Melkveehouders schakelen nog een tandje bij in duurzaamheid
nieuwsUit onderzoek van ILVO bleek vorig jaar al dat de Vlaamse melk tot de meest klimaatvriendelijke ter wereld behoort. Maar het kan dus nog beter. Het jaarlijkse Duurzaamheidsrapport van MilkBE, dat vandaag (maandag) gepubliceerd werd, laat zien dat Vlaamse melkveehouders vorig jaar meer duurzaamheidsinitiatieven namen dan ooit tevoren. Gemiddeld voerden ze 22,6 van de 42 mogelijke maatregelen door. Vooral de productie van groene energie (52%) en het inzetten op langleefbaarheid van de koeien (61%) waren populaire maatregelen.
De zuivelsector volgt al sinds 2014 de verduurzaming binnen de sector op de voet. Vanaf dat jaar communiceert de sector jaarlijks over de resultaten van zijn duurzaamheidsmonitor, waar vorig jaar 99 procent van de Vlaamse veehouders aan deelnamen. Behalve de activiteiten op het melkveebedrijf wordt ook gekeken naar het melktransport en de verwerking bij de zuivelbedrijven.
Op melkveebedrijfsniveau is er sinds de nulmeting aanzienlijk meer aandacht voor duurzaamheid. Waar de boeren in 2014 9,4 van de 35 duurzaamheidsinitiatieven namen, is dat verhoogd tot gemiddeld 22,6 van de 42 mogelijke duurzaamheidsinitiatieven in 2023. Dat betekent ook een lichte sprong voorwaarts ten opzichte van 2022. Toen namen boeren gemiddeld 20,6 van de 42 maatregelen die door MilkBE als duurzaam worden beschouwd. De brancheorganisatie definieerde 42 duurzaamheidscriteria in 8 thema’s, waaronder dierenwelzijn, energie, milieu, klimaat, water.
Uit het duurzaamheidsrapport van 2023 blijkt onder andere dat 66 procent van de melkveehouders een koeborstel in de stal heeft ter bevordering van dierenwelzijn. 56 procent gebruikt alternatieve waterbronnen, zoals regenwater; 65 procent vervoedert nevenproducten uit de voedingsindustrie (zoals bierdraf of bietenpulp) en 77 procent zet actief in op het optimaliseren van de voederefficiëntie. “Vooral de eigen groene energieproductie (52%) en het inzetten op langleefbaarheid van de koeien (61%) bleken het voorbije jaar populaire maatregelen te zijn”, constateert MilkBE.
Economische motieven
De sprongen in duurzaamheid worden ook door onafhankelijke auditoren opgemerkt. Om de drie jaar worden de duurzaamheidsinitiatieven van alle melkveehouders opgevolgd door onafhankelijke auditoren. Uit deze audit is op te maken dat de eigen energieopwekking met zonnepanelen, windmolens en pocketvergisters sterk gegroeid is. In 2014 wekte 22 procent van de melkveehouders zelf stroom op, in de jaren erop steeg dat naar 28 procent in 2017, 39 procent in 2020 en 52 procent in 2023. De grootste sprong is wellicht niet toevallig constateerbaar tijdens de energiecrisis.
Op het gebied van milieu- en klimaatvriendelijk ondernemen werden er eveneens flinke stappen gezet. Waar in 2014 nog maar 14 procent van de Vlaamse boeren initiatieven namen ter verbetering van de biodiversiteit, is dat percentage opgelopen tot 40 procent in 2023. Ook hier is altruïsme vermoedelijk niet altijd de enige drijfveer. Onder andere binnen het GLB worden er steeds meer subsidies verstrekt voor maatregelen die een positieve bijdragen leveren aan de biodiversiteit.
Binnen de Duurzaamheidsmonitor is er ook aandacht voor de bredere definitie van duurzaamheid. “Zo is de lokale verkoop, het vervullen van een sociale rol en het uitbreiden van het kennisnetwerk van de melkveehouder belangrijk”, klinkt het. Anno 2023 draagt 19 procent van de melkveehouders hieraan bij met een nevenactiviteit, zoals lokale verkoop, zorgboerderij, toeristische activiteiten en/of rondleiding scholen.
Transport en verwerking
De duurzaamheidsmonitor richt zich niet alleen op de melkveehouderij, maar ook op transport en verwerking. Sinds 2013 is het brandstofverbruik bij melktransport per 1.000 liter melk met 8 procent afgenomen. Bovendien rijdt 14 procent van de vrachtwagens op alternatieve brandstoffen.
Bij de zuivelfabrieken zijn aanzienlijke investeringen gedaan in verduurzaming. In 2023 werd een recordbedrag van 190 miljoen euro geïnvesteerd in capaciteit, modernisering en verduurzaming. Hierdoor is het energieverbruik per liter verwerkte melk in tien jaar met 9 procent gedaald, en de CO₂-uitstoot met 13 procent. Daarnaast speelt waterhergebruik een belangrijke rol: 36 procent van het gebruikte water komt inmiddels uit alternatieve bronnen, zoals gerecycled afvalwater.
Ambitie voor de toekomst
Volgens MilkBE tonen de resultaten aan dat de sector vastbesloten is om verdere stappen te zetten richting duurzaamheid. Om de initiatieven beter te monitoren, werd vorig jaar een gedigitaliseerde duurzaamheidsmonitor gelanceerd. Vanaf volgend jaar zal ook Wallonië hiervan gebruikmaken. Het aantal thema’s en criteria wordt uitgebreid naar respectievelijk 9 en 72, met nieuwe maatregelen zoals methaanreductie en blijvend grasland.
“Deze verbeteringen zorgen ervoor dat we beter kunnen inspelen op de snel veranderende maatschappelijke verwachtingen”, aldus MilkBE. De sector blijft daarmee een pionier in duurzaamheid en biedt hoopvolle vooruitzichten voor de toekomst van de Vlaamse zuivelsector.
