Minder uitstoot, betere luchtkwaliteit maar weg is nog lang
Het gaat de goede kant uit met de uitstoot en de luchtkwaliteit. Dat blijkt uit het nieuwe rapport van de VMM. Toch is er nog heel werk aan de winkel om de negatieve effecten voor de gezondheid en vegetatie van de baan te krijgen.
Op het lijstje van bezorgdheden van Europeanen prijkt luchtvervuiling op de 2de plaats, voorafgegaan door de klimaatverandering. Niet onterecht. Luchtvervuiling is namelijk de belangrijkste milieu-gerelateerde oorzaak van vroegtijdige sterfte. Het aantal vroegtijdige overlijdens wordt door de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) geraamd op 6.500 tot 6.800 in Vlaanderen. De boosdoeners zijn te hoge concentraties van fijn stof, ozon en stikstofdioxide.
Vlaamse uitstoot neemt af
Voor heel wat stoffen tekent de VMM wel een dalende trend op. Zo daalde de uitstoot van fijn stof in 2018 met een derde ten opzichte van 2000. De uitstoot van stikstofoxiden (NOx) halveerde bijna en de uitstoot van zwaveldioxide (SO2) bedroeg in 2018 nog een kwart van die in 2000. Daarmee haalt Vlaanderen de Europese emissiedoelstelling.
0
minder fijn stof 2018 tov 2000
0
minder stikstofoxiden in 2018 tov 2000
0
minder zwaveldioxide in 2018 tov 2000
Land- en tuinbouw nog steeds belangrijke bron
Ammoniak
Vooral ammoniak (NH3) uit de veeteelt zorgt voor verzuring en vermesting en de vorming van fijn stof. In vergelijking met 2000 stoot de land- en tuinbouw wel een kwart minder ammoniak uit. Dit is vooral te danken aan een emissiedaling in de veeteelt in de periode 2000-2007 door de afbouw van de veestapel, de verhoogde voederefficiëntie, de invoering van emissiearme stallen en de emissiearme aanwending van dierlijke mest. Na deze periode bleef de uitstoot stabiel.
0
minder ammoniak tov 2000
In 2018 was dierlijke mest de belangrijkste bron van de ammoniakemissie in Vlaanderen, goed voor 86 procent van de totale uitstoot. Runder- en varkensmest leverden de grootste bijdrage, met respectievelijk 42 en 44 procent. Het aandeel van pluimvee (12%) en ander vee, zoals paarden, schapen en geiten (2%) was aanzienlijk kleiner.
0
aandeel rundermest in NH3-emissie
0
aandeel varkensmest in NH3-emissie
0
aandeel pluimvee in NH3-emissie
Opvallend is dat de ammoniakemissie sterk regiogebonden is. Zo nam West-Vlaanderen 42 procent van de ammoniakemissie voor zijn rekening. Oost-Vlaanderen (22%) en Antwerpen (20%) zijn beide goed voor een vijfde, gevolgd door Limburg (10%) en Vlaams-Brabant (6%).
Stikstof
De stikstofemissie (NOx) door de land- en tuinbouw wordt enerzijds veroorzaakt door de mestopslag en het beheer ervan en anderzijds door de toediening van zowel dierlijke mest, als kunstmest en compost op akker- en graslanden (<1%).
0
aandeel kunstmest in NOx-emissie in 2018
0
aandeel dierlijke mest in NOx-emissie in 2018
0
aandeel mestopslag in NOx-emissie in 2018
De totale stikstofuitstoot daalde tussen 2000 en 2018 met 13 procent. Maar omdat de uitstoot van de andere sectoren wel verder afnam, stijgt het aandeel van de landbouw in de stikstofproblematiek.
Ook het brandstofverbruik voor het verwarmen van serres en stallen zorgt voor een aanzienlijke uitstoot. Vooral de glastuinbouw draagt zo bij aan de luchtverontreiniging. VMM stelt vast dat het aandeel van serres daalt door de omschakeling naar minder vervuilende brandstoffen.
Industrie en energiesector vervuilen steeds minder, aandeel huishoudens neemt toe
Het plaatsen van filters en het gebruik van fossiele brandstoffen met een lager zwavelgehalte zorgen voor een lagere uitstoot: er is een duidelijke daling van de emissies van zwaveldioxide, vluchtige organische stoffen en elementair koolstof. Fijn stof daalde minder sterk, net als stikstofoxiden, polycyclische aromatische koolwaterstoffen en dioxines.
Momenteel is de industrie de belangrijkste bron van koolstofmonoxide, zwaveldioxide en de meeste zware metalen.
De huishoudens zijn de belangrijkste bron van primair fijn stof, dioxines en polycyclische aromatische koolwaterstoffen. "We stoken hout waardoor er fijn stof en kankerverwekkende stoffen in de lucht terecht komen. Positief is wel dat het verbruik van fossiele brandstoffen zoals stookolie en steenkool daalt waardoor de emissies afnemen", klinkt het.
Ten slotte heeft ook het wegverkeer een belangrijk aandeel in de uitstoot. Het verkeer stoot nu de helft minder fijn stof uit dan in 2000 maar het toenemend aantal auto’s en gereden kilometers heft het voordeel van die milieuvriendelijker auto’s gedeeltelijk op.
Luchtkwaliteit verbetert…
De luchtkwaliteit in 2019 was beter dan een tiental jaar geleden. Er is een duidelijke daling van fijn stof, zwaveldioxide en zware metalen. Ook voor stikstofdioxide wordt een daling opgetekend maar toch haalt Vlaanderen nog altijd de Europese jaargrenswaarde niet. Ook zijn er overschrijdingen van de Europese doelstellingen voor ozon, arseen en cadmium.
… maar de lucht is nog niet gezond
Voor de drie stoffen die de gezondheid het meest schaden, namelijk fijn stof, stikstofdioxide (NO2) en ozon, overschrijdt Vlaanderen nog steeds de advieswaarden van de Wereldgezondheidsorganisatie. Voor ozon woont niemand in een regio met voldoende lage concentraties, ook voor fijn stof zijn er te veel dagen met ongezonde fijnstofwaarden. Modellen tonen aan dat niet enkel steden, maar ook kleine gemeentes kampen met lokaal verhoogde concentraties van NO2 door verkeer.
De gezondheidsimpact is aanzienlijk.
Jaarlijks overlijden zo’n 4.800 Vlamingen vroegtijdig door te hoge fijnstofconcentraties.
Het aantal vroegtijdige overlijdens door te veel ozon wordt op ongeveer 200 geschat.
Voor NO2 gaat het om 1.500 tot 1.800 mensen per jaar, afhankelijk van de manier van berekenen.
Ook de vegetatie lijdt onder luchtvervuiling
Naast de impact op de gezondheid vermindert de te hoge ozondosis ook de opbrengst van landbouwgewassen en de groei van bossen. De vegetatie ondervindt ook schade door verzuring en vooral vermesting. In 2019 was de stikstofdepositie te hoog op 80 procent van de oppervlakte natuur. De uitstoot van stikstof gebeurt vooral door land- en tuinbouw, maar ook verkeer is een belangrijke bron. Om de biodiversiteit in stand te houden en de vegetatie voldoende te beschermen is een verdere verbetering van de luchtkwaliteit nodig.
Luchtbeleid verhuist naar VMM
De Vlaamse Regering bevestigde op 11 september 2020 haar goedkeuring om de bevoegdheid omtrent het luchtbeleid van het departement Omgeving naar de VMM over te hevelen.
“De uitdagingen situeren zich onder andere op het lokale niveau, met name de houtverbrandings-, verkeers- en landbouwemissies”, klinkt het bij VMM. “In navolging van het luchtbeleidsplan 2030 zullen we als oplossingsgerichte partner optreden en lokale overheden ondersteunen bij projecten die de luchtkwaliteit verbeteren, de voor hen beschikbare instrumenten te optimaliseren enz. Dit najaar al starten we met de ontwikkeling van een verbeterd model voor lokale verkeersemissies. Steden en gemeenten zullen zo recente ingrepen veel beter en nauwkeuriger weerspiegeld zien in bijvoorbeeld luchtkwaliteitskaarten.”
Raadpleeg het volledige rapport van VMM:
Bron: Eigen verslaggeving
