Tegen de stroom in: Vlaamse agrohandel groeit terwijl totale handel krimpt

De handel in agrarische producten houdt veel beter stand dan de totale Vlaamse handel. De uitvoer van goederen zakte in 2024 in waarde met 4 procent, terwijl de invoer er 6 procent op achteruitging. De oorzaak wordt gezocht bij de vertraging van de wereldhandel. Het belang van de agrohandel in de totale Vlaamse handel is daardoor ook gegroeid. De agrarische producten zijn in 2024 goed voor 13 procent van de totale import en 15 procent van de export.

Vlaanderen wordt gekenmerkt door een open economie en een exportgerichte agrovoedingsindustrie. Onze centrale ligging in het welvarende West-Europa en onze belangrijke havens zijn hier een groot voordeel. Ons landsdeel creëert een grote meerwaarde door onbewerkte bulkproducten (bv. cacao, graan, oliezaden, aardappelen) om te zetten in min of meer verwerkte producten (bv. chocolade, koekjes, bier, diepvriesfrieten) en we voeren via onze havens ook uitheemse producten zoals bananen en kiwi’s door.

Aardappelen dragen sterkst bij tot positief saldo

Door de hoge cacaoprijzen laten chocolade- en cacaoproducten de hoogste invoer- en uitvoerwaarde optekenen. De prijsstijging van cacao en cacaoproducten is te verklaren door tegenvallende oogsten in de voorbije jaren, waardoor de voorraden zijn geslonken en het aanbod beperkter is geworden. Enkele factoren die daarbij een rol spelen, zijn de zware regenval in de cacaoproducerende landen Ivoorkust en Ghana, een ernstige gewasziekte en verminderd gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en kunstmest door de gestegen kosten. Het handelsoverschot ligt boven een miljard euro.

Aardappelbereidingen zoals diepvriesfrieten en -kroketten, waarvan de consumptie ook in eigen land is gestegen, dragen in 2024 het sterkst bij tot het positieve handelssaldo. Al is de export na het topjaar 2023 gedaald. De verwerkende industrie heeft veel aardappelen nodig die het ook haalt uit de buurlanden, wat Vlaanderen een netto-importeur maakt van verse aardappelen (-0,6 miljard euro).

In de top tien van exportproducten staan verder zuivelproducten, vers vlees (vooral varkensvlees), banketbakkerswerk (o.a. koekjes), vers fruit, veevoeders, meststoffen, landbouwwerktuigen en bestrijdingsmiddelen. Een aanzienlijk handelstekort is er bij granen, oliezaden, oliën, koffie, vis en wijn. Een handelstekort betekent dat we meer van deze producten invoeren, dan we uitvoeren. Zeker bij producten die we niet op eigen bodem kunnen telen, zoals koffie, is dat logisch.

50 procent naar directe buurlanden

Een groot deel van wat we exporteren, eindigt niet ver van onze landsgrenzen. Nederland is de belangrijkste afzetmarkt voor agrovoedingsproducten uit Vlaanderen. Onze noorderburen klokken af op 10,4 miljard euro. Buurlanden Frankrijk en Duitsland volgen met respectievelijk 10 miljard en 8,1 miljard. Deze drie landen vertegenwoordigen vijftig procent van de totale uitvoer van agrohandelsproducten uit Vlaanderen.

Ondanks de Brexit blijft de export naar het Verenigd Koninkrijk gestaag stijgen. De Britten staan met 5,8 miljard op de vierde plaats. Onze twee voornaamste niet-Europese klanten zijn de Verenigde Staten en China.

Van wie kopen we in?

Maar hoe zit het in de omgekeerde richting? Nederland exporteert landbouwproducten naar Vlaanderen ter waarde van 14,5 miljard euro en is daarmee goed voor 30 procent van onze invoerwaarde. Frankrijk en Duitsland staan op de tweede en derde plaats. Vlaanderen boekt het grootste agrohandelsoverschot met het Verenigd Koninkrijk, gevolgd door Duitsland en Frankrijk. Met Nederland, Ivoorkust, Brazilië, Oekraïne en Nieuw-Zeeland is er een stevig handelstekort.

Wankele handelsrelatie met Trump

Opvallend: in 2024 bereikte het Vlaamse agrohandelsoverschot met de Verenigde Staten een recordhoogte met +555 miljoen euro. Maar deze cijfers dateren van voor het presidentschap van Trump die de internationale handelsrelaties flink heeft omgegooid. In 2024 zetten we in de VS vooral landbouwwerktuigen, cacaoproducten, aardappelbereidingen, banketbakkerswerk, meststoffen en diepvriesgroenten af. De invoer van tractoren uit de VS is vorig jaar sterk teruggevallen.

Onder president Trump dreigen de Verenigde Staten in 2025 voortdurend met invoertarieven om het handelstekort tegen te gaan en de productie in eigen land te stimuleren. In een geglobaliseerd handelssysteem met gefragmenteerde bevoorradingslijnen en sterke onderlinge afhankelijkheid bedreigt dat de wereldhandel en de economische stabiliteit en groei. Het aangekondigde standaardinvoertarief van 20 procent voor producten uit de EU was op het moment waarop het rapport werd opgesteld met 90 dagen uitgesteld.

De eerste handelscijfers van 2025 tonen dat het nieuwe Amerikaanse beleid vooral een impact heeft op de verwerkte aardappelen, verwerkte (bevroren) groenten en verwerkt fruit, zoals jam, gelei en conserven. Ook de import en export van werktuigen is fors afgenomen, net zoals de handel in water en limonade. Het is echter te vroeg om op basis van het eerste kwartaal al harde conclusies te trekken voor 2025, zegt Bart Merckaert van het Agentschap Landbouw & Zeevisserij. "Vaak zien we ook een daling in één maand, maar het kan evengoed zijn dat die volgende maand wel weer normaal is. Dus de periode is wel heel kort om al te kunnen zeggen dat er impact is."

Mercosur-landen leveren koffie, fruitsap en rundvlees

Vlaanderen heeft een agrohandelstekort van -930 miljoen euro met de Mercosur-landen. We drijven vooral handel met Brazilië. Uit dit land voeren we in de eerste plaats koffiebonen en fruitsappen in, die ook bedoeld zijn voor wederuitvoer naar andere Europese landen. De invoerwaarde van Braziliaanse koffie is in een jaar tijd met 46 procent gestegen. Brazilië is onze grootste koffieleverancier, voor Honduras, Peru, Vietnam, Colombia en Ethiopië.

Ook bij fruitsappen staat Brazilië autoritair op de eerste plaats, voor onze buurlanden Nederland en Duitsland. Oliehoudende bijproducten, tabak, landbouwwerktuigen en rundvleesbereidingen zijn andere importproducten uit Brazilië. Argentinië is eveneens een leverancier van oliehoudende bijproducten. In de top vijf zien we ook nog rijst, oliehoudende zaden, vers paardenvlees en schaal- en weekdieren opduiken. Uit Uruguay komen rijst en koolzaad.

Aardappelbereidingen zijn goed voor een derde van onze landbouwuitvoer naar Brazilië. Met uitzondering van de EU en het Verenigd Koninkrijk is Brazilië voor dit product de derde afzetmarkt voor Vlaanderen, na de VS en Saudi-Arabië. Landbouwwerktuigen, mout, cacao en diepvriesgroenten gaan ook naar Brazilië. In de uitvoer naar Argentinië en Uruguay vallen landbouwwerktuigen, meststoffen, diepvriesgroenten en cacaoproducten op.

Fruit: peren zijn belangrijkste exportproduct

Over onze traditioneel hoge export van vers fruit valt te bemerken dat de cijfers worden gespijsd door de doorvoer van bananen, kiwi’s en ander uitheems fruit, naast de sterke uitvoer van peren en aardbeien van eigen bodem. Peren zijn in deze categorie ons belangrijkste exportproduct van eigen bodem. In 2024 heeft Vlaanderen 309.000 ton peren uitgevoerd, goed voor 348 miljoen euro. In vergelijking met 2023 is het volume stabiel gebleven, maar door de hogere prijzen is de waarde met acht procent gestegen. Sinds 2019 is de uitvoerwaarde jaar na jaar gegroeid en zo in vijf jaar tijd zelfs verdubbeld.

Aangezien de invoer van peren beperkt blijft, zorgt dat ervoor dat het agrohandelsoverschot in stijgende lijn zit en nu afklokt op +306 miljoen euro. Het exportvolume schommelt de laatste tien jaar rond de 300.000 ton op basis van de beschikbaarheid, met een piek in 2021 en een dieptepunt in 2018. Het perenareaal in Vlaanderen, met het overgrote deel voor de conferencepeer, is in vergelijking met tien jaar terug met 12,5 procent toegenomen.

Nederland is de grootste afzetmarkt voor onze peren, met in 2024 een volume van 66.000 ton, goed voor 58 miljoen euro. Tegelijk importeren we ook peren uit Nederland, maar het eindsaldo helt duidelijk positief over voor Vlaanderen.

Ook Duitsland, Spanje, het Verenigd Koninkrijk, Estland, Frankrijk en Italië nemen elk meer dan 20.000 ton peren af. Maar door de hogere prijsvorming aan de overkant van het kanaal, is de exportwaarde naar het Verenigd Koninkrijk zeer hoog tegenover het geleverde volume. Buiten de EU groeit de afzet naar China. We spreken over 3.000 ton peren, goed voor 6 miljoen euro.

Handelstekort voor appels

De balans ligt echter helemaal anders bij de appels: in 2024 heeft Vlaanderen een handelstekort van -11,5 miljoen euro. De uitvoer ligt op 64 miljoen euro, de invoer op 75,5 miljoen euro. Op jaarbasis is de uitvoer met 23 procent toegenomen, de invoer zelfs met 53 procent. In volume is de uitvoer wel groter dan de invoer: 91.000 ton tegenover 76.000 ton. Het exportvolume varieerde het voorbije decennium sterk van jaar tot jaar, ergens tussen 90.000 en 200.000 ton. Het appelareaal in Vlaanderen, met als belangrijkste ras jonagold, is in vergelijking met tien jaar terug wel aanzienlijk geslonken (-30,5%).

Nederland is onze belangrijkste handelspartner voor appels. De uitvoer naar onze noorderburen bedraagt in 2024 49.000 ton, goed voor 33 miljoen euro. De invoer is met 37.000 ton lager in volume, maar de waarde ervan ligt hoger: 47 miljoen euro, meer dan dubbel zo veel als in 2023. Andere belangrijke afzetmarkten voor Belgische appels zijn Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk.

Als leveranciers scoren Frankrijk, Duitsland, Italië en Polen hoog. Polen rukt op en staat voor het eerst op de tweede plaats bij het volume (13.000 ton), maar omdat het om goedkopere appelen gaat, staat het land slechts op de vijfde plaats in waarde uitgedrukt, een eind achter Frankrijk (10 miljoen euro). Frankrijk zet appels van het populaire ras Pink Lady af, naast andere soorten als Golden Delicious.

Opvallend: de eerste verre bestemming voor onze appels is niet China, maar wel Mongolië, goed voor ruim twee miljoen euro.

Handelsoverschot van twee miljard euro voor varkensvlees

Een ander cruciaal product binnen onze agrohandelsbalans is vers en bevroren vlees. Deze categorie is één van de belangrijkste exportproducten van de Vlaamse agrovoedingsindustrie. De uitvoer klokt in 2024 af op 3,2 miljard euro. Aangezien de invoer 1,2 miljard euro bedraagt, blijft er een overschot van +2 miljard euro. In vergelijking met 2023 is de uitvoer er met twee procent op vooruitgegaan, de invoer met een halve procent. Sinds 2020 is er een gestage stijging van de uitvoerwaarde. In volume is de export in 2024 goed voor 1,1 miljoen ton, de import voor 323.000 ton. De volumes liggen veeleer in dalende lijn de voorbije jaren. 2021 was een recordjaar met een uitvoer van 1,3 miljoen ton en een invoer van 410.000 ton.

Vooral vers varkensvlees doet het goed als exportproduct, met in 2024 een uitvoer van 593.000 ton ter waarde van 1,5 miljard euro. De uitvoerwaarde daalde licht met 0,6 procent tegenover 2023, maar ligt een kwart hoger dan in 2014. In 2023 lagen de varkensvleesprijzen op een uitzonderlijk hoog niveau. Het handelsoverschot bij varkensvlees loopt op tot +1,3 miljard euro. De worst- en schnitzelliefhebbers van Duitsland en Polen blijven de grootste afnemers en zijn samen goed voor bijna de helft van de exportwaarde.

Nederland, het Verenigd Koninkrijk en Italië zijn ook goed voor een afzet van elk meer dan 100 miljoen euro. Tsjechië, Roemenië, Frankrijk, Slovakije en Zuid-Korea vervolledigen de top tien. Nederland steekt erboven uit als leverancier van varkensvlees, maar heeft wel een handelstekort met Vlaanderen, wat dus wil zeggen dat wij voor een grotere waarde aan hen verkopen dan omgekeerd. Bij levende varkens hebben we ook een positief saldo. De dieren gaan vooral naar Spanje en Duitsland.

Kip- en koehandel

Ook bij vers kalfs- en rundvlees overtreft de uitvoer de invoer. In 2024 voerde Vlaanderen 109.000 ton uit, goed voor 670 miljoen euro. De uitvoer steeg op jaarbasis, zowel in volume (+7%) als in waarde (+10%). Tegenover 2014 is de uitvoerwaarde (+27%) sterker gestegen dan de uitvoerhoeveelheid (+6%). Het handelssaldo ligt in 2024 op +431 miljoen euro. Ons rundvlees gaat vooral naar onze buurlanden Nederland en Frankrijk, samen goed voor 55 procent van de uitvoerwaarde. Daarna volgen Duitsland en Italië. Bij de invoer bestaat de top drie uit Nederland, Frankrijk en Ierland. Verder in de top tien prijken de VS, Nieuw-Zeeland en Japan, die in 2024 alle drie hun export naar Vlaanderen zagen groeien. Levende kalveren voeren we bijna uitsluitend in uit Nederland.

Een gelijkaardig verhaal bij gevogelte, vooral kippenvlees: we voeren meer uit dan we invoeren. In 2024 ging het om een uitvoer van 358.000 ton, goed voor 865 miljoen euro. De invoer ligt wel hoger dan bij de andere vleessoorten: 150.000 ton ter waarde van 469 miljoen euro. We noteren dus een handelsoverschot van een kleine +400 miljoen euro. Tegenover 2023 is de uitvoer lichtjes gestegen, bij de invoer zien we een daling die zich veel sterker aftekent bij het volume dan bij de waarde.

Frankrijk neemt meer dan de helft van onze uitvoer voor zijn rekening. Nederland en Duitsland staan ook op het podium. Buiten de EU leidt het Verenigd Koninkrijk de dans, maar in de top tien staan ook verdere bestemmingen. Vooral de Afrikaanse landen Ghana, Congo en Congo-Brazzaville zijn tuk op ons vlees van legkippen en minder gegeerde delen van de kip. Nederland palmt 60 procent van onze invoerwaarde in en laat Polen en Frankrijk op ruime afstand. De handel in levende dieren gebeurt vooral met Nederland en Frankrijk.

Bij het andere verse en diepgevroren vlees heeft Vlaanderen een handelstekort van -133 miljoen euro. Schapen- en lamsvlees komt vooral uit Nieuw-Zeeland, Frankrijk en Nederland. Paardenvlees halen we uit Nederland, Argentinië en Roemenië. Zelf exporteren we ook schapenvlees naar Frankrijk en Duitsland, en paardenvlees naar Italië en Frankrijk.

Vlaanderen versus Wallonië en Europa

Wanneer we beide kanten van de taalgrens tegenover elkaar zetten, zien we zeer grote verschillen. Het Vlaamse aandeel in de totale Belgische uitvoerwaarde van agrarische producten bedraagt 85 procent, bij de invoerwaarde is dat 87 procent. Het aandeel van Vlaanderen in de totale Europese handel van agrarische producten zit rond de 7 procent bij de uitvoer en 6,5 procent bij de invoer. België is in de EU de zesde grootste uitvoerder van agrarische producten en heeft het vierde grootste agrohandelsoverschot.

Voor Jo Brouns (cd&v), Vlaams minister van Landbouw, weerspiegelen de cijfers hoe cruciaal de Vlaamse agrovoedingssector is voor onze economie. “Maar ook voor onze positie in Europa en de wereld”, zegt Brouns. “We zetten ruwe grondstoffen om in kwaliteitsvolle producten die wereldwijd gegeerd zijn – van chocolade en zuivel tot landbouwwerktuigen. Dat is het resultaat van vakmanschap, innovatie en een sterke ketenwerking. Vlaanderen blijft een echte exportmotor in de agrovoeding, met een handelsoverschot dat mag gezien worden."