Exportdeal voor graan blijft overeind, ondanks beschieting van haven van Odessa

Terwijl de wereld woedend reageerde op die aanval, hield Rusland vol dat er niets aan de hand was. Eerst heette het dat het “helemaal niets” met de aanslag te maken had, later meldde het Russische ministerie van Defensie dat Rusland “alleen militaire doelen” zou hebben geraakt. Oekraïne sprak dat weer met klem tegen en ontkende bovendien dat er een graansilo zou zijn geraakt (wat de Turkse minister van Defensie had beweerd). Het enige wat duidelijk leek, was dat Rusland vier kruisraketten op Odessa had afgevuurd en dat Oekraïne er twee had onderschept.

Zelensky toonde zich overigens niet verbaasd. Hij noemde de onverhoedse aanval een bewijs dat Rusland ‘wat het ook beweert of belooft, altijd een manier zal vinden om het (de graanovereenkomst, red.) niet te implementeren”. De Duitse minister van Buitenlandse Zaken Annalena Baerbock constateerde “dat een handtekening van de Russische leiding op dit moment kennelijk weinig betekent.”

Export hervat deze week

De materiële schade door de aanval leek zaterdag mee te vallen en de Oekraïense president Zelensky bezwoer dat de voorbereidingen voor graantransporten gewoon zullen doorgaan. "We verwachten dat het akkoord de komende dagen in werking treedt en we verwachten dat er de komende dagen in Istanboel een coördinatiecentrum ingericht wordt. We bereiden ons voor om deze week te beginnen", zei de Oekraïense minister van Infrastructuur Oleksandr Koebrakov op een persconferentie.

Ook de aanwezigheid van zeemijnen, die geplaatst zijn door het Oekraïense leger om een Russische aanval met amfibievoertuigen tegen te houden, belemmert de export. Volgens de minister zullen de mijnen enkel geruimd worden "in de doorgang die noodzakelijk is voor de export".

Oekraïense schepen zullen de konvooien begeleiden. Ze zullen niet alleen graan maar ook meststoffen vervoeren. Viceminister van Infrastructuur Joeri Vaskov zegt dat eerst de haven van Tsjornomorsk gebruik zal worden, daarna die van Odessa en Pivdennyi. "De komende twee weken zullen we technisch gezien klaar zijn voor de export van graan vanuit de Oekraïense havens", zei hij.

Rusland wil versoepelingen van sancties

Oekraïne en Rusland sloten ieder afzonderlijk – de onderhandelaars van beide landen zaten nooit aan dezelfde tafel - in Istanboel het akkoord met Turkije en de Verenigde Naties. De graandeal stelt nu dat de VN vanuit Istanboel de vaarroutes gaat coördineren en veiligstellen. Volgens waarnemers is daarbij een belangrijke rol weggelegd voor de Turkse marine: zij moeten de vaarroutes beveiligen en vrachtschepen inspecteren.

Rusland gaat dan weer de hulp van de Verenigde Naties inroepen om een deel van de sancties van de westerse landen weg te werken. Dat heeft Dmitri Peskov, de woordvoerder van het Kremlin, maandag meegedeeld aan het Russische nieuwsagentschap Interfax. Volgens Moskou staat in het akkoord onder meer dat de VN zich zullen inzetten voor het versoepelen van sancties die indirect de export van graan en meststoffen uit Rusland belemmeren. Moskou heeft de voorbije maanden al meermaals aangekaart dat die export van graan bemoeilijkt wordt door de sancties die de westerse landen hebben ingevoerd na de Russische invasie in Oekraïne. Onder meer de beperkingen voor de internationale scheepvaart en op de verwerking van betalingen zouden een hinderpaal vormen.

"De Verenigde Naties moeten hun deel van de overeenkomst nakomen", zei Peskov. De bewering van Moskou dat er een overeenkomst bestaat over Russische voedingsmiddelen en meststoffen, is niet bevestigd door de VN. Vrijdag hadden de Verenigde Naties wel schriftelijk meegedeeld dat het akkoord gebaseerd is op het principe dat "maatregelen die aan de Russische federatie werden opgelegd niet van toepassing zijn op deze producten."

De Europese Unie had donderdag al beklemtoond dat de getroffen sancties "op geen enkele wijze gericht zijn tegen de handel in landbouw- en voedingsproducten, met inbegrip van tarwe en meststoffen, tussen derde landen en Rusland". Concreet werd bepaald dat transacties die noodzakelijk zijn voor de aankoop, invoer en het transport van die producten, nog altijd worden toegestaan. Russische koopvaardijschepen die landbouwproducten en voedingsmiddelen vervoeren, kunnen ook gebruik blijven maken van Europese havens.