Pionieren met eiwitten uit insecten: geduldig timmeren aan de weg
Terwijl de insectenteelt voor dierenvoeding zich stilaan succesvol ontpopt, heeft de mentaliteitsverandering om mensen insecten te laten eten meer tijd nodig. “Voeding blijft een heel gevoelig thema”, beamen Michiel en Anneleen Van Meervenne, oprichters van KRIKET die zoete en zoute snacks op basis van krekelpoeder op de markt brengen. “Het is sowieso al niet gemakkelijk om consumenten meer plantaardige alternatieven te laten eten, laat staan iets wat volledig buiten hun culturele context ligt zoals krekels.”
De start-up KRIKET kent een geleidelijke groei. Deze maand nam het Brusselse bedrijfje nog een sectorgenoot over en vergroot het zijn distributienetwerk tot bijna 2.000 verkooppunten in binnen- en buitenland. “De logge administratieve EU-mallemolen en de marktacceptatie maken er soms een processie van Echternach van, maar over het algemeen merken we zeker een positieve evolutie op bij de consumenten”, luidt het.
Verticale landbouw met pizzadozen
“Tien jaar geleden waren insecten als alternatieve eiwitbron een kleine hype die veel media-aandacht kreeg. Iedereen vond toen de gedachte dat we in de toekomst insecten gingen eten supersensationeel. Geleid door deze hype ontstond een eerste golf van initiatieven die met insecten aan de slag gingen”, duidt Michiel de begindagen van de insectenkweek. “In Brussel had je op dat moment de allereerste krekelkwekerij van België, gerund door drie jonge bio-ingenieurs. Toen ik in contact kwam met hen zag ik al snel dat hun tijd vooral in het pionierswerk van de insectenteelt stak. Elke dag waren ze bezig met het experimenteren en optimaliseren van de kweek van krekels, die in de begindagen trouwens in een stapel oude pizzadozen gebeurde. Hierdoor bleef er amper tijd over om ook het commerciële luik van een gloednieuw product uit te werken. Dat was mijn aha-moment: we hebben hier een product dat dezelfde voedingswaarde heeft zoals vlees maar met de klimaatvoetafdruk zoals planten. Een product dat exact paste in het plaatje van de eiwitshift, die toen langzaamaan zijn intrede deed, en waar er vraag naar was van consumenten. Maar niemand vermarkte het toen op een professionele manier. Daar zag ik mijn kans.”
Na de aha-erlebnis van Michiel, stapt ook zijn zus Anneleen mee in het verhaal. “Wat mij vooral aansprak, is dat we een verschil konden maken. Het product had zoveel voordelen maar niemand wist dat.”
Europa’s eerste biologische mueslireep op basis van krekelpoeder kende een succesvolle start in 2018 en kreeg al gauw een plaatsje in grote winkels zoals AVEVE en Bioplanet. “We hebben ganse zaterdagen uitleg gegeven en proevertjes uitgedeeld in winkels om de klanten kennis te laten maken met ons product”, duidt Anneleen. “Deze aanpak werkte wel want overal waar we een woordje uitleg konden geven, zagen we betere verkoopcijfers.”
Om verder te groeien was een uitbreiding van het team aan de orde, en zochten de Van Meervennes een investeerder. “Op een netwerkevent zag ik plots Jef Colruyt staan en heb ik mijn kans gewaagd. In twee zinnen stelde ik het bedrijf voor en vroeg ik of hij interesse had om te investeren in ons merk”, aldus Michiel. “De deal met Colruyt hebben we beklonken in de derde week van de COVID-lockdown. We dachten dat corona snel voorbij ging zijn, en waren klaar om met een nieuw team aan onze uitbreidingsplannen te beginnen. We hadden onder meer exportplannen en een nieuwe verpakking voor ogen.”
Shift in doelgroep
Maar toen de coronacrisis bleef duren, waren de twee genoodzaakt om het over een volledig andere boeg te gooien. “We waren veel centen aan het verdoen in vergelijking met wat binnenkwam. We hebben onze extra teamleden moeten laten gaan en zijn teruggekeerd naar de kern van ons verhaal: de duurzame proteïne. We zijn iets minder de nadruk gaan leggen op de speelse en avontuurlijke aanpak waarbij we klanten overtuigden om eens een krekel te proeven”, vertelt Anneleen. “In plaats daarvan hebben we een volledige rebranding doorgevoerd richting de sportmarkt waarbij er gefocust werd op de voedingswaarden van de krekel: eiwit, mineralen en veel vitamine B12. Consumenten die op zoek zijn naar deze voedingswaarden kunnen dit nu onmiddellijk op de verpakking zien. Supermarkten waren op dat moment ook in allerijl op zoek naar plantaardige eiwitvervangers, waardoor veel voedselproducenten producten met eiwitten ontwikkelden. Dat hoefden wij niet te doen aangezien onze producten al boordevol eiwitten zaten. Daarom hebben we beslist om de voedingswaarden dan ook loud en proud op de verpakking te zetten. De eiwitbron is nu de ingang voor ons krekelverhaal, in de plaats van omgekeerd.”
“Onze doelgroep focust zich echt op die voedingswaarden, dat onze producten deels gemaakt zijn van krekelpoeder, is bijkomstige informatie voor hen”, valt Michiel bij. “Het is leuk om te zien dat ons product nu ook een keuze is in de brede waaier aan eiwittenopties in de supermarkt. Dat is bovendien ook onze persoonlijke kijk op de hele eiwitshift. Je zal ons nooit horen zeggen dat iedereen alleen maar eiwitten afkomstig van insecten moet eten. Wij vinden het eerder een slim idee om een grotendeels plantaardig dieet aan te vullen met hoogwaardige eiwitten afkomstig van insecten. Het zijn de duurzaamste en meest voedzame eiwitten die je kunt vinden.”
De oprichter van de krekelboerderij had geen voorkennis van insecten, maar had het als boerenzoon wel in de vingers om met productieplanningen en levende dieren te werken
Krekelboerderij
De krekels die de familie Van Meervenne gebruiken in hun producten komen niet meer van de Brusselse krekelboerderij. “Het bedrijf heeft ondertussen de boeken moeten neerleggen”, legt Anneleen uit. “Onze krekels komen nu van een Nederlandse krekelboerderij die uitgebaat wordt door een jonge landbouwer. Oorspronkelijk wou hij samen met zijn broer in het pluimveebedrijf van zijn vader stappen, maar het bedrijf was te klein om beiden van een job te kunnen voorzien. Daarom besliste hij om een lege loods op de boerderij te gebruiken om krekels te kweken. Tien jaar en eindeloos veel experimenten later weet hij exact hoeveel druppels water, voeding en huisvestiging de krekels nodig hebben om het beste rendement te hebben. Hij is nu één van de grootste krekelboerderijen in Europa.”
“Waar die drie zeer slimme Brusselse bio-ingenieurs niet volledig in geslaagd zijn, heeft hij de boerderij wel tot een succes kunnen brengen. Ik ben er zeker van dat zijn achtergrond in de landbouw hierbij een succesfactor was. Ook al had hij nog geen voorkennis van insecten, hij had het wel in de vingers om met productieplanningen en levende dieren te werken. Ook het voeder dat de krekels krijgen lijkt heel hard op pluimveevoeder. Aangezien hij in alles eerste was, heeft hij ook zijn verticaal landbouwsysteem zelf moeten ontworpen, inclusief een automatisch watersysteem”, aldus Michiel, zelf ook zoon van een pluimveehouder.
Kip of ei
De krekelboerderij werkt niet uitsluitend voor KRIKET. “De meerderheid van het cliënteel van de boerderij komt uit de dierenvoedingssector aangezien de markt daarin veel groter is dan menselijke voeding. “Het feit dat we nog geen grote krekelboerderij in België hebben is wat gelijklopend met het kip-of-eiverhaal”, duidt Michiel. “Moeten er eerst meer krekelproducenten of meer krekelverwerkers zijn, vooraleer de bal begint te rollen? Tot op heden zijn de marges ook nog niet prima om zomaar je landbouwbedrijf om te bouwen naar een krekelboerderij. Maar een jonge gast die ermee wil beginnen en een risico durft te nemen, waarom niet? Dat is het leuke aan insectenteelt, je kan op een vrij kleine schaal met een klein budget eraan beginnen. Vlaanderen investeert trouwens ook heel veel in onderzoek naar insectenkweek. Daar mogen we zeer fier op zijn. Als beginnende kweker kan je zeker bij één van de onderzoekcentra terecht.”
Pionieren op productievlak én in het vermarkten, is gewoonweg te veel. We hebben gemerkt dat de efficiëntie net zit in de opsplitsing van de keten, in plaats van alles zelf te doen
Blijf bij je leest
Anneleen en Michiel krijgen vaak de vraag waarom ze niet zelf hun krekels kweken. Het antwoord schuilt eigenlijk in de aha-erlebnis van Michiel en de oorsprong van het bedrijf. “Pionieren op productievlak en dan nog eens pionieren in het vermarkten, is gewoonweg te veel”, aldus Michiel. “De oprichter van de Nederlandse krekelboerderij is ongeveer op hetzelfde moment gestart als wij, toen de hele hype rond alternatieve eiwitten losbrak. Ook hij trachtte een merk van krekelproducten te lanceren, maar besefte gauw dat het beter was om te focussen op één iets. De landbouwer die de hele keten zelf in handen moet nemen, komt vandaag veel ter sprake. Maar in een groeiende, opkomende sector hebben wij gemerkt dat de efficiëntie hem net zit in de opsplitsing van de keten. Er zijn zodanig veel nieuwigheden dat het onmogelijk is om elke schakel zelf te ontdekken en te beheersen. De sector staat nog in zijn kinderschoenen, iedereen is nog aan het uitzoeken hoe zijn deeltje van de keten werkt.”
“Ik denk dat wij nu na zes jaar kunnen zeggen dat we het marketingverhaal voor insecten beginnen te begrijpen. Maar vraag ons niet om te kweken”, aldus Anneleen. “Het zou fantastisch zijn mochten we het kunnen, dat we ooit op een moment kunnen verticaal integreren. Maar op dit moment zouden we in onze eigen voet schieten. Dat sluit niet uit dat we elkaar doorheen de keten niet kunnen helpen en versterken, want uiteindelijk heeft iedereen hetzelfde doel voor ogen: een zo breed mogelijke ingang op de markt vinden voor eiwitten uit insecten."
“Supermarkten kunnen veel meer doen voor milieu en klimaat”
15 november 2023Processie van Echternach
De familie Van Meervenne heeft het gevoel dat Vlaanderen en Europa genoeg solide handvatten aanreiken om een pioniersverhaal in de voedingssector uit te bouwen, al zijn er ook veel frustraties. “Europa heeft de hoogste voedselveiligheidsstandaard ter wereld, daar staan we volledig achter. Maar het zorgt wel voor een enorme uitdagende context voor jonge bedrijven die in de hele procedure graag wat snelheid willen krijgen. Helaas is de administratieve mallemolen zodanig log en traag dat we in onze intenties afgeremd worden”, legt Michiel uit. “Om een Europese toelating te krijgen voor ‘novel-food’, zoals insecten, heb je sinds 2021 twee opties. Zo kan je jouw dossier indienen met databescherming, zoals grote bedrijven dit doen. Zij leveren telefoonboeken aan met tienduizenden euro’s waard aan wetenschappelijke data om hun producten te laten erkennen. Maar deze kennis blijft geheim, en eens hun producten erkend zijn, kunnen de grote spelers via licenties de markt beheren. Op deze manier is een dossier over de krekelsoort die wij ook gebruiken reeds goedgekeurd. Maar omdat er een patent op zit, mogen wij deze nog niet gebruiken tenzij we als licentiehouder krekels van hen afnemen.”
Dat is niet het economisch model waar Michiel en Anneleen achter staan. Zij willen de sector van beneden naar boven bouwen, met een vrij verkeer van informatie zodat de sector zo snel en breed mogelijk kan groeien. “Daarom hebben alle kleine insectenpioniers in Europa een internationaal consortium opgericht. We zijn al jaren samen aan de toelating van onze insecten aan het werken, zij het met beperkte middelen en een voortgang die beschreven kan worden als drie stappen vooruit, twee achteruit. We zitten nu in één van de laatste fases en hopen dat het toch al gauw goedgekeurd wordt”, duiden broer en zus Van Meervenne.
Eens het goedgekeurd is, hebben beiden eigenlijk het wettelijke pad geplaveid voor andere krekelhouders in de toekomst. Daarbij zijn ze niet bang dat iedereen plots op de krekelmarkt zal springen, waardoor ze weggeconcurreerd zullen worden. “De markt mag echt opengetrokken worden. De reden waarom we KRIKET zijn gestart, is net om krekels mainstream te maken en het voedingssysteem te verduurzamen.”
De plaats van krekels in de eiwitshift is zeer lastig om uit te leggen aan de consumenten. De voedingsindustrie blijft met die reden ook weg van insecten, het kost geld en moeite om consumenten te overtuigen
Vlaamse eiwitstrategie deelt eerste resultaten
20 december 2023Plantaardig of dierlijk of ...?
Naast de administratieve rompslomp vinden beiden dat de Europese Green Deal ook nog iets inclusiever zou mogen zijn voor eiwitten van insecten. “Er wordt heel hard gefocust op die plantaardige eiwitten maar er wordt amper gebabbeld over insecten”, vertellen beiden. “Eén van de oorzaken hierbij is dat er taalkundig geen goede term bestaat voor onze eiwitten. Er wordt telkens gezegd dat we veel minder dierlijke eiwitten moeten eten, en veel meer plantaardige eiwitten. Maar insecten zijn in feite ook dierlijke eiwitten, ze hebben een volledig aminozuurprofiel. Anderzijds kan je ze door hun enorme lage klimaatvoetafdruk ook rekenen bij de plantaardige eiwitten. De plaats van krekels in de eiwitshift is zeer lastig om uit te leggen aan de consumenten zonder hulp van het beleid.”
“De voedingsindustrie blijft met die reden ook weg van insecten. Het kost geld en moeite om dit aan consumenten te leren. Wij merken zelf ook dat het leer- en aanvaardingsproces bij consumenten zeer langzaam gaat. Het is sowieso al niet gemakkelijk om consumenten meer plantaardige alternatieven zoals bonen te laten eten, laat dan nog staan dat het iets is wat volledig buiten hun culturele context ligt zoals krekels”, vertelt Anneleen. “Sinds de COVID-periode zien we dat veel mensen het er extra moeilijk mee hebben. Ze hebben het gevoel dat de wereld aan het veranderen is en er allerlei nieuwe trends tot in het diepste van hun privésfeer komen. We merken dat alles dat maar nog aanvoelt als iets dat ‘opgelegd’ wordt door een instantie, scheef bekeken wordt. Onze tradities, wat op iemands bord komt, dat is heilig.”
In deze gepolariseerde context kan het politiek dynamiet zijn om eiwitten van insecten voor te stellen bij de bevolking als een aanvulling op dierlijke eiwitten
Fake news en politiek dynamiet
“Politieke partijen spelen daar ook op in. In Italië wordt er bijvoorbeeld actief vanuit de regerende extreemrechtse partij gecommuniceerd dat er geen insecten mogen gegeten worden. Enkel hetgeen hun grootouders ook aten, is culinaire aanvaard en moet in stand gehouden worden”, aldus Michiel die aanhaalt dat dit ook vaak hand in hand gaat met fake news.
“Als er een ruk naar rechts komt na de verkiezingen zijn we bang dat we als klein bedrijf niet zullen kunnen optornen tegen de echokamers van fake news. We hebben dit al meegemaakt tijdens de COVID-periode. Vanuit een antivax-beweging werden er allerlei complotten gelanceerd over krekels. Zo doet het al heel lang de ronde dat de exoskeletten van krekels giftig zijn en dat de elite het oplegt om krekels te eten zodat zij biefstukken kunnen blijven eten. We circuleren op Facebookgroepen waar dan opgeroepen wordt om onze pagina’s te spammen. En ook tijdens de tastings komen er af en toe nog mensen naar ons toe die oprecht vragen of wij op de hoogte zijn dat hetgeen we verkopen giftig is. Totaal absurd, maar tegen zulke complottheorieën moeten we wel opboksen.”
“Vanuit diezelfde hoek kregen we ook al te horen dat we de landbouwsector kapot zouden willen maken”, aldus Michiel. “Terwijl het net omgekeerd is: we willen inspireren met een toekomstbestendig alternatief landbouwmodel. Maar voeding is en blijft een heel gevoelig thema, en in deze gepolariseerde context kan het politiek dynamiet zijn om eiwitten van insecten voor te stellen bij de bevolking als een aanvulling op dierlijke eiwitten. Dat is ook één van de redenen waarom er binnen de insectensector op dit moment vooral gekeken wordt naar de dierenvoeding als afzet. In vergelijking met de menselijke voeding, is dat de weg van de minste weerstand.”
“Gelukkig staat de grootste groep van de bevolking er wel voor open en zijn eiwitten van insecten telkens meer gekend”, treedt Anneleen bij. “Terwijl we vroeger alles uitgebreid moesten uitleggen, zijn er velen die al onmiddellijk de link naar gezonde en duurzame voeding maken.”
Toekomst
Ondertussen heeft KRIKET al meer dan 1 miljoen krekelrepen verkocht en zullen er naast de zoete snacks, ook een aantal zoute snacks bijkomen. Begin maart nam het bedrijf sectorgenoot Yuma over. De wereld lijkt klein te zijn binnen de insectensector, want ook het verhaal van Yuma startte bij de Brusselse krekelboerderij. “Terwijl wij de zoete kant zijn opgegaan, heeft zij de weg ingeslagen van de aperitiefsnacks zoals crackers en crispbreads versterkt met krekelpoeder”, vertelt Anneleen. “Deze nieuwe fusie opent ook enkele nieuwe deuren bij retailers waar we voorheen niet binnenraakten.”
Ook heeft KRIKET de exportplannen terug van onder het stof gehaald. “Sinds deze maand ligt het gamma sportrepen in onder meer alle Nederlandse Holland & Barretwinkels. Daarnaast zouden we ook graag onze producten naar Spanje, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk exporteren. Deze laatste is sinds de Brexit niet gemakkelijk maar het land heeft wel een hoog snackingpotentieel. Het zou leuk zijn moesten we in de toekomst ook die markt kunnen aanboren”, duiden Michiel en Anneleen. “Verder willen we vooral door blijven werken op marktacceptatie. Het zou fantastisch zijn moest uit een marktonderzoek in 2030 blijken dat mensen geen schrik meer hebben bij de gedachte dat er eiwitten afkomstig van een krekel in hun producten zitten. En dat ze zien dat het ook gewoon een optie is zoals dierlijke eiwitten een optie zijn. Dankzij de overname van Yuma hebben we nu een extra troef in handen om de twijfelaars over de streep te trekken.”
Beeld: Karl Bruninx
