Multifunctionele landbouw als overlevingsstrategie

Multifunctionele landbouw kan gezien worden als de overlevingsstrategie voor landbouw in verstedelijkte gebieden. Dergelijke landbouw kan immers inspelen op maatschappelijke uitdagingen en op specifieke wensen van stedelingen. Dat blijkt uit een rapport van de Vlaamse overheid over hoe landbouw opnieuw aanvaardbaar kan gemaakt worden in en rond de stad.

Met het ‘Vlaanderen In Actie’-project wil de Vlaamse regering Vlaanderen tegen 2020 naar de top vijf van de Europese regio's leiden. Eén van de uitdagingen daarbij is het ontwikkelen van een beleid waarbij landbouw kan bijdragen tot de realisatie van aantrekkelijke stadsgewesten.

Vlaanderen is met een bevolkingsdichtheid van 456 inwoners per vierkante kilometer één van de meest verstedelijkte regio’s ter wereld. Peri-urbane gebieden vormen vandaag in Vlaanderen hoofdzakelijk de context voor het agrarisch ruimtegebruik. Een kwart van het landbouwareaal en de landbouwbedrijven is gelegen in een stadsgewest.

In dat kader voerde de Vlaamse overheid een studie uit. Het doel was om na te gaan welke rol landbouw kan hebben in de realisatie van een groen en dynamisch stedengewest. Uitdaging daarbij is het ontwikkelen van een beleid waarbij landbouw kan bijdragen tot de realisatie van aantrekkelijke stadsgewesten. "Land- en tuinbouw kunnen zo opnieuw aanvaardbaar gemaakt worden in en rond de stad", klinkt het.

Door de beperkte mogelijkheden van verdere schaalvergroting, stijgende grondprijzen, verhoogde milieudruk, druk van bewoners en een strikt vergunningenbeleid staat de landbouw in de stadsranden onder druk. Nochtans kan de landbouw hier ook heel wat voordelen bieden op het gebied van verduurzaming van consumptie- en productiepatronen, lokale voedselzekerheid, sociale tewerkstelling, integratie, leefbaarheid, educatie, vrijetijdsbeleving, afvalverwerking en energievoorziening. Peri-urbane landbouw verbindt steden met hun omgeving en kan daarom een acceptabel, betaalbaar en effectief instrument zijn voor een duurzame verstedelijking.

Volgens de studie is het duidelijk dat de landbouw in het stadsgewest een ander type landbouw zal zijn dan in het buitengebied. Multifunctionele landbouw wordt gezien als de overlevingsstrategie voor landbouw in verstedelijkte gebieden. Multifunctionele landbouw kan immers inspelen op actuele en toekomstige maatschappelijke uitdagingen (lokale voetafdruk, klimaatverandering) en op specifieke wensen van stedelingen (bv. op het gebied van recreatie). De overgang naar een multifunctionele landbouw kan echter niet worden opgelegd en is sterk afhankelijk van het ondernemerschap van de landbouwer.

De tegenstelling tussen stad en platteland is in het beleid tamelijk stevig geïnstitutionaliseerd, zowel in het Europese als nationale en Vlaamse beleid. Deze oneigenlijke opdeling tussen stad en platteland botst met het sectorale beleid, wat onder meer blijkt uit de moeizame verlening van vergunningen aan landbouwers.

Uit de studie blijkt ook dat op alle beleidsvlakken momenteel weinig rekening wordt gehouden met de overgangsgebieden tussen stad en platteland, die nochtans kenmerkend zijn voor het peri-urbane Vlaanderen. Stad-plattelandrelaties kunnen versterkt worden door in te spelen op de maatschappelijke vragen vanuit de stad en zo de landbouw te verbreden en verdiepen.

Meer informatie: rapport 'Landbouw in een groen en dynamisch stedengewest'