Slatelers denken aan stoppen nu Movento-tijdperk ten einde loopt
nieuwsSlatelers in vollegrond bezinnen zich over hun toekomst. “Als er geen adequaat bestrijdingsmiddel komt tegen maart, stop ik”, vertelt slateler Wim Van Bulck. Directe aanleiding is het verbod op Movento, dat de actieve stof spirotetramat bevat. Deze stof mag niet langer gebruikt worden. Hierdoor is het praktisch onmogelijk om sla zonder bladluis te telen. Ook veel andere gewassen, zoals kolen en peren, komen in het gedrang. Boerenbond schreef een brandbrief aan federaal minister Clarinval en pleit voor een noodtoelating.
Het is een rampjaar voor slatelers in openlucht. “De druk van de bladluis is nog nooit zo groot geweest als dit jaar”, vertelt Wim Van Bulck uit Duffel. De slateler heeft 1,5 hectare sla in buitenteelt en teelt daarnaast ook onder glas. Daar is de schade door bladluis veel minder groot. De Antwerpenaar schat de uitval door luizen dit jaar op 30 procent. “Op piekmomenten hebben we 100 procent van de teelt kunnen weggooien.”
Redenen voor de grote luizendruk zijn de weersomstandigheden en het verdwijnen van gewasbeschermingsmiddelen. Zo is sinds mei het middel Gazelle niet langer toegestaan. Vanaf 1 november mag ook het middel Movento (actieve stof spirotetramat, red.) niet langer gebruikt worden. De Europese Unie trok in april 2024 de erkenning voor spirotetramat in en tot eind deze maand gold een periode waarin de voorraad mocht opgebruikt worden.
Doordat Movento de voorbije jaren één van de weinige gewasbeschermingsmiddelen was dat nog was toegelaten, hebben de slaplanten een soort resistentie ontwikkeld. “Maar desondanks bleef dit veruit het meest efficiënte middel. Zonder Movento hadden we dit jaar nog meer uitval gehad en waren de cijfers nog roder geweest”, vertelt Van Bulck.
Geen alternatieven voor luisbestrijding
De slateler ziet de toekomst somber in nu het laatste middel uit de handel gaat. “Als er voor maart geen alternatieve bestrijdingsmiddelen bijkomen, dan stop ik met de teelt. De kosten zijn enorm en zonder gewasbeschermingsmiddelen is het risico op uitval door bladluis nog groter. Dat risico wil ik niet nemen.”
Het probleem wordt erkend door Ilse Leenknegt, adviseur sla bij het Proefstation voor de Groenteteelt in Sint-Katelijne-Waver. “Er zijn inderdaad nog geen alternatieven voorhanden., al wordt aan die alternatieven wel hard gewerkt." Ze denkt daarbij onder meer aan de veredeling van resistente rassen en aan de gecombineerde inzet van biologische bestrijdingsmiddelen en de zogenaamde phytodrip, een chemische behandeling die nog wel is toegestaan.
Phytodrip beschermt voor korte tijd
Bij phytodrip wordt een druppel gewasbeschermingsmiddel toegevoegd bij het zaadje. Hierdoor is de jonge plant enkele weken beschermd tegen bladluis. “Maar deze bescherming duurt maar enkele weken, waarna de bladluis terug kan toeslaan”, aldus Leenknegt.
Zij bevestigt dat meerdere telers nadenken over hun toekomst. Veel onder hen hopen nog op alternatieve bestrijdingsmiddelen. Het is immers niet zo eenvoudig om over te stappen op een andere teelt. Zij hebben geïnvesteerd in infrastructuur en een machinepark dat volledig is uitgerust voor de slateelt.
Luizen in bladsla accepteren?
Eén van die slatelers is de 33-jarige Jens Van Den Eynde uit Sint-Katelijne-Waver. Hij teelt sla op vier hectare en wil vooralsnog niet opgeven. “Ik hoop dat er toch nieuwe middelen op de markt komen. In het uiterste geval kan ik misschien overwegen om de teelt in piekperiodes van luizen te stoppen.”
Ook Ortwin Ceulemans uit Lier wil nog van geen wijken weten. “Als er geen nieuwe middelen op de markt komen, is het niet mogelijk om in bepaalde periodes luisloos te telen en zal de afnemer zijn nultolerantie wat betreft bladluizen moeten herzien”, aldus de teler. Hij levert vooral aan snijderijen, want door de hardere bladeren is buitensla bij uitstek geschikt voor de verwerkers die de sla bijvoorbeeld in slamixen verwerken.
Volgens Leenknegt bereiden deze snijderijen zich voor op de nieuwe toekomst. “Door de toepassing van nieuwe technieken slagen verwerkers er beter in om luizen uit de sla te verwijderen, maar helemaal luisloos is moeilijk.” Bij deze nieuwe technieken zou de sla op lagere temperatuur langer gewassen worden.
Of ook de retailers en andere afnemers in de versmarkt luizen zullen accepteren, is sterk de vraag. De landbouworganisaties willen de zaak niet zo hoog laten oplopen. Boerenbond waarschuwt al ruim een jaar voor de risico’s van het intrekken van de erkenning van gewasbeschermingsmiddelen voordat alternatieven voorhanden zijn. “Op deze manier komen de oogstzekerheid en uiteindelijk ook de voedselzekerheid in gevaar”, aldus Pieter Van Oost van Boerenbond.
Brandbrief en verzoek om noodtoelating
Boerenbond en het Verbond van Belgische Tuinbouwcoöperaties (VBT) stuurden eerder deze maand een brandbrief aan federaal minister van Landbouw David Clarinval (MR). “Hierin wijzen we op de risico’s voor de voedselzekerheid en vragen we om een noodtoelating voor de actieve stof spirotetramat voor het seizoen 2026. Op deze manier hebben veredelaars, onderzoeksinstellingen en boeren nog even de tijd om alternatieven te ontwikkelen”, aldus Van Oost.
Hij waarschuwt ook voor concurrentie uit niet-Europese landen waar het middel wel nog is toegestaan. “Voor Boerenbond is het cruciaal dat binnen Europa alle land- en tuinbouwers strijden met dezelfde wapens. We mogen niet aanvaarden dat producten hier verkocht worden, behandeld zijn met middelen die wij hier niet mogen gebruiken.”
Van Oost stelt dat er ook nauw contact is met landbouworganisaties in andere Europese lidstaten. “We merken dat er lidstaten zijn waar men heel duidelijk gaat inzetten op het bekomen van een noodtoelating.”
Hij benadrukt dat niet alleen de slateelt onder druk staat, maar een brede waaier aan gewassen. Zo is spirotetramat een enorm belangrijk middel in de bestrijding van perenbladvlo. Daarnaast lopen ook koolgewassen, bieten en aardbeien grote risico’s door een onbeheersbare insectendruk.
Veilingen wachten vol spanning af
Bij de veilingen wacht men met spanning af. “We hopen op een positieve reactie van Clarinval. Anders moeten we misschien toch de gesprekken met klanten starten over de nultolerantie voor bladluizen. Consumenten moeten er misschien vrede mee hebben dat men weleens een luis in de sla tegenkomt”, vertelt Rik Decadt van REO in Roeselare.
Ook bij BelOrta is men zenuwachtig over de toekomst. “Het aantal afkeuringen door bladluizen is dit najaar gigantisch gestegen. Telers geven het beperkte middelenpakket als reden aan. Wij houden ons hart vast voor volgend jaar”, vertelt Isabelle De Blaise, kwaliteitsmanager bij BelOrta.
