Meest innovatieve landbouwer inspireert boeren in spe

“De rockster van de landbouw”, zo noemt de Nederlandse krant Trouw Joel Salatin. In 2011 riep Time Magazine hem nog uit tot de meest innovatieve boer ter wereld. En zijn bekendheid verwierf Salatin door zijn optreden in de veelbesproken documentaire ‘Food Inc’, die een weinig flatterend beeld schetst van de Amerikaanse voedingsindustrie. Tijdens zijn bezoek aan Nederland zei Salatin dat de klassieke familiale opvolging van landbouwbedrijven een aflopend verhaal is en de landbouwsector in de toekomst meer ‘nieuwe boeren’ zal aantrekken. Dat klinkt Landwijzer, het opleidingscentrum dat jaarlijks 10 tot 15 nieuwe bioboeren opleidt, als muziek in de oren.

Van 8 tot 11 mei was Joel Salatin op bezoek in Nederland. Deze Amerikaanse boer werd in 2011 door Time Magazine uitgeroepen tot de meest innovatieve boer ter wereld. Intussen reist Salatin de wereld rond om mensen te motiveren voor een gezonde, vernieuwende landbouw. Op zijn Polyface Farm in Virginia geeft hij blijk van een holistische aanpak die zich niet door kwaliteitslabels laat vatten. Volgens Salatin kan een grondgebonden veehouderij op een milieuvriendelijke manier vlees produceren voor de lokale markt en de consument die doordachte aankoopbeslissingen wil maken.

We schrijven ‘vlees’ maar de Amerikaanse boer past grondgebonden veehouderij ook consequent toe voor zijn leghennen. Zij scharrelen buiten rond in een weide die eerst door de koeien begraasd werd. De infrastructuur van Salatin is daaraan aangepast want de man werkt met mobiele schuilplaatsen voor de dieren. Zo maakt hij optimaal gebruik van het ruime areaal dat bij zijn bedrijf hoort. Gedurende de winter worden de dieren binnen gehouden, wat hem van voldoende vaste mest voorziet om geen kunstmest te moeten aankopen.

Salatin noemt zijn bedrijfsmodel ‘schaalneutraal’, dat wil zeggen dat de winst onafhankelijk is van dieraantallen. “Of je nu twee dan wel duizend koeien hebt, de winst per dier blijft hetzelfde”, verklaarde Salatin in Nederland. Dat maakt het interessanter voor buitenstaanders - mensen die niet in het agrarisch milieu zijn opgegroeid - om een landbouwbedrijf op te starten. Salatin verwacht dat deze ‘nieuwe’ boeren en boerinnen de landbouw van de toekomst vorm zullen geven. In de woorden van de man klinkt dat als volgt: “Als jongeren zich niet aangetrokken voelen tot de landbouw, dan is de sector niet duurzaam.”

Het positieve verhaal van Salatin spreekt tot de verbeelding en wordt ook in Vlaanderen opgerakeld. Oneerlijke prijzen en een moeilijke toegang tot grond maken het voor bestaande en nieuwe boeren ook bij ons steeds moeilijker om landbouw te bedrijven. Toch zijn er nog steeds mensen die met veel doorzettingsvermogen en creativiteit erin slagen om verder te boeren. En er zijn zelfs steeds meer nieuwe boer(inn)en die in het beroep stappen.

Jaarlijks studeren namelijk 10 tot 15 “nieuwe boeren” af na een tweejarige biolandbouwopleiding van Landwijzer. Deze gespecialiseerde opleiding bereidt hen voor op alles wat een biologische boer(in) vandaag moet weten en kunnen. De studenten leren niet alleen het vak, ze maken doorheen hun opleiding ook kennis met een netwerk van collega's en organisaties waarbij ze terecht kunnen voor ondersteuning.

Landwijzer probeert de boeren in spe naast technische vaardigheden ook ondernemerschap bij te brengen. “Oefening baart kunst, en ondernemerschap is niet iedereen gegeven”, beseft Geert Iserbyt, opleidingscoördinator bij Landwijzer. Hij vindt dat de Fransen met hun ‘leerwerkplaatsen’ het goede voorbeeld geven door jongeren onder het toeziend oog van een coach één of twee seizoenen de leiding te geven van een bedrijfstak van een actieve boerderij.

Het mooie is dat deze nieuwe lichting boeren ook effectief werk vindt op de Vlaamse biobedrijven. Op 45 van de ongeveer 300 Vlaamse bioboerderijen werken Landwijzer-afgestudeerden als ondernemer of medewerker. Het opleidingscentrum bestempelt de biosector daarom als een vernieuwende sector, waarin ondernemende jongeren met een passie voor landbouw zich durven lanceren. “Dus wie weet, misschien staat er binnen enkele jaren wel een Vlaamse bioboer op de cover van Time Magazine.”

“Landbouw is één van de laatste beroepen waar je ‘zoon of dochter moet zijn van’ om een bedrijf te kunnen starten. In de toekomst zullen er meer en meer buitenstaanders instromen in de sector. In de biolandbouw zien we dat nu al”, geeft de opleidingscoördinator bij Landwijzer nog een woordje uitleg. Iserbyt maakt gewag van een tweesprong bij bedrijfsovernames, waarbij het uitbollende bedrijf overgenomen wordt door een groter (gangbaar) bedrijf of op een kleinere schaal kan blijven voortbestaan door in te zetten op duurzame vormen van landbouw.

Jongeren die hun weg in de landbouwsector nog zoeken, kunnen inspiratie opdoen in de video-impressie van Joel Salatin zijn bezoek aan Nederland. Op de website Future farmers in the spotlight vinden zij inspirerende getuigenissen van jongeren die hun hart gevolgd zijn en een mooi bedrijf uit de grond gestampt hebben.

Eén van die bevlogen jongeren is de Nederlander Arjan Swinkels, die het gangbare melkveebedrijf van zijn ouders niet wou overnemen en daarom aan de slag ging in een kantoorjob. Na enkele jaren voelde hij zich toch geroepen en volgde hij een opleiding tot bioboer. In 2010 kocht hij negen buffels. Sindsdien breidt hij zijn veestapel geleidelijk uit en verkoopt hij buffelmelk, buffelijs en buffelvlees. De dieren kunnen ‘geadopteerd’ worden door burgers. Via crowdfunding zamelde hij 10.000 euro in zodat de buffelstieren voortaan in een natuurgebied kunnen grazen.

Tijdens de bioweek, meer bepaald op vrijdag 13 juni, houdt Landwijzer een opendeurdag.

Meer info: videoverslag Joel Salatin in Nederland & Future farmers in the spotlight