toelating van groene gewasbeschermingsmiddelen en verdere stappen op dierenwelzijn zijn belangrijke dossiers die op korte termijn om een antwoord vragen. PAS-melders en andere knelgevallen kunnen niet langer op een oplossing wachten”, klinkt het.
