Steeds minder gewasbescherming toegelaten, maar wetgeving te laks volgens PAN Europe

‘Ondanks krimpende insectenpopulaties worden nieuwe pesticiden zelden geweigerd’, zo kopt de krant De Standaard dinsdagmorgen in haar berichtgeving over het rapport. Peter Jaeken van Belplant vindt deze analyse niet correct. “De voorbije vijf jaar werden er netto veel meer toelatingen geschrapt dan er bijkwamen”, zegt hij. “Hoezo 'zelden geweigerd?'”

In Europa werd tussen april 2023 en april 2024 geen enkele nieuwe stof goedgekeurd. Slechts 15 actieve stoffen werden hernieuwd. “Waarvan 9 Bacillus preparaten, 5 andere en tot slot ook nog … zand”, zegt Sigrid Maebe van Belplant.

Raadpleging

De Europese belangengroep voor fabrikanten van gewasbeschermingsmiddelen Crop Life Europe reageert dat de sector inderdaad wordt geraadpleegd bij het opstellen van de regelgeving in gewasbeschermingsmiddelen. Ze ontkennen echter de actieve rol die PAN Europe hen toebedeelt bij het opstellen van de wetgeving. "Bij de ontwikkeling van richtlijnen, waaronder deze ecotoxicologische richtlijnen, wordt doorgaans input geleverd door een breed scala aan professionals, waaronder onze sector. Hoewel we commentaar leveren via de discussiegroep van belanghebbenden, zijn we uitgesloten van het schrijfproces in de werkgroep, zoals voor alle partijen geldt", vertelt de organisatie.

“De wetenschappelijke integriteit komt niet in het gedrang door samen te werken met expertise uit het bedrijfsleven”, vervolgt Croplife. “Integendeel, onze sector brengt een schat aan waardevolle praktische kennis, onderzoekservaring en technische vaardigheid mee die essentieel zijn voor evenwichtige, effectieve resultaten.”

Twaalf jaar testen

Dat de wetgeving laks zou zijn, valt moeilijk te rijmen met het feit dat nieuwe actieve stoffen en middelen binnen de gewasbeschermingsmiddelen nog maar zelden goedgekeurd worden. Een 'uitzondering' is het nieuwe product Areli van Certis Belchim. Een 'uitzondering' tussen aanhalingstekens, want in feite gaat het om de reïntroductie van een actieve stof die ooit verdwenen is uit het gamma, maar niet door een verbod. “Areli werkt op basis van twee actieve stoffen, cyazofamid en valifenalaat", zegt woordvoerder Maud Buggenhout van Certis Belchim. "Cyazofamid is al een tijdje op de markt onder de naam Ranman Top. Valifenalaat werd in het verleden uitsluitend verkocht in combinatie met mancozeb, een actieve stof die sinds enkele jaren verboden is. Vandaar is ook valifenalaat uit het gamma verdwenen."

Certis Belchim wil de stof herintroduceren op de aardappelakkers. Het middel zou waardevol zijn in de bestrijding van de schimmelziekte phytophthora bij aardappelen. Volgens Certis Belchim is het belangrijk dat de markt plaats laat voor diverse actieve stoffen, om resistentie bij plantenziektes te vermijden. "Net zoals bij antibiotica voor de mens, is het belangrijk dat er diverse middelen in omloop zijn. Moesten we slechts één product gebruiken, dan krijg je een natuurlijke selectie bij schimmels waarbij enkel resistente stammen overblijven.”

De producent vindt niet dat de Europese wetgeving te laks is. “Het registratieproces duurde zo’n 10 tot 12 jaar, met verschillende onderzoeken naar toxiciteit, bodemleven, residuen, water, enzovoort. Er is dus een strenge beoordeling alvorens een product op de markt komt. Van alle onderzoeken die we moeten aanleveren om een product door de overheid te laten goedkeuren, is slechts 10 procent gericht op de doeltreffendheid van het product, en 90 procent op de gevolgen op biodiversiteit, gezondheid, milieu, enzovoort. Deze onderzoeken moeten we zelf financieren, maar worden uitgevoerd door onafhankelijke onderzoeksinstellingen met accreditatie van de overheid. Het is dus niet zo dat de onderzoeken gebeuren door eigen experten met eigen conclusies. En het is dus ook absoluut niet waar dat gewasbeschermingsmiddelen zomaar worden goedgekeurd."

Interne documenten

PAN Europe verklaart overigens dat de nieuwe richtlijnen haaks zullen staan op bescherming van de biodiversiteit. “Interne documenten die PAN Europe tegen de wil van de EU voedselveiligheidsorganisatie EFSA heeft verkregen, laten zien dat het agentschap consultants uit de chemische industrie heeft ingehuurd om nieuwe risicobeoordelingsmethoden voor pesticiden op te stellen die duidelijk in het voordeel zijn van intensieve landbouw”, meldt de ngo.

Als voorbeeld verwijst PAN Europe naar voorstellen om alle planteninsecten, zoals sprinkhanen, als 'onnuttig' te beschouwen. Deze dieren zouden dan ook geen bescherming genieten door de gewasbeschermingswetgeving. Verder zou men tests op insecten degraderen tot goedkopere analyses met feilbare en weinig transparante computermodellen, stelt PAN Europe. Tot slot zou men werken met een nieuwe testmethode waarbij de gevolgen van deze middelen op de lange termijn onvoldoende worden onderzocht.

PAN: "EFSA kent belangenconflicten"

“De EFSA wordt verondersteld wetenschappelijk en onafhankelijk advies te geven en beweert “strenge en betrouwbare risicobeoordelingen” te leveren door experts, vrij van belangenconflicten”, stelt PAN Europe. “In werkelijkheid heeft het een lange geschiedenis van controverse en belangenvermenging. De nieuwe methoden zullen de belangrijkste pesticideregelgeving in Europa aanzienlijk uithollen”, aldus de ngo.

PAN Europe's uitvoerend directeur, Dr Martin Dermine, beschuldigt de EFSA van belangenvermenging. “Chemische lobbyisten hebben op de één of andere manier overheidsfunctionarissen overgehaald om pesticiden door te laten waaien die enorme aantallen insecten hebben uitgeroeid, waaronder insecten die essentieel zijn voor de bestuiving van gewassen, natuurlijke ongediertebestrijding en de voeding van gewassen”, klinkt het. “Het goede nieuws is dat we dit aan het licht hebben gebracht en dat er nog tijd is om het recht te zetten. De EFSA heeft grote hoeveelheden overheidsgeld verspild om ons in de verkeerde richting te sturen en dat werk moet nu worden weggegooid. Ze moet haar grondbeginselen naleven, echt onpartijdige wetenschappers aannemen en strenge richtlijnen gebruiken om snel af te rekenen met de pesticiden die zoveel chaos veroorzaken in het milieu waar we allemaal van afhankelijk zijn.”