Verkiezingen 2024: N-VA blijft grootste, Open Vld stuikt in elkaar

Met maandenlange gunstige peilingen en exitpolls die gewag maakten van resultaten van meer dan dertig procent, leek de overwinning al binnen op het Vlaams Belang-hoofdkwartier. Een ruim halfuur voor het bekendmaken van de eerste definitieve resultaten, waagde Filip Dewinter zich al aan de prognose dat zijn partij de grootste zou zijn. Op VRT NWS vroeg hij Bart De Wever zich "iets bescheidener op te stellen". Maar toen bleek dat de resultaten van Vlaams Belang dan toch niet zo spectaculair zouden worden als gehoopt, veranderde de toon. De partij is gegroeid tegenover 2019 en gaat ruimschoots over de twintig procent, maar de grootste zijn ze niet. Vlaamse media spreken van een 'overwinningsnederlaag', want hoewel de partij enkele zetels rijker wordt, is de kans op een regeringsdeelname quasi nihil.

In de late uurtjes raakte echter wel bekend dat Vlaams Belang koploper is op Europees niveau. De partij haalde 23,3 procent van de stemmen. Dat is een stijging van vier procentpunten. N-VA blijft stabiel met 22,3 procent.

N-VA op kop

De grote winnaar is dan ook N-VA. De partij heeft niet veel vrienden gemaakt in boerenmiddens, maar kon andere segmenten van Vlaanderen duidelijk overtuigen. De partij leek volgens alle peilingen af te stevenen op een (beperkt) verlies, maar desondanks houdt ze stand en blijft ze de grootste. Met bijna 180.000 voorkeursstemmen op moment van schrijven, lijkt voorzitter Bart De Wever zijn positie als populairste politicus van Vlaanderen ruimschoots te behouden.

Desondanks lijken de landbouwprotesten indruk te hebben gemaakt op de partij. Een dikke week voor de verkiezingen liet Vlaams Minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) op Radio 1 blijken dat een herziening van het stikstofdecreet voor haar "geen breekpunt" is. Er zal echter meer nodig zijn om de boerenharten terug te winnen. In de landbouwdebatten voorafgaand aan de verkiezingen was N-VA telkens kop van Jut. Dat de electorale afstraffing van deze partij erg beperkt lijkt, wordt niet gesmaakt in landbouwmiddens.

Vivaldi in duigen

Grote verliezer van afgelopen zondag is Open Vld. Dat de sfeer grimmig was, werd al duidelijk wanneer journalisten halverwege de dag uit het partijbureau werden gezet. Boegbeeld Herman De Croo (Open Vld) nuanceerde het verlies met een agrarisch spreekwoord: "Voor één slechte oogst breekt de boer zijn schuur niet af”. Maar wellicht had hij van zoonlief liever andere resultaten ontvangen op Vaderdag. Premier Alexander De Croo mag volgens poppols dan wel populair zijn bij de kiezer, zijn partij is dat minder.

Vivaldi-partner Groen deelde eveneens in de klappen, zij het in mindere mate. Groen mocht zich volgens de peilingen al lang verwachten aan een verlies. De partij telt niet één maar twee voorzitters, maar geen van beide namen rolde over de tongen in de dagen voor de verkiezingen. De partij kon zich de laatste weken nog enigszins profileren door de rol Petra De Sutter in Het Conclaaf en het genderdebat, maar over het klimaat werd in aanloop van deze verkiezingen opvallend weinig gerept. Groen moet Vooruit laten voorgaan als sterkhouder op links, en lijkt in Limburg zelfs onder de kiesdrempel te belanden.

Cd&v verliest eveneens enkele procentpunten, maar de schade blijft beperkt. Landbouwminister Jo Brouns (cd&v) haalt de vierde meeste voorkeursstemmen op Vlaams niveau, en moet enkel Zuhal Demir, Jan Jambon (N-VA) en Tom Van Grieken (Vlaams Belang) laten voorgaan. Die laatste haalt veruit de meeste voorkeursstemmen op Vlaams niveau.

Vooruit is dan weer de enige 'winnaar' van Vivaldi. Een Conner-effect of Melissa-effect, Joost mag het weten, maar de socialisten mogen 2024 aftrappen als de grote sterkhouder op links. Een coalitie tussen N-VA, cd&v en Vooruit lijkt volgens analisten het meest waarschijnlijke scenario voor de Vlaamse regering.

Ook PVDA heeft zich gekatapulteerd tot een belangrijke linkse speler, al worden ook zij geschuwd door de traditionele regeringspartijen. De partij groeit op Vlaams niveau naar meer dan 8 procent, en steekt zowel Groen als Open Vld voorbij.

Nieuwkomers VoorU en BoerBurgerBelangen (BBB) slaagden er niet in de kiezer te overtuigen. VoorU haalde op Vlaams niveau nog een procent van de stemmen, BBB landde op 0,3 procent. Hoewel die laatste zeer sterk heeft ingezet op één kernthema, leken ze zelfs bij hun doelpubliek grotendeels naast het net te vissen.