Doorgaans succesvolle uienteelt valt dit jaar in het water
duidingDe kwaliteit van de Vlaamse uien laat dit jaar te wensen over en door een overaanbod is er bovendien sprake van mindere prijsvorming. De situatie staat in schril contrast met de voorbije twee jaar toen de prijzen hoog waren. Mede dankzij Nederlandse handelaars, die uitbreiding zochten in Vlaanderen, is het areaal op enkele jaren stevig toegenomen. Waar er voordien vooral voor de industrie werd geteeld, is de export-versmarkt een steeds belangrijker afzetkanaal.
“De kwaliteit van de uien is niet als in andere jaren en bovendien zijn er veel problemen met het inschuren en drogen”, vertelt Jonas Bodyn van onderzoeksinstelling Viaverda. De uien-expert geeft aan dat door de natte omstandigheden in het voorjaar de inzaai van uien met enkele weken tot een maand vertraagd is. Het gevolg hiervan is dat de oogst ook een maand opgeschoven is en de teelt pas rond 20 oktober afgerond is.
“Normaal zijn de meeste uien op 15 september al gerooid en hebben we de warme tweede helft van september nog voor het droogproces”, vervolgt hij. Na het rooien van de uien worden deze door buitenlucht gedroogd. Hoge temperaturen en een lage luchtvochtigheid is vereist voor een goed drogingsproces. "Maar dit jaar waren deze omstandigheden niet aanwezig omdat het proces pas eind oktober is ingezet.”
Daarnaast constateert Bodyn dat er veel nieuwe telers actief zijn in de uienteelt. “En deze beschikken vaak niet over de benodigde infrastructuur voor het inschuren zoals een kachel of voldoende ventilatiecapaciteit.” Volgens de onderzoeker heeft de goede prijsvorming in de uienteelt voor de handel tot een toename van het areaal in België en Vlaanderen geleid. “De vorige twee jaren waren er momenten dat de uien 40 tot 60 cent per kilo opbrachten, waardoor je als teler mooie rendementen kunt halen.” Het gaat in dit geval over zaaiuien die vervolgens in de vrije handel vermarkt worden. Daarnaast bestaat de traditionele teelt voor de industrie aan vaste contractprijzen.
Areaal sterk in de lift
Het groeiend aantal uientelers in Vlaanderen wordt ook bevestigd door de statistiek. "In heel België groeide het uien-areaal van 4.800 hectare in 2020 tot meer dan 6.000 hectare afgelopen jaar", aldus Bodyn. In Vlaanderen nam de areaal groei toe van 2.442 hectare in 2015 tot 3.352 hectare in 2020 tot 4.409 hectare dit jaar. Landbouwtoeleverancier Beaucarne, dat onder andere zaaigoed verkoopt, merkt de groei aan den lijve. Om beter in te spelen op de groeiende vraag van uientelers in Vlaanderen en Wallonië ging het recent een partnerschap aan met uienzaaigoedleverancier Hazera uit Nederland.
Volgens zaakvoerder Stephan Beaucarne is er sinds enkele jaren een groeiende vraag uit Nederland dat bekend staat om zijn internationale uienhandel. “In Nederland zijn sommige percelen door een matige teeltrotatie de voorbije jaren uitgeput (de uienteelt concentreert zich vooral in de provincie Zeeland, red.) voor de uienteelt en hebben handelaars hun areaal uitgebreid naar Vlaanderen”, aldus de West-Vlaming die de exportpositie van Nederland in de uienhandel vergelijkt met de Vlaamse positie in de internationale friethandel. Volgens hem scoren de uienrassen van de Nederlandse veredelaar goed op hardheid, kleur en een laag gewichtsverlies en zouden ze daardoor bij uitstek geschikt zijn voor export.
Het is echter de vraag of het succes van de uienteelt zich voortzet. “Groentetelers hebben het areaal uien massaal uitgebreid met het gevolg dat de markt niet kan volgen. Er is wel wat meer vraag uit Nederland, maar nu blijkt dat er toch sprake is van een overaanbod”, vertelt Jan Hanssens, agronoom bij groenteverwerker Ardo. De vraag is dit jaar ingestort en 13 tot 15 cent, zoals de prijs nu ligt, is maar een fractie van de prijzen van weleer.
Beaucarne beoordeelt dat de uienteelt nog meer toekomst heeft in Vlaanderen. "Boeren zijn op zoek naar nieuwe teelten voor een betere teeltrotatie." Volgens hem is de uienteelt een interessante aanvulling op de aardappelteelt. Dit omdat de machines voor zowel het oprapen als het inschuren overeenkomen. “En daarbij sluit het seizoenswerk mooi op elkaar aan waardoor akkerbouwers hun arbeid ook goed kunnen spreiden.”
Vlaamse verwerker: Uienschilbedrijf Ongena
Ook uienverwerker Ongena spreekt van een moeilijk teeltjaar. Akkerbouwer Joeri Ongena bouwde recent een nieuwe verwerkingsloods in Moerbeke-Waas waar eigen geteelde en aangekochte uien, geschild, versneden en verpakt worden voor de versmarkt. “Het was laat zaaien, vervolgens een grote temperatuurstijging en dan weer vocht. Alles kwam samen met een grote ziektedruk als gevolg. Door het verdwijnen van middelen is het bovendien steeds lastig om sommige ziektes, zoals valse meeldauw, te bestrijden.”
De teeltomstandigheden vertalen zich in een beperkte bewaartermijn waardoor Ongena sommige uien eerder in het jaar moet verkopen. Behalve de kwaliteit laat ook de prijs te wensen over. Volgens Ongena moeten uien bij een opbrengst van 40 tot 45 ton per hectare minstens 15 cent opleveren om uit de kosten te komen. Alhoewel hij recent een nieuwe verwerkingssite bouwde, is de jonge ondernemer wat sceptisch over de toekomst. “Er worden steeds meer eisen aan ons gesteld op het gebied van duurzaamheid, maar de prijs gaat niet omhoog.”
De uienteler is ervan overtuigd dat de prijsdaling tot een correctie van het uienareaal zal leiden. Aan de huidige prijzen zullen veel boeren verlies draaien. Daarnaast was er volgens hem sprake van een tijdelijke omstandigheid waarom het uienareaal dit jaar zo hoog lag. “Veel boeren hebben geen tarwe kunnen zaaien en zaten met een gat dat ze opgevuld hebben met uien.”
Toch heeft de ui volgens hem wel degelijk een toekomst in Vlaanderen. Als wat het alleen maar om de klimatologische omstandigheden. “Alleen ons klimaat, dat van Nederland en Nieuw-Zeeland maakt het mogelijk om lang houdbare ajuinensoorten te telen die je vervolgens naar verre exportbestemmingen kunt verschepen zonder dat ze kwaliteit verliezen.”
