We eten minder aardappelen maar betalen er meer voor
AnalyseWe eten minder aardappelen, maar betalen er meer voor. Dat blijkt uit het aardappelrapport van 2024 in opdracht van VLAM. Op een gemiddelde dag at 51 procent van de Belgen aardappelen, met gekookte aardappelen als populairste bereidingswijze. Hoewel het thuisverbruik van aardappelen op één jaar tijd met drie procent is gedaald, blijven aardappelen zo populairder dan alternatieven zoals pasta, rijst, couscous en quinoa. Aardappelbereidingen zoals diepvriesfriet en -kroketten zien hun consumptie toenemen.
In opdracht van VLAM keken onderzoeksbureaus YouGov en iVox naar de aardappeltrends in België. Zowel consumptie als de aankoopkanalen komen aan bod, net als de perceptie rond aardappelen. Daarin vallen veel interessante trends uit te lichten.
Op een gemiddelde dag in 2024 gaf 51procent van de Belgen tussen 18 en 74 jaar aan aardappelen te hebben gegeten. Gekookte aardappelen zijn nog steeds het populairst (21% dagpenetratie), gevolgd door friet (14%). Acht procent at de dag voor het onderzoek puree, zeven procent gebakken aardappelen, vier procent kroketten en aanverwanten en drie procent nog andere aardappelbereidingen.
Maar wat aten de mensen die niet voor aardappelen hebben gekozen? Op een gemiddelde dag in 2024 at 18 procent pasta en 8 procent rijst. Andere alternatieven zoals noedels, wraps, couscous en quinoa haalden elk een dagpenetratie van 1 procent tot 2 procent. Omgerekend naar het aandeel binnen alle maaltijdbegeleiders, betekent dit dat in 2024 bij 58 procent van alle maaltijden met een maaltijdbegeleider gekozen werd voor aardappelen in één van zijn vele vormen. Op weekbasis vertaalt zich dat naar gemiddeld 3 à 4 keer per week aardappelen.
Noedels, pasta en exotische aardappelalternatieven in de lift
Het thuisverbruik van droge deegwaren is de voorbije jaren gestaag toegenomen: van 5,3 kg per capita in 2016 naar 5,7 kg in 2023 en 6,2 kg in 2024. Droge deegwaren worden door bijna alle Belgische gezinnen gekocht (96%), met een gemiddelde aankoopfrequentie van 14 keer per jaar. Ook droge rijst kent een stijging in het thuisverbruik van 1,48 kg in 2016 naar 1,56 kg in 2023 en 1,63 in 2024. Droge rijst wordt aangekocht door 77 procent van de Belgische gezinnen en dit gemiddeld vijf keer per jaar. Het thuisverbruik van de groep quinoa, bulgur en couscous vertoont eveneens een lichte groei: van 0,22 kg per persoon in 2016 naar 0,23 kg in 2023 en 0,25 kg in 2025. In 2024 kocht 32 procent van de Belgische gezinnen minstens één keer één van deze producten, met een gemiddeld aankoopfrequentie van drie keer per jaar.
Kleinere gezinnen, kleinere volumes
Als we kijken naar het aankoopvolume, dan zijn er een aantal veranderingen merkbaar. Hoewel het merendeel van de verse aardappelen nog steeds voorverpakt wordt aangekocht, is het volumeaandeel van losse aardappelen consistent toegenomen: van 11 procent in 2016 naar 12 procent in 2023 en 13 procent in 2024. En hoewel bij voorverpakte aardappelen de verpakkingen van vijf kilogram nog steeds het populairst zijn, passeren er steeds meer kleine verpakkingen van slechts één kilogram langs de kassa.
Dat is niet alleen een signaal van veranderende eetgewoonten, wanneer je weet dat het aantal singles in België toeneemt. Vooral alleenstaanden kopen relatief vaker losse aardappelen en kleine verpakkingen. Het rapport wijt de daling van de aardappelconsumptie dan ook vooral aan het kleiner aankoopvolume per winkelbezoek. In 2016 was het gemiddelde aankoopgewicht nog 3,8 kg, in 2024 is dit gedaald naar 3,1 kg.
Wat haaks op deze tendens lijkt te staan, is dat ook de verpakkingen groter dan vijf kilogram het steeds beter doen. Ondanks een forse daling in populariteit, blijft vijf kilo echter wel de standaardverpakking, goed voor 42 procent van het totaal aangekochte volume.
Minder aardappelen, hogere prijs
De daling in aardappelconsumptie doet zich voor bij alle leeftijdscategorieën, al besteden we wel meer geld aan deze producten dankzij een stijging van de gemiddelde prijs. We spreken over een toename met tien procent tot 329 miljoen euro. De gemiddelde prijs voor verse aardappelen bedroeg 1,58 euro per kg in 2024.
Hoewel we steeds minder aardappelen eten, blijft de aardappel wel de populairste maaltijdbegeleider in 2024. Het thuisverbruik van verse aardappelen bedroeg 18 kilo per capita in 2024. Dat is drie procent minder dan het jaar voordien en ook op lange termijn daalt het aardappelverbruik.
Verwerkte aardappelproducten, zowel vers als diepvries, vertoonden daarentegen een stijgende lijn in verbruik. Opnieuw een trend die deels valt te verklaren door het toenemend aantal alleenstaanden. Deze convenienceproducten zijn immers vooral bij singles populair, net als bij oudere consumenten.
Maar niet alle trends vallen louter te verklaren door andere gezinssamenstellingen. Volgens de analyse heeft de gemiddelde consument andere eetvoorkeuren dan vroeger. Hoewel aardappelen nog steeds als veelzijdig, lokaal en voedzaam worden beschouwd, spelen factoren zoals de wens naar variatie, veranderende smaakvoorkeuren, gezondheidspercepties en bereidingstijd een rol in de dalende consumptiefrequentie. Toch blijft de aardappel stevig verankerd in de Vlaamse eetcultuur, met een gemiddelde consumptie van drie à vier keer per week.
Oude (patatten)zakken en migranten
Wie de gemiddelde tiener ooit aardappelen heeft zien schillen, zal wellicht niet verbaasd zijn dat aardappelen populairder zijn bij senioren dan bij de jeugd. Bij 18- tot 34-jarigen bedraagt het aandeel van aardappelen 51 procent, tegenover 66 procent bij 55- tot 74-jarigen. Vooral gekookte aardappelen zijn minder geliefd bij jongere volwassenen, die vaker kiezen voor alternatieven zoals pizza, wraps en noedels dan ouderen.
Maar hoewel de keuze van maaltijdbegeleider varieert tussen socio-demografische groepen, blijven aardappelen in alle profielen de meest geconsumeerde optie. Neem nu de taalgrens: gekookte aardappelen zijn duidelijk populairder in Vlaanderen dan in Brussel en Wallonië. Zo kiest men in Brussel relatief vaker voor alternatieven zoals quinoa en couscous, terwijl in Wallonië pasta een groter aandeel heeft. We zien bovendien dat personen met buitenlandse roots minder vaak gekookte aardappelen eten dan personen met uitsluitend Belgische roots.
Ook hoger opgeleiden consumeren minder vaak gekookte aardappelen dan mensen met hoogstens een middelbaar diploma. Over de weekdagen heen blijft het totale aandeel van aardappelen stabiel. Wel zijn er verschillen in bereidingswijze: op werkdagen worden eerder gekookte aardappelen gegeten, in het weekend eerder frieten.
Frietjes maken we minder vaak thuis
Dat brengt ons bij het volgende: 71 procent van alle warme maaltijden in 2024, werd zelf bereid. Dat geldt ook voor maaltijden met aardappelen, maar het aandeel ‘thuisverbruik’ verschilt sterk per bereidingswijze. Zo werden 87 procent van de gekookte aardappelen zelfbereid, tegenover slechts 47 procent bij frieten. Veertig procent van de keren dat er in 2024 frieten gegeten werden, waren die frieten afkomstig van een frituur, hetzij ter plaatse geconsumeerd, afgehaald of aan huis geleverd. Voor gebakken aardappelen en puree ligt het aandeel 'zelfbereid' iets boven de 70 procent.
De aardappelen die we zelf klaarmaken, die halen we vooral uit de supermarkt. Slechts een klein deel van de consumenten haalt hun patatjes dus nog rechtstreeks bij de boer. Binnen de retail is het aandeel van hard discount jarenlang toegenomen, maar dat lijkt nu te stabiliseren.
Nog stees sterk cultureel verankerd
Tot zover de harde cijfers, want aardappelen zijn ook meer dan voeding alleen. Het rapport onderzocht ook de cultuur rond aardappelen. Daaruit blijkt dat de aardappel nog steeds sterk cultureel verankerd is van onze eetgewoonten. Zelfs al staan ze – in tegenstelling tot vroeger – niet meer dagelijks op het menu bij Vlaamse gezinnen. Aardappelen blijven wel een product waarmee men sterk vertrouwd is. De gemiddelde Vlaming weet goed hoe deze klaar te maken en waarmee ze het best te combineren zijn.
Dat er toch steeds vaker wordt gekozen voor couscous, noedels en dergelijke, kan men verklaren omdat hedendaagse consumenten zich graag laten inspireren door andere culturen. Bovendien geven sommige consumenten aan dat ze door het veelvuldige gebruik (gekookte) aardappelen wat beu gegeten zijn.
Gedemoniseerd als ongezond
Toch blijft de Vlaming de aardappel zien als een lokaal, veelzijdig voedingsmiddel met een brede aantrekkingskracht dankzij hun smaak, gebruiksgemak en voedzaamheid. Het verbruik wordt dus niet simpelweg geremd door andere smaakvoorkeuren, maar ook door de tijds- en arbeidsintensieve bereiding van aardappelen. Een aardappel schillen is niet zoveel werk, maar pasta in kokend water gooien is nog eenvoudiger.
Bovendien leven er ook veel gezondheidspercepties en -mythes die een rem zetten op het aardappelverbruik. Hoewel drie op de vier Vlamingen aardappelen beschouwen als gezond, denkt toch ook een deel consumenten ten onrechte dat ze een dikmaker zijn en worden ze minder geconsumeerd door personen die koolhydraatarme diëten volgen. In zijn laatste, veelbesproken advies heeft de Hoge Gezondheidsraad nochtans aangeraden om voldoende aardappelen of zoete aardappelen te consumeren, maar liefst in niet-gefrituurde vorm.
Lees het volledige rapport hier.
Bron: Eigen berichtgeving
