Toxicoloog nuanceert PFAS-toename in groenten en fruit: "Gevoeligere metingen en strengere normen"

De toxicoloog gelooft niet dat voeding vandaag ongezonder is dan tien jaar geleden. “Integendeel. Vroeger was onze PFAS-inname van een hoedanigheid die volgens de huidige EU-normen absoluut niet door de beugel kan. Wanneer we cijfers van vroeger en nu vergelijken, moeten we ons ook afvragen hoe intensief er vroeger op PFAS werd gescreend. Voor het jaar 2017 was PFAS bij veel mensen en onderzoeksinstituten een nobele onbekende."

De ngo’s, waaronder het Pesticide Action Network (PAN) Europe, verwijzen vooral naar gewasbeschermingsmiddelen als oorzaak voor PFAS-concentraties. “Ik vind dat een rare kronkel”, zegt Tytgat. “Men kijkt naar pesticiden die fluor bevatten, maar dat is scheikundig heel anders dan de PFAS-molecule. PFAS is een soort drager van koolstofatomen waar fluoratomen op zitten, waardoor ze waterafstotend en moeilijk afbreekbaar zijn. Je kan in bepaalde gewasbeschermingsmiddelen PFAS-moleculen tegengekomen, wanneer ze gebruikt worden als technologische hulpstof in het eindproduct. Maar anders dan men laat uitschijnen, heeft PFAS geen inherente werking als pesticide. Het wordt wel gebruikt als een soort bindingsmiddel, en in die hoedanigheid vind je deze stof in bepaalde gewasbeschermingsmiddelen. Veel cosmetica bevatten eveneens PFAS.”

PFAS-ban

Wat de landbouw betreft, wijzen de ngo's vooral naar de fungiciden fluopyrame en trifloxystrobine, en insecticide flonicamide. Maar PFAS wordt dus ook vaak gebruikt in de industrie en consumentenproducten, zoals de antiaanbaklaag van pannen.  "De continue accumulatie van PFAS in de bodem, in het water, in de voedselketen en in de cocktails die eruit voortkomen, vormen een chronisch gezondheidsrisico. Het is dringend nodig om ze te verbieden in alle voedselproducten en in dierenvoeding om de gezondheid van burgers te beschermen", meldt PAN Europe.

In hun lezing van de cijfers, melden de ngo's dat vooral in zomerfruit de hoeveelheid chemische substanties tussen 2011 en 2021 geëxplodeerd zijn. Van de 20 onderzochte landen werd enkel in Nederland vaker PFAS aangetroffen dan in België. De auteurs van het rapport merken echter op dat de dataset in ons land heel beperkt is, omdat het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) "random stalen neemt van zeer weinig producten, in vergelijking met andere lidstaten". Wat België betreft, werd residu van PFAS vastgesteld in 285 van de 1.160 stalen (24,6 procent) die tussen 2011 en 2021 genomen zijn.

“Europa legt de toegelaten wekelijkse PFAS-inname via voeding vast op 4,4 nanogram per kilogram lichaamsgewicht”, zegt Tytgat. “Dat is als je het mij vraagt heel streng. Ik ben daar zeker niet tegen, maar het verbaast me dus ook niet dat deze zeer strenge norm ertoe leidt dat heel veel eindproducten in de voeding positief scoren. Dat wil niet zeggen dat we er slechter aan toe zijn dan tien jaar geleden, het is vooral Europa dat strenger is.”

Geruststellen

"Er is wel een terechte bezorgdheid over een langdurige en intensieve blootstelling aan PFAS die de hormoonwerking kan verstoren, net als het cholesterolgehalte", verduidelijkt Tytgat. “Het immuunsysteem kan afzwakken en de werking van PFAS op de lever is ook niet gezond. Maar de vrees dat PFAS zou leiden tot kanker, daarvoor is geen enkel wetenschappelijk bewijs op dit ogenblik. Dus hierin wil ik de mensen wel geruststellen. Er is geen sprake van een acuut gezondheidsrisico zoals bij bijvoorbeeld asbest.”

Een PFAS-ban lijkt hem op korte termijn ook onhaalbaar. “Dat kan niet van vandaag op morgen, want het zit in zoveel eindproducten”, zegt hij. “We moeten dus eerder werken naar een uitfasering. Maar nogmaals: de risico’s zijn niet zo groot als ze soms worden voorgesteld. Het is goed dat we er aandacht voor hebben, maar we moeten niet overdrijven.”

Groter gevaar

Op vlak van voedselveiligheid, zou Tytgat liever andere accenten zien. “Als ik het beleid één ding mag aanbevelen, dan is het dit: stop met het vergunnen van lozingen. Want daar zit een veel groter gevaar. Denk maar aan kankerverwekkende pcb-oliën, die men gebruikt om hitte op te nemen in transformatorkasten. Het kan voorkomen dat een transformatorbak op het platteland zulke olie lekt, en deze terechtkomt op een weide waar koeien grazen. Zo komen deze pcb’s terecht in onze voedselketen omwille van een industrieel gebruik. Zulke zaken moeten veel beter gescreend worden.”