Voedselbanken in nood: "Maak voedsel doneren goedkoper dan weggooien"

Het aantal hulpbehoevenden in België is ten opzichte van 2023 zeer licht gedaald, maar de nood blijft bijzonder hoog. Het aantal begunstigden van de voedselbanken lag in 2023 wel 27 procent hoger dan in 2019. In totaal werden dat jaar 214.000 personen door de voedselbanken bediend.

De vraag naar voeding blijft dus hoog, en tegelijk komen de giften uit de voedingssector en de overheidssteun onder druk te staan. Hoewel de vraag naar voedselhulp de afgelopen vijf jaar fors gestegen is, verklaart de federatie dat het haar voedselaanbod op peil heeft kunnen houden. Maar dit was mogelijk dankzij de ontvangen levensmiddelen van de voedingsindustrie, supermarkten, veilingen, inzamelacties en aankopen met eigen middelen. Daarnaast kon ze rekenen op voeding aangekocht met middelen uit het Europees Sociaal Fonds (ESF+) en de financiële bijdragen van particuliere en publieke donateurs. Als deze zaken minderen, wordt het een probleem om voldoende aanbod te voorzien. De voedselbanken stellen daarbij vast dat het aantal giften uit de voedingssector in de eerste zes maanden van 2024 met vijf procent is gedaald.

Vernietigen goedkoper dan schenken

Een spijtige realiteit is dat het vandaag fiscaal aantrekkelijker is om voedseloverschotten te vernietigen, dan weg te schenken. Zo moeten bedrijven accijnzen betalen wanneer ze alcoholvrije dranken wegschenken. Vernietigen ze diezelfde producten, kunnen ze de accijnsrechten terugvorderen. Ook taksen op verpakkingen en invoerrechten zijn niet terug te vorderen bij een schenking, maar wel bij een vernietiging.

Er bestaan wel fiscale stimuli om voedsel te doneren, maar die vindt de federatie te beperkt. Bedrijven die lang houdbare voedingsmiddelen schenken zijn enkel vrijgesteld van BTW op producten die maximaal 15 dagen verwijderd zijn van hun vervaldatum. De voedselbanken pleiten voor de afschaffing van deze maximumtermijn, zodat deze producten niet meer vernietigd worden maar hun weg vinden naar de voedselbedeling. De betrokken Europese richtlijn laat dit toe.

Bij gebrek aan fiscale stimuli kiezen sommige bedrijven ervoor om hun producten te verkopen aan andere bedrijven die overschotten opkopen aan zeer lage tarieven. De voedselbanken pleiten ervoor om het Franse voorbeeld te volgen, waar bedrijven de boekwaarde van geschonken goederen fiscaal mogen aftrekken, inclusief kosten voor opslag en transport.

“Het is onbegrijpelijk dat het vernietigen van voedsel voor bedrijven interessanter is dan het schenken van diezelfde goederen aan een goed doel. Onze boodschap is daarom duidelijk: zorg ervoor dat schenkers ook fiscaal beloond worden voor het zinvol verwerken van hun voedseloverschotten”, besluit Piet Vanthemsche, voorzitter van de Belgische Federatie van Voedselbanken.

Europees Sociaal Fonds

Verder pleiten de voedselbanken voor een gezond budget voor het Europese sociale fonds ESF+. Vanaf 2026 bestaat de kans dat de middelen voor de aankoop van goederen in het kader van ESF+ met 70 procent teruglopen indien de federale overheid haar bijdrage, zoals nog voorzien voor 2024 en 2025, stopzet. In dat geval, zou de federatie haar budget voor de aankoop van voedsel drastisch moeten verhogen. Gecombineerd met de dalende giften uit de voedingssector, zal het erg moeilijk worden om nog aan de vraag te voldoen. Ter referentie: in 2023 moesten de voedselbanken reeds 1.311 ton voedsel aankopen, een stijging van 65 procent ten opzichte van 2020. Het ziet ernaar uit dat dit record in 2024 door de dalende giften uit de voedingsindustrie opnieuw zal sneuvelen.

“De steun uit Europa en van de Belgische overheid is essentieel om aan de vraag naar voedselhulp in België te kunnen blijven voldoen”, schrijven de voedselbanken in een persbericht. “De Federatie heeft immers niet de financiële mogelijkheid om al deze middelen te blijven ophoesten.”

“De vraag naar hulp blijft enorm hoog en we zien een verontrustende daling in het aantal giften uit de voedingssector. We roepen de onderhandelende Arizonapartijen op om de schenkingen van voeding aan welzijnsorganisaties dringend aantrekkelijker te maken voor bedrijven. Daarnaast rekenen wij erop dat de verschillende bevoegde overheden het verlies van middelen uit het Europees Sociaal Fonds (ESF+) blijft bijpassen”, besluit Marc Mertens, gedelegeerd bestuurder van de Belgische Federatie van Voedselbanken.