Invasieve hoornaars: ‘Moordwesp’ uitgeroeid in de VS, wat kan Vlaanderen leren?
nieuwsDe Japanse (of noordelijke) reuzenhoornaar is in de Verenigde Staten succesvol uitgeroeid, vijf jaar nadat de invasieve soort voor het eerst werd ontdekt in de staat Washington. Amerikaanse autoriteiten maken bekend dat de dreiging van de zogenaamde ‘moordwesp’ is gestopt, dankzij een intensieve en gecoördineerde bestrijding. Terwijl de VS deze wespensoort de kop heeft ingedrukt, vecht Vlaanderen noestig tegen de toenemende populatie van de Aziatische hoornaars. Welke lessen kunnen we trekken uit de Amerikaanse aanpak?
‘Moordwesp’ uitgeroeid
De noordelijke reuzenhoornaar is endemisch in Oost-Azië, vooral in China en Japan. De wespensoort kan tot 4 centimeter lang kan worden, met een spanwijdte van meer dan 6 centimeter en is wellicht als verstekeling de Verenigde Staten binnengebracht. Daar vormt hij een bedreiging voor de biodiversiteit, landbouw en imkerij. De soort kan een hele honingbijenkorf in slechts 90 minuten doden. De Amerikanen vreesden enorme schade aan de bijen en door hen bestoven landbouwgewassen als de reuzenhoornaar zich zou vestigen.
De Amerikaanse autoriteiten reageerden snel op de dreiging van de reuzenhoornaar sinds de eerste ontdekking in 2019. Een breed scala aan middelen en technieken werd ingezet om de soort uit te roeien. Er werd gebruik gemaakt van selectieve vallen, die specifiek gericht zijn op het vangen van de hoornaars en zendertjes waarmee gevangen hoornaars gevolgd werden om het nest te lokaliseren. In 2020 en 2021 werden in totaal vier nesten gevonden en vernietigd. De afgelopen drie jaren werd de wesp niet meer officieel waargenomen, zo stellen Amerikaanse overheidsfunctionarissen. Volgens ambtenaren is de uitroeiing het resultaat van jarenlange inspanningen om de hoornaars op te sporen en te elimineren. Daarbij waren staats-, federale en internationale overheidsinstanties betrokken.
Burgermeldingen
Het melden van waarnemingen door burgers blijkt een cruciale rol te hebben gespeeld bij het succesvol uitroeien van de soort. "Zonder de steun van het publiek voor deze inspanning, is het onwaarschijnlijk dat we vandaag de uitroeiing van de noordelijke reuzenhoornaar zouden aankondigen", zei Sven Spichiger, WSDA's ongedierteprogrammamanager, in een verklaring. "Al onze nestdetecties waren direct of indirect het resultaat van openbare rapporten. En de helft van onze bevestigde detecties kwam van het publiek."
Bewustwordingscampagnes en samenwerkingen met natuurorganisaties en imkerijen hebben de effectiviteit van de bestrijding verhoogd. "Het succes van deze inspanning laat zien wat er mogelijk is wanneer instanties en gemeenschappen zich verenigen voor een gemeenschappelijk doel”, vertelt Mark Davidson, adjunct-beheerder bij de inspectiedienst voor dier- en plantgezondheid van USDA.
Aziatische hoornaar in Vlaanderen
Ook in Vlaanderen gaat de strijd tegen invasieve hoornaars onverminderd door. Niet meteen tegen de noordelijke reuzenhoornaar, maar wel tegen zijn kleinere Aziatische broertje. Net als de ‘moordwesp’ in de Verenigde Staten is hij schadelijk voor de biodiversiteit en een ongewenste gast bij de imkerij. De soort is aan een onverbiddelijke opmars bezig, sinds de eerste waarneming in Vlaanderen in 2004. “Toen stond de bestrijding via monitoring, het zenderen en het vinden van nesten, nog in de kinderschoenen.”
Inmiddels heeft de exoot zich gevestigd in Vlaanderen en is uitroeien niet meer realistisch, zo stelt Sofie Standaert, coördinator van de vzw RATO, een partner van de provincie Oost-Vlaanderen in de bestrijding van ongedierte en invasieve exoten. “We gaan de Aziatische hoornaar niet meer wegkrijgen uit Vlaanderen, maar dat betekent niet dat we de soort niet meer moeten bestrijden”, aldus Standaert. Het aantal meldingen van de Aziatische hoornaar in Oost-Vlaanderen lag in 2024 50 keer hoger dan vier jaar geleden. Rato ontving toen meer dan 2.500 meldingen en bestreed 1.306 nesten.
Snel ingrijpen met een noodplan
Tim Adriaens, expert invasieve exoten bij het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (Inbo), ziet duidelijke redenen voor de Amerikaanse succesformule: “Ze hebben de zaak van bij de start heel gecentraliseerd en methodisch aangepakt. Als we er één ding uit kunnen leren, dan is het dat snel ingrijpen, met een strak noodplan, een groot verschil maakt. Dat zou ook bij ons de norm moeten worden”, vertelt hij aan De Standaard. Dergelijke noodplannen kunnen de verspreiding van nieuwe invasieve soorten vroegtijdig indammen. “Het is belangrijk dat een noodplan duidelijk gekoppeld is aan budgetten", voegt Standaert toe. "Als je op het moment van een nieuwe soort nog op zoek moet gaan naar middelen, dan verlies je daar gigantisch veel tijd mee. Bovendien moet de rolverdeling voor alle betrokken actoren duidelijk zijn. Met de kennis rond de invasieve soorten, zou het voorbereidend werk al kunnen gebeuren.”
Ter ondersteuning van de Europese Verordening inzake de preventie en het beheer van de introductie en verspreiding van invasieve uitheemse soorten, werd een ‘Early Warning and Rapid Response System’ ontwikkeld. “In de praktijk zien we dat een vroege detectie en een snelle bestrijding vaak niet altijd eenvoudig toe te passen is”, zegt de expert in exotenbestrijding. “Wanneer een nieuwe soort opduikt moeten veel acties ondernomen worden op korte termijn. Budgetten moeten vrijgemaakt worden en vaak zijn er verschillende instanties betrokken waardoor snel schakelen niet evident is. Bovendien is het in Vlaanderen niet altijd duidelijk van waar het budget moet komen.”
De komende jaren zal blijken of Vlaanderen slaagt in het beheer van de Aziatische hoornaar. Snelheid, samenwerking en publieke betrokkenheid blijken sleutelcomponenten in het Amerikaanse succesverhaal. Een duidelijk actieplan met voldoende financiële middelen is hierbij noodzakelijk.
Bron: Eigen berichtgeving
Beeld: Washington State / RATO / National Geographic
