Twee derde van de bedrijven faalt bij controle luchtwassers
nieuwsSlechts een derde van de luchtwassers, die stikstofuitstoot van veestallen moeten reduceren, wordt volledig volgens de regelgeving ingezet. Dat rapporteerde de krant De Standaard op basis van cijfers uit controles afgelopen zomer door het Departement Omgeving. Vijf procent van de gecontroleerde luchtwassers was inactief, een verbetering ten opzichte van 2020 toen dit nog bij 23 procent het geval was.
Luchtwassystemen worden in de Vlaamse veehouderij gebruikt om geur- en ammoniakemissie te reduceren. Ze zuigen in een stal de vervuilde lucht af en leiden die vervolgens naar een wasser waar de ammoniak en geur in een wasvloeistof afgevangen wordt. Zo komt aan het einde van het proces schone lucht vrij. De ammoniakreductie die veehouders moeten doorvoeren op hun bedrijf in het kader van de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) kunnen (deels) behaald worden door deze luchtwassystemen. Opvolging en onderhoud van de luchtwassers zijn daarbij essentieel om het vastgelegde ammoniakpotentieel te garanderen. Om dit op te volgen worden controles uitgevoerd door zowel inspecteurs van de Mestbank en het Departement Omgeving.
Wablief? Luchtwassers
19 augustus 2023Hoewel beide organisaties onder het beleidsdomein Omgeving vallen, verloopt de controle niet via één dienst. “Deze verdeling is er gekomen omdat er twee stromen ontstaan bij het gebruik van luchtzuiveringssystemen: luchtemissies en een spuistroom en ammoniumsulfaatoplossing”, duidt Ann Heylens, woordvoerder van het Departement Omgeving. “Spuistroom en ammoniumsulfaatoplossing kunnen worden ingezet als meststof of bodemverbeterend middel. Gezien deze verschillen is een gedeelde toezichtsbevoegdheid passend. In vergelijking met het verleden zijn de controles van het departement en de Mestbank ondertussen beter op elkaar afgestemd.”
Controles departement: 5% inactief in zomer 2024
De Standaard vroeg de resultaten op van de controles van de voorbije zomer. Daaruit bleek dat twee derde van de 128 gecontroleerde bedrijven niet aan alle controlepunten voldeed. De tekortkomingen varieerden van administratieve gebreken – zoals het ontbreken van een logboek – tot hethebben van een technische fiche. Maar ook ernstige tekortkomingen vallen hieronder, wanneer de lucht bijvoorbeeld niet genoeg gesproeid wordt of wanneer de luchtwasser volledig uitgeschakeld is. Zo werd bij zeven bedrijven ontdekt dat het systeem inactief was, wat vijf procent is van alle gecontroleerde bedrijven. Dit percentage lag in 2020 nog op 23 procent. Wie bewust de luchtwasser uitschakelt, riskeert strafrechtelijke vervolging, of kan een administratieve boete opgelegd krijgen. De boete kan oplopen tot 2 miljoen euro.
“In totaal werden deze zomer 23 processen-verbaal uitgeschreven, voor inbreuken die ernstig genoeg zijn zoals inactieve luchtwassers”, duidt Bram Bombeek, woordvoerder van minister van Landbouw en Omgeving Jo Brouns (cd&v), aan De Standaard. Daarnaast werden er ook 102 aanmaningen uitgestuurd, soms meerdere per bedrijf. “Dat kan gaan over administratieve gebreken maar bijvoorbeeld ook over onvoldoende staalanalyses.” Volgens Bombeek erkennen de inspecteurs dat het voor bedrijven moeilijk is om voor 100 procent in orde te zijn.
Bij een dozijn bedrijven werd ook een ‘bypass’ aangetroffen, een gat waarlangs vervuilde lucht toch nog kan ontsnappen. “Zo’n bypass is er niet per se kwaadwillig”, zegt Brouns’ woordvoerder. “Een deur kan per ongeluk nog openstaan, waardoor niet-gezuiverde lucht kan ontsnappen. En soms zijn gebouwen onvoldoende luchtdicht, wat wel nodig is voor een goede werking. In zo’n gevallen krijgt het bedrijf een aanmaning. Is er sprake van kwade opzet, dan volgt een proces-verbaal.”
Controles Mestbank: 11% inactief in 2023
De meest recente cijfers van de Mestbank-controles dateren van 2023. Een volledig overzicht van alle controles van beide administraties uit 2023 kan momenteel niet gegeven worden aangezien het departement momenteel niet over deze jaarrapporten beschikt.
De Mestbank controleerde in 2023 in totaal 38 unieke bedrijven, waarvan twee bedrijven als een hercontrole van het voorgaande jaar. Bij 57 procent werden problemen vastgesteld, waarvan 11 procent te maken had met niet-functionerende luchtwassers. Ook een bypass wordt beschouwd als een niet-werkend systeem. Voor deze ernstige vaststellingen werd een proces-verbaal opgesteld.
Verder voldeed 29 procent niet aan de verplichting voor jaarlijks onderhoud. Dit wil zeggen dat er bijvoorbeeld geen contract was afgesloten met een deskundige om minimaal één keer per jaar onderhoud aan de installatie uit te voeren. “Een deel van de landbouwers haalde aan dat ze het onderhoud zelf uitvoerden”, leest het Mestrapport 2024. “Dit wordt echter niet aanvaard als geldig argument omdat er gespecialiseerde, technische kennis voor nodig is.”
Tweemaal per jaar dient ook het was- en spuiwater geanalyseerd te worden. Het waswater wordt gebruikt om de stallucht te zuiveren en het spuiwater is hetgeen verkregen wordt nadat de lucht gezuiverd wordt met waswater. 40 procent van de gecontroleerde landbouwers had onvoldoende analyses laten uitvoeren van hun spuiwater. Om te weten hoeveel spuiwater werd geproduceerd, moet men gebruik maken van een debietmeter. Op 17 procent van de gecontroleerde bedrijven was geen debietmeter aanwezig of was deze defect. Deze bedrijven moeten binnen de maand een debietmeter voor het spuiwater installeren. Zij ontvingen hiervoor een boete.
Niet representatief
Boerenbond stelt dat de cijfers niet veralgemeend kunnen worden naar de volledige sector. "70 procent van de controles gebeurde bij risicobedrijven, 30 procent bij willekeurige bedrijven", zegt de landbouworganisatie, die benadrukt dat luchtwassers essentieel blijven om de stikstofuitstoot te doen dalen. Daarom zal ze landbouwers blijven sensibiliseren om de systemen correct in te zetten.
De luchtwassers hebben hun nut bewezen en moeten dan ook correct gebruikt worden, aldus ABS-voorzitter Vandamme. "Het is aan de mensen zelf om daar correct mee om te springen. Daarbij is het ook van belang dat de overheid een oogje in het zeil houdt. Dat zal beter lukken met de online monitoring die eraan komt."
Continue monitoring
Om het toezicht op een goede werking van de luchtwassers te versterken moeten alle nieuwe luchtwassers sinds 2022 een elektronisch monitoringsysteem hebben. Bestaande luchtwassers krijgen tot eind volgend jaar om aan deze verplichting te voldoen. Dit systeem beschikt over specifieke meetvoorzieningen waarbij de waarden van relevante parameters continu worden geregistreerd en elektronisch opgeslagen. Deze gegevens zullen ook ter beschikking zijn van de toezichthoudende diensten. Veel van de monitoringssystemen zijn ondertussen ook uitgerust met een alarmsysteem. Al zijn deze volgens Heylens doorgaans geïmplementeerd met het oog op dierenwelzijn, en niet specifiek op de garantie van de ammoniakreductie. Het departement geeft aan nog geen systematische gegevens bij te houden van de bedrijven die reeds met een elektronische monitoring werken, omdat de verplichting pas vanaf 2026 geldt.
Bron: De Standaard / Eigen berichtgeving
