Europese Commissie wil importtarieven op Russisch graan

Afhankelijk van het specifieke graanproduct wil de Commissie de importtarieven optrekken tot 95 euro per ton of tot 50 procent van de productwaarde. Momenteel geldt voor graanproducten zoals maïs een nultarief. “De nieuwe tarieven moeten hoog genoeg zijn om de huidige Russische export naar de EU te ontmoedigen”, aldus de Commissie. “Op deze manier voorkomen we dat de EU-markt gedestabiliseerd wordt en zorgen we ervoor dat de Russische export van illegaal toegeëigend Oekraïens graan niet langer winstgevend is.” Een deel van dat graan, dat opzettelijk verkeerd gelabeld werd als “Russisch”, werd voorheen al op de EU-markt afgezet. De maatregel zou ook voorkomen dat Rusland de inkomsten uit graanexport naar de EU verder gebruikt om de oorlog tegen Oekraïne te financieren.

Eens de verhoogde tarieven goedgekeurd zijn door de meerderheid van de EU-lidstaten,  zouden ze ook gelden voor Wit-Rusland aangezien het land nauwe politieke en economische banden heeft met Rusland. Door Wit-Rusland in de nieuwe maatregel op te nemen, voorkomt de EU ook dat Rusland Wit-Rusland gebruikt om de nieuwe tarieven te omzeilen en zijn goederen op de EU-markt te brengen.

Voor granen en oliezaad die in transit zijn en andere landen als eindbestemming hebben zouden de tarieven niet van toepassing zijn. “We blijven gehecht aan de vrijwaring van de wereldwijde voedselzekerheid", zegt Commissievoorzitter Ursula von der Leyen, die verzekert dat de tarieven ook geen negatieve gevolgen zullen hebben voor ontwikkelingslanden. De Commissie verwacht zelfs dat het Rusland zou stimuleren om te exporteren naar ontwikkelingslanden.

Russisch aandeel eerder beperkt

De EU importeerde in 2023 76,3 miljoen ton aan granen en oliehoudende zaden. De grootse exporteurs van granen aan de EU zijn de Verenigde Staten, Brazilë, Oekraïne, Servië of Argentinië. Binnen de Europese Unie zelf werd vorig jaar 300 miljoen ton verhandeld. Er wordt dus veel meer graan geproduceerd en verhandeld in de Europese Unie dan er import is. De import van Russisch graan vertegenwoordigt ook slechts een miniem aandeel. Rusland exporteerde in 2023 4,2 miljoen ton granen, oliehoudende zaden en afgeleide producten naar de EU, goed voor een waarde van 1,3 miljard euro. Wit-Rusland exporteerde een nog beperktere hoeveelheid: 610.000 ton met een waarde van 250 miljoen euro.

De voorgestelde maatregelen zouden leiden tot een vermindering van bijna 5 miljoen ton per jaar uit Rusland en Wit-Rusland. “Dit aanbodtekort zal gedeeltelijk worden aangevuld door de binnenlandse productie van de EU en dus ten goede komen aan onze landbouwers”, aldus de Commissie. “Daarnaast zal het tekort naar verwachting gedeeltelijk worden aangevuld door invoer uit de landen die traditioneel aan de EU-markt leveren.”

Verandering in risico

De Europese Unie heeft onmiddellijk na het begin van de grootschalige invasie van Oekraïne uitgebreide sancties opgelegd aan Rusland, maar tot nu toe waren er nog geen sancties opgelegd voor landbouw- en voedingsproducten. De Europese Commissie legt de invoertaksen nu pas op tafel omdat ze naar eigen zeggen een verandering ziet in de omstandigheden en bijgaande risico’s.

“Deels door de goeie oogsten maar ook door illegaal in beslag genomen Oekraïens graan, neemt het Russische graanoverschot toe. Daarbovenop is het vermogen van Rusland om zijn graan aan andere wereldmarkten te verkopen verslechterd doordat Oekraïne geleidelijk weer toegang krijgt tot diezelfde wereldmarkten”, luidt het. “Hierdoor is er een groter risico dat de EU-markt een bestemming wordt voor de groeiende Russische overschotten en kan Rusland zijn overschotten gebruiken om verstoringen op de EU-markt te veroorzaken.” Zowel de landbouwgemeenschap in de EU als enkel EU-lidstaten uitten eerder al hun bezorgdheid over het risico van marktdestabilisatie waarbij Rusland voedselexport als geopolitiek instrument zou kunnen gebruiken.

EU-top in Brussel

De problemen in de landbouw en de nieuwe voorstellen van de Commissie worden vrijdag besproken op de tweede dag van de EU-top in Brussel. Volgens de Belgische premier Alexander De Croo (Open Vld) moet er een delicaat evenwicht gevonden worden. “We moeten onze landbouw beschermen, maar tegelijkertijd ervoor zorgen dat granen verder geëxporteerd kunnen worden naar de rest van de wereld”, geeft hij aan.

Verwacht wordt dat de Poolse premier Donald Tusk en de Franse president Emmanuel Macron vrijdag ook nog zullen aandringen op hogere invoerbeperkingen voor Oekraïense import dan afgesproken in het akkoord.