EU komt met breed steunpakket om voedselzekerheid te garanderen

Waar de Commissie een tijd geleden had aangegeven dat er op 23 maart zou gecommuniceerd worden over twee hoekstenen van de Farm-to-Fork-strategie, zorgde de oorlog in Oekraïne voor een aanpassing van de agenda. Op het programma stond dus niet langer de herziening van het kader voor gewasbeschermingsmiddelen en de doelstellingen voor natuurherstel, maar wel een mededeling over voedselzekerheid en steun aan landbouwers en consumenten.

EU als landbouwgrootmacht

De mondiale grondstoffenprijzen die al aan een stevige opmars bezig waren, zijn door de oorlog in Oekraïne pijlsnel de hoogte in gegaan. Bovendien zijn Oekraïne, maar ook Rusland, belangrijke herkomstlanden voor veel grondstoffen, gaande van zaaizaden en kunstmest tot veevoeders en energiebronnen.  

De Commissie wijst erop dat de EU voor veel landbouwproducten grotendeels zelfvoorzienend is. “De EU is netto-exporteur van voeding en een topproducent van agrovoedingsproducten. Daarom moeten we niet vrezen voor de beschikbaarheid van voeding in Europa, klinkt het”. Maar tegelijk is Europa wel een netto-importeur van veel producten die voor landbouw belangrijk zijn. “Op dat vlak is onze landbouwsector wel kwetsbaar voor de gevolgen van de oorlog. Hoge kosten bedreigen de productie en dreigen ook de voedselprijzen op te drijven”, luidt het.

De Europese Commissie benadrukt ook dat ze haar rol wil blijven opnemen in de mondiale voedselzekerheid. “Het is tijd om onze solidariteit te tonen, zowel aan Oekraïne als aan kwetsbare voedselimporterende landen over de hele wereld die te maken krijgen met snel stijgende prijzen en mogelijke tekorten”, zegt Valdis Dombrovskis, vicevoorzitter van de Commissie. “Om voldoende te kunnen blijven produceren en in de mondiale voedselbehoeften te kunnen blijven voldoen, krijgen de Europese landbouwers onze volledige steun”, vult Wojciechowski aan.

Uitgebreid steunpakket klaar

Na een discussie in de Europese Landbouwraad afgelopen maandag maakt de Commissie nu bekend dat ze een pakket met steunmaatregelen voor de korte en middellange termijn klaargestoomd heeft voor de landbouwsector.

Er wordt voorzien in een financiële injectie van 500 miljoen euro – onder meer afkomstig uit de crisisreserve – voor de producenten die met onhoudbaar hoge kosten te maken dreigen te krijgen. Hun producten riskeren geen afnemers meer te vinden. Om deze dreigende marktverstoring tegen te gaan, biedt de Commissie elk van de 27 lidstaten een enveloppe aan die ze kunnen aanwenden om met specifieke maatregelen die landbouwers te steunen die het hardst door de Oekraïnecrisis getroffen worden. De steun moet prioritair gaan naar landbouwers die duurzame praktijken toepassen en naar sectoren die het zwaarst door de crisis zijn getroffen.

Voor België wordt 6,27 miljoen euro gereserveerd. Frankrijk (89 miljoen euro), Spanje (64 miljoen) en Duitsland (60 miljoen) zijn de grootste begunstigden. De lidstaten mogen die steun uitzonderlijk tot 200 procent aanvullen. Ten laatste op 30 juni moeten ze de Commissie op de hoogte brengen van de maatregelen die ze willen nemen.

Private opslag voor varkensvlees

Ook wil de Commissie een deel van de Europese rechtstreekse betalingen vervroegen en komen er specifieke interventies voor de varkenssector. Vanaf 25 maart kan er steun voor de private opslag van varkensvlees worden aangevraagd, op voorwaarde dat het twee tot vijf maanden uit de markt gehouden wordt.

Geen braaklandverplichting

Er komt een tijdelijke uitzondering voor bepaalde vergroeningseisen in het GLB. Zo laat de Commissie toe dat er voedings- en voedergewassen worden geteeld op braakland dat is aangeduid als Ecologische Aandachtsgebied. Het volledige niveau van de betaling voor vergroeningseisen blijft daarbij overeind.

Versoepeling importregels veevoeder

Op korte termijn is de Commissie ook bezorgd over de beschikbaarheid van veevoeder. Door de oorlog in Oekraïne zijn heel wat aanvoerlijnen verstoord. Om de bevoorrading van grondstoffen voor veevoeder te verzekeren, worden de regels voor de import van veevoeder tijdelijk versoepeld. Het gaat dan om de maximale residu’s van gewasbeschermingsmiddelen die toegelaten zijn in de veevoedergrondstoffen.

Verminderde bijmengplicht biobrandstoffen

Daarnaast moedigt de Commissie de lidstaten ook aan om de bijmengplicht voor biobrandstoffen te verlagen. Op die manier kan het areaal dat gebruikt wordt voor de productie van grondstoffen voor biobrandstoffen ingeschakeld worden voor de productie van voeding en veevoeder.

Tijdelijk crisiskader met liquiditeitssteun

De Commissie heeft een nieuw, op zichzelf staand tijdelijk crisiskader voorgesteld dat ook geldt voor landbouwers, meststoffenproducenten en de visserijsector. Dit maakt het mogelijk om liquiditeitssteun te verlenen aan landbouwers die worden getroffen door aanzienlijke stijgingen van de kosten voor onder meer energie, kunstmest en veevoeder. Ook voor energie-intensieve bedrijven die belangrijk zijn voor de landbouw, zoals kunstmestproducenten en de verwerkende industrie, is er steun mogelijk binnen dit tijdelijk crisiskader.

Prijzen en voorraden kunstmest en grondstoffen monitoren

De prijzen van kunstmest en de bevoorrading van de landbouwers zullen gemonitord worden om ervoor te zorgen dat de vooruitzichten voor de oogsten in de EU niet in gevaar komen. “Hoge kunstmestprijzen kunnen een meer efficiënt gebruik en de innovatie naar meer duurzame alternatieven aanmoedigen en dat is een belangrijk doel van de Farm-to-Forkstrategie. Toch moeten we ons bewust zijn van het belang van kunstmest om op korte termijn de landbouwproductie op niveau te houden”, argumenteert de Commissie.

De Commissie stelt ook voor dat de lidstaten op maandelijkse basis gegevens meedelen over de particuliere voorraden van essentiële basisproducten voor voeding en veevoeders, zodat tijdig een accuraat overzicht van de beschikbaarheid ervan voorhanden is.

Farm-to-Fork en biodiversiteit niet overboord

Met dit maatregelenpakket wil de Europese Commissie de doelstellingen van de Farm-to-Fork-strategie en de biodiversiteitsstrategie zeker niet overboord gooien. “Voedselduurzaamheid is een integraal onderdeel van voedselzekerheid”, klinkt het. Maar bij de uitvoering van deze strategieën moeten we er wel voor zorgen dat de volledige productiviteit van de landbouw in Europa niet wordt ondermijnd”, benadrukt de Commissie.

Om dat te kunnen bewerkstelligen, kijkt ze naar innovatie. “Innovatie kan ons helpen om de opbrengsten duurzaam te verhogen”, luidt het. “Denk maar aan technieken zoals precisielandbouw, nieuwe genoomtechnieken, beter nutriëntenbeheer, geïntegreerde bestrijding van schadelijke organismen, biologische alternatieven voor chemische bestrijdingsmiddelen, enz.”.

Wojciechowski wijst erop dat vergroten van de veerkracht, door de afhankelijkheid van de Europese landbouw van energie, energie-intensieve invoer en invoer van diervoeders te verminderen, meer dan ooit een noodzaak is. “Veerkracht vereist gediversifieerde invoerbronnen en afzetmarkten door een robuust multilateraal en bilateraal handelsbeleid.”

De EU-commissaris geeft mee dat het onderzoeksprogramma Horizon Europe zal investeren in onderzoek en innovatie om het gebruik van synthetische meststoffen te vervangen. “Een efficiënter stikstofgebruik, de overgang naar groene ammoniak voor meststoffen en de valorisatie van biomassa behoren tot de voorstellen die de Commissie heeft ingediend”, aldus Wojchiechowski.