Onbekende notenteelt kent boom in Vlaanderen
De notenteelt zit in de lift in Vlaanderen. De laatste jaren is het areaal sterk uitgebreid. Onder de hazelnoten- en vooral walnotentelers zijn boeren die aan agroforestry doen en fruittelers die deels omschakelen. Door een groeiende vraag naar plantaardige eiwitten en lokale producten heeft de teelt de wind in de zeilen. Afgelopen weekend vond in de omgeving Deinze de Vlaamse notendag plaats.
Afgelopen zondag vond op het bio-pluktuinbedrijf Purfruit in Oeselgem, nabij Deinze, de vierde editie plaats van de tweejaarlijkse Vlaamse notendag. Het evenement is symbolisch voor de prille geschiedenis van de teelt die tot voor kort vooral hobbymatig plaatsvond. “Dit is de laatste jaren sterk aan het veranderen”, vertelt Bart Van Parijs, zaakvoerder van Purfruit. Van Parijs heeft talloze walnotenbomen en hazelaars in zijn pluktuin staan en test er verschillende variëteiten.
Hij schat het aantal bezoekers aan de notendag op ruim honderd. Deze bezoekers hadden vooral aandacht voor het plantmateriaal dat door boomkweker-veredelaars verkocht werd. Ook de recent gepubliceerde handleiding voor de hazelnotenteelt vond gretig aftrek. Op dit moment is er ook een handboek voor de walnotenteelt in voorbereiding, vertelt Van Parijs die aangeeft dat de walnotenteelt iets verder staat en rendabeler is.
Verveelvoudiging notenconsumptie
Alhoewel recente cijfers over (wal)notenconsumptie ontbreken, lijkt het product in populariteit te winnen. Volgens cijfers van het FOD Economie spendeerden Belgische gezinnen in 2016 gemiddeld 30 euro aan noten, terwijl dat in 2012 nog 19 euro was. In die vier jaar verdriedubbelde de invoer van walnoten en vertienvoudigde de grootte van de notenrayon in supermarkten. In 2014 werd de mondiale notenmarkt op 20 miljard euro geschat, waarvan 2 miljard van de walnoot kwam. Walnoten in de Belgische supermarkten komen voor een groot deel uit de Verenigde Staten.
De interesse van landbouwers in notenbomen is de afgelopen jaren sterk gegroeid. Enerzijds is er meer vraag naar lokaal geteelde noten en anderzijds geeft een notenboom relatief snel productie
Juist daar ervaren telers de afgelopen jaren steeds meer problemen door lange en droge zomers, zoals twee weken geleden bleek uit een reportage op VRT Nieuws. Dit is volgens Ton Baltissen, schrijver van het hazelnotenhandboek en voorzitter van de Nederlandse Notenvereniging, één van de redenen waarom de teelt ook in onze contreien interessanter wordt. In Turkije, een belangrijke producent van hazelnoten, spelen problemen op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen.
Notenareaal rond de 100 hectare
Het notenareaal in Vlaanderen is de laatste jaren uitgebreid tot zo’n honderd hectare, schat Van Parijs. Het gaat dan om bedrijven met meer dan één hectare waarbij er ook een aantal bedrijven zijn met tien hectare of meer. “In het Waalse Gembloux is zelfs recent een bedrijf met 20 hectare walnoten opgestart.”
De Vlaamse notentelers zijn volgens hem veelal fruitbedrijven die (deels) overschakelen naar de meer extensieve notenteelt. Ook is er een groeiend contigent van landbouwers die notenbomen plaatst in het kader van agroforestry. Het feit dat agroforestry door de overheid gestimuleerd wordt, draagt ook bij aan de groei van de sector.
De walnootboom is uiterst geschikt voor agroforestry. De boom vereist relatief weinig onderhoud, heeft weinig takafval en komt vrij laat in blad waardoor tussengewassen zich goed kunnen ontwikkelen. Ook ILVO en Inagro zien het potentieel van notenbomen die tijdens hun leven goed zijn voor de opslag van CO2. De onderzoeksinstellingen hebben binnen het VLAIO project ‘agroforestry 2025’ momenteel proeven lopen met zeer laat uitlopende variëteiten van de walnotenboom.
Het gaat in de proef om rassen die pas eind mei - begin juni uitlopen en in blad komen. “Deze eigenschap verlaagt de schaduwdruk op tussengewassen en vermindert de gevoeligheid voor late nachtvorst (en mogelijks ook schimmelinfecties). Bovendien kan een betere spreiding van het oogstseizoen van walnoten een meerwaarde zijn naar de afzetmarkt”, klinkt het bij ILVO.
Groeiende vraag naar lokale noten
Projectleider Bert Reubens (ILVO) constateert een groeiende interesse onder landbouwers. “Er is vanuit de retail en de consument steeds meer vraag naar lokaal en duurzaam geteelde producten”, verklaart hij. “En het is een boom die relatief snel productie geeft en die goed te combineren is met akkerbouw of veeteelt.” Hij geeft aan dat de notenproductie bij een walnotenboom na ongeveer 7 jaar op gang begint te komen. Bij een volgroeid systeem wordt de productie per hectare geschat op 5- 7 ton in geval van de walnoot, terwijl de hazelnoot 2-4 ton oplevert.
Ook Van Parijs en Baltissen wijzen op de groeiende vraag. Niet alleen speelt de interesse in lokale productie de teler in de kaart, ook de groeiende vraag naar plantaardige eiwitten draagt hieraan bij. Ondanks het potentieel, zijn er volgens beiden echter nog flinke stappen te maken. De grootste bottlenecks op het moment liggen in de verwerking. “Machines en apparatuur om de noten te oogsten, te drogen en te verwerken zijn duur”, vertelt Van Parijs.
Professionalisering verwerkingsindustrie vereist
De afwezigheid van een professionele verwerkingsindustrie zorgt er volgens hem voor dat Vlaamse notenproducten vooral nog gericht zijn op korte ketenverkoop. “Maar mogelijk dat er op termijn een vereniging van notentelers mogelijk is waarbij gemeenschappelijk geïnvesteerd wordt in een machinepark. Op dat moment kun je ook een uniform product op de markt brengen dat je aan de retail kunt aanbieden.”
In het kader van de professionalisering van de sector is een groep notentelers zich momenteel aan het oriënteren op mogelijke verenigingsvormen. Het oprichten van een Vlaamse vereniging behoort daarbij tot de mogelijkheden, terwijl ook de aansluiting bij de Nederlandse notenvereniging overwogen wordt.
Bron: Eigen verslaggeving
Beeld: Bart Van Parijs / Consortium Agroforestry Vlaanderen
