Verkiezingen Nederland: BBB onderuit, stikstof nauwelijks een thema meer
Nederland maakt zich op voor de Tweede Kamerverkiezingen op woensdag. Wie wordt na dertien jaar de opvolger van Mark Rutte als minister-president? Terwijl de boerenpartij BBB en lijststrekker Caroline van der Plas tijdens een eerdere verkiezing dit jaar nog veel stemmen binnenhaalden, is hun populariteit sterk gedaald. Vier andere politici vechten nu onder elkaar uit wie in de voetsporen van Rutte treedt. De achteruitgang van BBB is representatief voor de tanende aandacht voor stikstof: in de aanloop naar de verkiezingen was het nauwelijks een gespreksonderwerp.
Met 16 van de 75 zetels was de BoerBurgerBeweging (BBB) van Caroline van der Plas de grote winnaar van de Eerste Kamerverkiezingen in Nederland in maart van dit jaar. Van der Plas slaagde erin het ongenoegen over de aanslepende stikstofproblematiek in Nederland te claimen. Zij groeide en passant uit tot boegbeeld van landelijk Nederland dat zich misdeeld voelt door het politieke centrum van Nederland, de Randstad. Het succes van BBB leidde in ons land tot de oprichting van de boerenpartijen Gezond Burger Verstand Vlaanderen (GBVV) en BoerBurgerBelangen (BBB), die intussen fusioneerden.
Woensdag maken de Nederlanders zich op voor een nieuwe verkiezing, die van de Tweede Kamer, het Nederlandse parlement dat in totaal 150 zetels telt. Deze verkiezingen bepalen wie de nieuwe regering zal gaan vormen en wie de opvolger wordt van Mark Rutte (VVD) die 13 jaar premier was van het land en volgens velen over zijn houdbaarheidsdatum was.
Ruim een half jaar na het succes van BBB zijn de kaarten opnieuw geschud. Stikstof was nauwelijks een item in de verkiezingscampagne en inmiddels is een andere partij erin geslaagd het ongenoegen, grotendeels van het platteland, te capteren. Nieuw Sociaal Contract (NSC), een nieuwe partij van Pieter Omtzigt, leidde lange tijd de peilingen, maar maakte de voorbije weken pas op de plaats voor VVD en GroenLinks-PvdA. De BoerBurgerBeweging, die in de peilingen van enkele maanden geleden nog op 21 zetels uitkwam, komt volgens de laatste peilingen uit op zes zetels en is daarmee één van de vele kleine partijen. In de peilingen aan de vooravond van de verkiezingen gaan vier partijen aan kop.
VVD aan kop
Ondanks het vertrek van Mark Rutte staat diens partij VVD – onder leiding van zijn opvolgster Dilan Yesilgöz – vooraan in de peilingen. VVD is voorstander van een flinke vermindering van de stikstofuitstoot en houdt 2035 als deadline aan. Vermindering van de veestapel wordt niet uitgesloten, maar niet als doel genoemd. Wel wil de partij actief werk maken van een grootschalige (preventieve) vaccinatie in de pluimveehouderij tegen het vogelgriepvirus.
Een fait divers: Yesilgöz, van Turkse afkomst, komt volgens Het Nieuwsblad goed overeen met Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA). "Ze delen veel: een Koerdische achtergrond, ongegeneerd centrumrechts en niet verlegen voor een stevige uitspraak", schrijft de krant.
Klimaatpaus Frans Timmermans
De hoop van links Nederland is Frans Timmermans, de voormalige “klimaatpaus” van de Europese Commissie. Met 27 zetels in de meest recente peilingen heeft de lijsstrekker van GroenLinks-PvdA zich hersteld van eerder puntenverlies. Hij tekende als Eurocommissaris voor de Green Deal en de natuurherstelwet die in boerenkringen op veel kritiek kan rekenen. Timmermans liet zijn Eurocommissariaat schieten om terug te keren naar eigen land waar hij de leiding kreeg over de kersverse alliantie Partij van de Arbeid en GroenLinks.
De groene idealen van GroenLinks botsen soms met de belangen van arbeidersachterban van PvdA. Zo oogstte Timmersmans intern kritiek toen hij in een verkiezingsdebat enkele weken geleden vertelde dat 2030 niet langer heilig is als deadline in de stikstofcrisis. Uitstel is echter geen afstel. Uiteindelijk moeten de stikstofemissies wel degelijk naar beneden volgens de linkse partij. Het Nederlandse Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) berekende dat de maatregelen die GroenLinks-PvdA voor ogen heeft, leiden tot een daling van de veestapel met 30 tot 35 procent. De partij is voorstander van biologisch, natuurinclusief boeren en hecht sterk aan natuurherstel.
Anti-islam, pro-boeren
Van de grootste vier partijen is de rechtste Partij voor de Vrijheid (PVV) van Geert Wilders misschien wel het meest pro-landbouw. De man met blonde haren staat vooral bekend om zijn antimigratie- en anti-islamopvattingen. De PVV-lijsttrekker is daarnaast “trots op de boeren” en wil de stikstofregels aanpassen. “Kappen met die stikstofonzin”, schijft hij op zijn website. “Wij willen niet minder boeren, maar een einde aan de boerenhaat." Het is echter sterk de vraag of Wilders betrokken wordt in de coalitieonderhandelingen. Zijn anti-islamopvattingen maken hem geen populaire gesprekspartner in Den Haag. Bij het publiek ligt dat blijkbaar anders: Wilders maakte een sterke stijging door in de peilingen en klokte maandag af op 26 zetels.
Nieuwkomer Pieter Omtzigt
De ster van Pieter Omtzigt (NSC) is dan weer tanende. Nadat deze oud-CDA-politicus, die als dossiervreter te boek staat in het Nederlandse parlement, lange tijd de peilingen aanvoerde, is hij op twee weken tijd naar 21 zetels gezakt. Daarmee blijft hij desondanks nog steeds een serieuze kandidaat voor de coalitievorming. Bovendien denken experts dat het effectieve stemmen wel eens positief zou kunnen uitdraaien voor deze centrumrechtse politicus.
Omtzigt is geen voorstander van de strikte stikstofdeadline van 2030, maar lijkt wel aan te sturen op een vermindering van de veestapel. Harm Holman, voormalig melkveehouder en kandidaat voor NSC, sprak in een debat over 10 procent minder koeien en 25 procent minder varkens. De partij laat echter weten dat dit richtgetallen zijn en geen harde doelen.
BoerBurgerBeweging zakt, maar is niet uitgespeeld
Alhoewel stikstof en landbouw in brede zin nauwelijks een rol speelden in de campagne van deze verkiezingen, zal het dossier bij de coalitieonderhandelingen zeker op tafel komen. Het stikstofprobleem blijft samen met bestaanszekerheid, migratie en gebrek aan woningen een stevige noot om te kraken de komende jaren. Boeren lijken een voorkeur te hebben voor een centrumrechts kabinet. BoerBurgerBeweging heeft al een visje uitgegooid bij Pieter Omtzigt en VVD en sluit ook Geert Wilders niet per definitie uit.
Caroline van der Plas had zich misschien wel wat meer voorgesteld van de Tweede Kamerverkiezingen van vandaag. Het resultaat is desalniettemin een verbetering met de vorige Tweede Kamerverkiezingen van 2021 toen BBB met 1 zetel de Tweede Kamer binnenkwam. Ondanks de slechte peilingen maakt Van der Plas volgens experts wel degelijk kans om betrokken te worden bij de coalitieonderhandelingen. Niet alleen kan zij centrumrechts mogelijk aan een meerderheid helpen, tevens is haar positie in de Eerste Kamer een krachtig wapen. De Eerste Kamer, ook wel Senaat genoemd, is samen met de Tweede Kamer medewetgever: alle wetten moeten door de Senaat worden goedgekeurd. In tegenstelling tot de Tweede Kamer heeft de Eerste Kamer geen recht van amendement. Ze kan de wetten die zijn goedgekeurd door de Tweede Kamer niet meer wijzigen, slechts goed- of afkeuren.
Bron: NOS / AD / Het Nieuwsblad / Nieuwe oogst
